Drugi pocałunek… spodobał mi się ogromnie, głównie dzięki barwnemu bałkańskiemu kolorytowi, który autor znakomicie uchwycił i skompresował do krótkich tekstów. Nie przesadzę, jeśli powiem, że podobnie jak jedna z jego postaci Jergović swoimi „opowieściami naprawia świat, jak dobry mechanik naprawia samochód”. Dla mnie ten zbiór jest po prostu magiczny.

Powiedzieć, że Jergović pisze wyłącznie o trudnym życiu w trakcie wojny lub w stanach okołowojennych, oznaczałoby spłaszczyć znacząco wydźwięk jego tekstów. Opowiadania Miljenka Jergovicia to – że zacytuję jedno z nich – „historie naszpikowane pułapkami na miłość”.  I właśnie dlatego, że ucieka od prostych kategoryzacji, Drugi pocałunek Gity Danon wart jest lektury.

Czytelnika/słuchacza w każdym opowiadaniu wtajemnicza się w historię jednej postaci, jednej rodziny lub jednego miejsca. Niczego tu nie ma w nadmiarze. Nie mam bowiem żadnych wątpliwości, że w tym właśnie gatunku Jergović najpełniej prezentuje swój talent literacki. W małej formie umiejętnie zamyka wielkie emocje.

Dwadzieścia cztery opowiadania, które przenoszą nas w świat równie egzotyczny, co świat całego basenu Morza Śródziemnego. Ten świat obciążony jest balastem kilku krwawych łaźni. Teraz dochodzi do siebie lecząc rany zarówno te materialne, jak i te w duszach ludzkich. Ich Autor wie dokładnie czym jest nacjonalizm. Jego ojciec doświadczył go w najgorszym jego wydaniu. Nacjonalizmu, który dzieli całe rodziny. Bośniacki Chorwat, pisarz i poeta, który nie boi się najtrudniejszych tematów i opinii czytelników, którym zbyt odważne podejście do tychże tematów może się nie spodobać.

Opowiadania Miljenka Jergovicia czerpią z bałkańskiej tradycji opowiadań przekazywanych ustnie. Jest w nich pełna uroku naiwność, ale też głęboka, poruszająca mądrość. Czyż nie wzrusza tytułowe opowiadanie o Gicie Danon, piękności, której pocałunki doprowadzały mężczyzn do szaleństwa, ale która tylko jednego mężczyznę w życiu obdarzyła dwoma pocałunkami. Albo opowieść o zamieszkujących Bałkany skrzatach, które pewnego razu wyemigrowały do Szkocji. Jeden z nich miał potem udzielić wywiadu w brytyjskiej prasie, że jako ofiara zbrodni przeciwko ludzkości zmuszony był salwować się ucieczką z Bośni. Jergović dowodzi, że o zawiłościach historii, ludobójstwie i ludzkim nieszczęściu można pisać bez dosłownego epatowania okrucieństwem. W ten sposób jego proza wstrząsa niekiedy silniej.

Jergović sprawnie „ogarnia piórem” wielokulturowy i wielowyznaniowy tygiel swojej ojczyzny. Wpisuje w lokalny koloryt uniwersalne treści. Opowiada historie różnorodne, ciekawe, przemawiające do czytelnika, wielokrotnie go zaskakujące. Nie znajdziemy tu szczęśliwych zakończeń, dobro nie zwycięża nad złem, ale – o dziwo – nie odczuwa się totalnego przygnębienia. Dominującym doznaniem jest zachwyt nad piękną, kunsztowną, choć smutną i gorzką, prozą. Warto jej posmakować.

W sposób prosty opowiada o ludzkim pragnieniu i jego niespełnieniach, czyli o „popędach i ich losach”, jak by to ujął Freud. Trudno powiedzieć, na ile owe tęsknoty autora traktować literalnie, na ile zaś ironicznie. Pewne wydaje się jedno. Podstawowe tęsknoty wyrażane w kulturze oralnej – od czasów przedhomeryckich aż do dziś – nie uległy w zasadzie zmianie. W najogólniejszym, najbardziej podstawowym sensie pragniemy wciąż tego samego – przede wszystkim miłości. Niestety, fundamentalne ciągoty do destrukcji także przetrwały w mniej więcej niezmienionym stanie. […] w Drugim pocałunku Gity Danon – ukażą się nam one w całej swojej przerażającej nagości.