Bob DYLAN: Tarantula

Po wiel­kim suk­ce­sie Dusz­ne­go kra­ju – pierw­szej pol­sko­ję­zycz­nej anto­lo­gii tek­stów Boba Dyla­na – Biu­ro Lite­rac­kie otwie­ra nowy rok pol­ską pre­mie­rą Taran­tu­li. To praw­dzi­wy wydaw­ni­czy rary­tas, jedy­na powieść lau­re­ata lite­rac­kie­go Nobla z 2016 roku. Auto­rem prze­kła­du legen­dar­nej książ­ki jest wybit­ny znaw­ca twór­czo­ści Boba Dyla­na, muzyk i dzien­ni­karz – Filip Łobo­dziń­ski.

Po wiel­kim suk­ce­sie Dusz­ne­go kra­ju – pierw­szej pol­sko­ję­zycz­nej anto­lo­gii tek­stów Boba Dyla­na – Biu­ro Lite­rac­kie otwie­ra nowy rok pol­ską pre­mie­rą Taran­tu­li. To praw­dzi­wy wydaw­ni­czy rary­tas, jedy­na powieść lau­re­ata lite­rac­kie­go Nobla z 2016 roku, któ­rą moż­na zesta­wiać z naj­dzik­szy­mi wymy­sła­mi dwu­dzie­sto­wiecz­nej awan­gar­dy. Auto­rem prze­kła­du legen­dar­nej książ­ki, będą­cej „jaz­dą lite­rac­ką kolej­ką gór­ską na oślep”, jest wybit­ny znaw­ca twór­czo­ści Boba Dyla­na Filip Łobo­dziń­ski.

Podob­no zachę­tą do napi­sa­nia Taran­tu­li miał być suk­ces książ­ki In His Own Wri­te Joh­na Len­no­na. Dylan skoń­czył pisać dzie­ło 26 lip­ca 1966 roku. Na kil­ka dni przed ter­mi­nem odda­nia książ­ki uległ wypad­ko­wi moto­cy­klo­we­mu, po któ­rym odwo­ła­no publi­ka­cję. Jakiś czas potem w obie­gu poja­wi­ło się pirac­kie wyda­nie sko­pio­wa­ne z egzem­pla­rza pro­mo­cyj­ne­go i kol­por­to­wa­ne przez nie­le­gal­ną ofi­cy­nę z San Fran­ci­sco, co uczy­ni­ło Taran­tu­lę jed­nym z naj­bar­dziej zna­nych „bootle­gów” w histo­rii lite­ra­tu­ry.

Książ­ka osta­tecz­nie uka­za­ła się w 1971 roku po popraw­kach będą­cych efek­tem licz­nych lek­tur Dyla­na. W recen­zjach zesta­wia­no ją z twór­czo­ścią beat­ni­ków: Wil­lia­ma S. Bur­ro­ugh­sa, Alle­na Gins­ber­ga i Jac­ka Kero­uaca oraz porów­ny­wa­no z tech­ni­ką Joyce’a. Przy­pi­sy­wa­no jej licz­ne poetyc­kie wpły­wy, szcze­gól­nie powi­no­wac­twa z wier­sza­mi Arthu­ra Rim­bau­da. Taran­tu­la uka­zu­je wiel­ką wyobraź­nię Dyla­na oraz wia­rę w arty­stycz­ną powin­ność opi­sy­wa­nia codzien­ne­go życia.

Na kar­tach Taran­tu­li – podob­nie jak w tek­stach pio­se­nek – Dylan bie­rze na warsz­tat roz­ma­ite ame­ry­kań­skie mity, wąt­ki z bal­lad i opo­wie­ści ulicz­nych, ale tym razem prze­pusz­cza je przez stru­mień świa­do­mo­ści, roz­bi­ja­jąc je iro­nią, paro­dią, śmie­chem. To samo robi w pol­skim tłu­ma­cze­niu Łobo­dziń­ski, wzbo­ga­ca­jąc tekst o sko­ja­rze­nia typo­wo pol­skie – nie­jed­no­krot­nie bar­dzo aktu­al­ne –dzię­ki cze­mu odsła­nia w tej eks­pe­ry­men­tal­nej pro­zie dodat­ko­we pokła­dy inter­pre­ta­cyj­ne.

„U Dyla­na i u Łobo­dziń­skie­go tekst jest dla oka i dla ucha” – pisze w pierw­szej recen­zji książ­ki Adam Popra­wa. „Pro­za Taran­tu­li oraz jej par­tie dzie­lo­ne na wer­sy cha­rak­te­ry­zu­ją się dużą ryt­micz­no­ścią, peł­no tu współ­brz­mień i ali­te­ra­cji. Audial­ne wra­że­nia wspo­ma­ga­ne są poja­wia­ją­cy­mi się w dru­ku uko­śni­ka­mi (za pomo­cą któ­rych ozna­cza się prze­cież deli­mi­ta­cję w zapi­sie cią­głym), nie­kon­wen­cjo­nal­ną orto­gra­fią (nazwy wła­sne od małej lite­ry) oraz czę­stym uży­wa­niem zna­ku &”.

„Pra­ca nad tą książ­ką dobit­nie potwier­dzi­ła moją intu­icję, że prze­kład lite­rac­ki to nie to samo, co tłu­ma­cze­nie lite­ra­tu­ry” – przy­zna­je Łobo­dziń­ski. „Musia­łem wie­lo­krot­nie napi­sać nie­ja­ko tekst na nowo od sie­bie, łapiąc trans i poza­wer­bal­ną ener­gię z tek­stu Dyla­na, a pomo­gły mi w tym inspi­ra­cje czer­pa­ne z wcze­snych powie­ści Var­ga­sa Llo­sy, poezji Gins­ber­ga i pew­ne­go frag­men­tu mikro­po­wie­ści Ste­fa­na The­mer­so­na Kar­dy­nał Pölätüo”.

W wywia­dzie, jaki z Fili­pem Łobo­dziń­skim prze­pro­wa­dził Dawid Mate­usz, mówi jesz­cze: „Jestem cie­kaw, czy w 2018 roku Taran­tu­la po pol­sku zosta­nie prze­czy­ta­na i wywo­ła jaką­kol­wiek reak­cję. Bo Dylan w Pol­sce jest nadal nie­zna­ny, a ta książ­ka tym bar­dziej może być fest zasko­cze­niem. Na mnie jako tłu­ma­cza podzia­ła­ła wyzwa­la­ją­co. Wie­rzę, że nawet jeśli nie odda­łem wszyst­kich niu­an­sów i pozio­mów ‘Taran­tu­li’, nie przy­nio­słem jej wsty­du”.

Bob Dylan pod­czas swo­jej karie­ry muzycz­nej wydał ponad 70 płyt dłu­go­gra­ją­cych (albu­mów stu­dyj­nych i kon­cer­to­wych, kom­pi­la­cji). Ten legen­dar­ny woka­li­sta, pisarz i poeta kil­ka razy był wyróż­nia­ny Nagro­dą Gram­my, za pio­sen­kę do fil­mu Won­der Boys został uho­no­ro­wa­ny Zło­tym Glo­bem oraz Osca­rem, w 2008 roku dostał spe­cjal­ną nagro­dę Pulit­ze­ra, a wresz­cie – w paź­dzier­ni­ku 2016 roku – otrzy­mał lite­rac­ką Nagro­dę Nobla za „stwo­rze­nie nowych form poetyc­kiej eks­pre­sji”.

Filip Łobo­dziń­ski uro­dził się w 1959 roku. Jest ibe­ry­stą, dzien­ni­ka­rzem, muzy­kiem. Tłu­ma­czy z angiel­skie­go, fran­cu­skie­go, hisz­pań­skie­go, kata­loń­skie­go, por­tu­gal­skie­go oraz ladi­no. W 2005 roku został lau­re­atem Nagro­dy Insty­tu­tu Cervan­te­sa w War­sza­wie za naj­lep­szy prze­kład lite­rac­ki. Jest współ­za­ło­ży­cie­lem Zespo­łu Repre­zen­ta­cyj­ne­go (od 1983 roku, sześć płyt) oraz dylan.pl (od 2014 roku, jed­na pły­ta), spe­cja­li­zu­ją­ce­go się w wyko­ny­wa­niu jego prze­kła­dów pio­se­nek Boba Dyla­na.