Warto uczyć się milczenia…

„…war­to uczyć się mil­cze­nia w sztu­ce, pró­bu­ję więc nauczyć się go w poezji. Myślę, że wier­sze sku­pio­ne lepiej potra­fią wsłu­chać się w innych ludzi” (R. Kry­nic­ki).

Czy dla­te­go Prze­kre­ślo­ny począ­tek to bar­dzo asce­tycz­ny tomik? Tyl­ko 22 wier­sze. A zakres cza­so­wy ich powsta­wa­nia – ogrom­ny: lata 1965–2010. Nie­któ­re zresz­tą zgod­nie z manie­rą poety prze­re­da­go­wa­ne. Czy to ozna­cza, że wiersz nigdy nie jest bytem domknię­tym? Skoń­czo­nym?

(…)

Ryszard Kry­nic­ki nale­ży do poko­le­nia Nowej Fali, czy­li twór­ców debiu­tu­ją­cych w dru­giej poło­wie lat 60. Wyra­stał ze sprze­ci­wu wobec rze­czy­wi­sto­ści, któ­rej kul­mi­na­cyj­nym wte­dy momen­tem były wyda­rze­nia Mar­ca 68 czy Grud­nia 70. Zwią­za­ny z opo­zy­cją demo­kra­tycz­ną czuł – jak pod­kre­śla w wywia­dach – wewnętrz­ną potrze­bę dema­sko­wa­nia języ­ka tota­li­tar­nej pro­pa­gan­dy, ale i wyra­ża­nia wobec opre­syj­nej rze­czy­wi­sto­ści sprze­ci­wu wprost. Jed­nak zaan­ga­żo­wa­nie poli­tycz­ne to nie jedy­ny wymiar jego twór­czo­ści. Jest prze­cież w niej cała sfe­ra etycz­nej odpo­wie­dzial­no­ści. Nie spo­sób jed­nak bogac­twa myśli licz­nych tomów poety stre­ścić w kil­ku sło­wach. Zresz­tą on sam już daw­no odrzu­cił „nad­miar”, tak­że słów. Wyrósł z fascy­na­cji Awan­gar­dą Kra­kow­ską, Przy­bo­sio­wą „meta­fo­rą roz­kwi­ta­ją­cą”, a zmie­rza ku słow­nej asce­zie. Potwier­dził to tak­że tym jubi­le­uszo­wym wybo­rem.

obu­dzi­łem się nagle
żeby błą­dzić?
Iść

Wier­szem „*** (nagi, obu­dzi­łem się nagle w kolej­ce po chleb)” tomik się otwie­ra i poeta idzie, żeby błą­dzić? A może jed­nak dojść? Wiersz „Muszę sobie tyl­ko wyobra­zić drzwi” dro­gę tę zamy­ka. Któ­rę­dy ona pro­wa­dzi? Jej ścież­ka wśród „sta­rych błę­dów ludz­ko­ści”. Towa­rzy­sza­mi żona, córecz­ka, mistrzo­wie: Her­bert, Szym­bor­ska, Schulz, Suc­ke­wer. Podróż wyraź­nie ma wymiar ducho­wy, choć i śla­dy choć­by Sekwa­ny w niej. Jest doty­ka­niem wręcz fizycz­nym rze­czy­wi­sto­ści spo­łecz­no-poli­tycz­nej, łago­dzo­nej czu­ło­ścią, np. gdy „Moja żona wal­czy o ochro­nę natu­ral­ne­go śro­do­wi­ska czło­wie­ka”, ale i prze­ra­ża­ją­cej, jak w por­tre­cie Pozna­nia Mia­sto. W tym tomie jed­nak mniej jej niż momen­tal­nych dotknięć nie­skoń­czo­no­ści? Nico­ści? (np. „Prze­kre­ślo­ny począ­tek”). Czuć w nim opór wobec ciem­no­ści, naprze­ciw któ­rej, choć drży, ale czu­wa świa­teł­ko czło­wie­czej bli­sko­ści. W tej poezji doty­ka­nie blizn nie­za­bliź­nio­nych świa­ta, któ­re ist­nie­ją tyl­ko w ułom­kach wier­szy, czę­sto – jak dotąd – w peł­ny wiersz nie­roz­wi­nię­tych. Poeta mówi w wywia­dach, że nie muszą peł­ny­mi utwo­ra­mi się stać, bo wier­sze doj­rze­wa­ją, nosi się sło­wa, fra­zy, któ­re z cza­sem dopie­ro doma­ga­ją się zaist­nie­nia.

Ten skrom­ny tomik Prze­kre­ślo­ny począ­tek jest więc tym wybo­rem słów, fraz i reflek­sji, któ­re poeta uznał za nie­zbęd­ne? War­to do nie­go się­gnąć. Biu­ro Lite­rac­kie wyda­ło je w gra­ficz­nej opra­wie pod­szy­tych iro­nią „Rebu­sów” gra­fi­ka i rysow­ni­ka Euge­niu­sza Geta-Stan­kie­wi­cza.