Portret kobiety

Por­tret kobie­ty. Ten tytuł mówi sam za sie­bie. Obraz współ­cze­snej kobie­ty widzia­ny ocza­mi dzie­się­ciu innych kobiet zmu­sza nas do reflek­sji. Kobie­ta postrze­ga­na przez nas jako sła­ba płeć tak napraw­dę nią nie jest. Bo czyż jest sła­bą isto­ta, któ­rej nie spo­sób znisz­czyć? Czyż sła­bą jest ta, któ­ra zdol­na jest do naj­więk­szych poświę­ceń i wysił­ków, jeśli widzi w tym szczyt­ny cel? Dopraw­dy nie nauczy­li­śmy się doce­niać kobiet i jesz­cze wie­le cza­su zaj­mie nam ta nauka.

Już sam pomysł stwo­rze­nia tego zbior­ku zasłu­gu­je na uwa­gę. Oto mamy opo­wia­da­nia dzie­się­ciu hisz­pań­skich pro­za­iczek uro­dzo­nych na prze­strze­ni prak­tycz­nie całe­go XX wie­ku. Zabieg ten pozwo­lił na zapre­zen­to­wa­nie czy­tel­ni­ko­wi pró­bek hisz­pań­skiej pro­zy całe­go ubie­głe­go stu­le­cia, któ­ra to pro­za nie jest zbyt dobrze zna­na w naszym kra­ju, a tyl­ko jej znaw­cy ziden­ty­fi­ku­ją bez spoj­rze­nia w not­ki bio­gra­ficz­ne, syl­wet­ki auto­rek poszcze­gól­nych opo­wia­dań.

Lite­ra­tu­ra hisz­pań­ska może być nie­zro­zu­mia­ła dla pol­skie­go czy­tel­ni­ka. Nad spo­łe­czeń­stwem hisz­pań­skim cią­ży, mimo upły­wu lat, wpływ dyk­ta­tu­ry gene­ra­ła Fran­co nadal widocz­ny w życiu zwy­kłych ludzi. Swo­iste poro­zu­mie­nie Dyk­ta­to­ra z Kościo­łem zaha­mo­wa­ło eman­cy­pa­cję kobiet, spro­wa­dza­jąc rolę kobie­ty do dba­ło­ści o ogni­sko domo­we. Pol­ski czy­tel­nik nie jest świa­dom, że tak napraw­dę hisz­pań­ska kobie­ta była ubez­wła­sno­wol­nio­na. Od woli męża czy ojca zale­ża­ła moż­li­wość pod­ję­cia wyż­szych stu­diów lub pra­cy zarob­ko­wej, posia­da­nie wła­sne­go kon­ta w ban­ku czy nawet pra­wa jaz­dy. Jeśli dziś szy­dzi­my z naka­zów nie­któ­rych muzuł­mań­skich duchow­nych, prze­ciw­sta­wia­jąc im naszą wspa­nia­łą euro­pej­ską wyż­szość, musi­my uświa­do­mić sobie, że wła­śnie w naszej kocha­nej Euro­pie, w jed­nym z naj­bar­dziej kato­lic­kich kra­jów jesz­cze czter­dzie­ści lat temu pozy­cja kobie­ty nie była wca­le sil­niej­sza. Jeśli więc dziś sły­szy­my w Pol­sce zachwy­ty pra­wi­cy nad fran­ki­stow­ską Hisz­pa­nią, powin­ni­śmy pamię­tać, że jest to pochwa­ła spo­łe­czeń­stwa neo­pa­triar­chal­ne­go, wro­gie­go wol­no­ści oso­bi­stej czło­wie­ka i spro­wa­dza­ją­ce­go kobie­tę do roli mówią­ce­go zwie­rzę­cia domo­we­go. Nie zasko­czy nas więc, że treść opo­wia­dań obra­ca się wokół męż­czy­zny. Wpraw­dzie to kobie­ty są w nich głów­ny­mi boha­ter­ka­mi, ale wła­ści­wie to ich codzien­ność nazna­czo­na jest męż­czy­zną. Odkry­wa­nie wła­snej kobie­co­ści jest moż­li­we tyl­ko w obec­no­ści męż­czy­zny, bia­da jed­nak, jeśli uczu­cia zosta­ną źle ulo­ko­wa­ne. Przy­szłe role życio­we są słu­żeb­ne wobec męż­czy­zny. Kobie­ta brze­mien­na ma uro­dzić dzie­dzi­ca mająt­ku i nazwi­ska, cór­ka win­na opie­ko­wać się ojcem, żona mężem. W całym tym życiu domi­nu­je strach przed samot­no­ścią, odrzu­ce­niem, wresz­cie przed sta­rze­niem się. Hisz­pań­ska kobie­ta nie boi się posta­wie­nia przed koniecz­no­ścią zarob­ko­wa­nia, nie zosta­ła bowiem pozba­wio­na umie­jęt­no­ści samo­dziel­ne­go radze­nia sobie w życiu. Zmu­szo­na do zarob­ko­wa­nia kobie­ta dosko­na­le wywią­że się z tego zada­nia.

Por­tret kobie­ty nie jest więc mani­fe­stem femi­ni­stycz­nym naszpi­ko­wa­nym wro­go­ścią wobec męż­czyzn. Opi­sy­wa­na codzien­ność pozba­wio­na jest odru­chów bun­tu wobec spo­łecz­ne­go podzia­łu ról. Wyda­je się, że boha­ter­ki opo­wia­dań nie są zdol­ne do zmia­ny swo­je­go życia, nawet jeśli w dotych­cza­so­wym życiu osią­gnę­ły choć­by eko­no­micz­ną prze­wa­gę nad swo­im mężem. Czy to przy­wią­za­nie do spo­łecz­ne­go podzia­łu ról? A może brak wia­ry w real­ność zmian? A może to coś, co poeci nazy­wa­ją miło­ścią, ta wiel­ka siła, któ­ra skło­ni­ła boha­ter­kę opo­wia­da­nia Yanet Aco­sty do zapew­nie­nia umę­czo­ne­mu w wię­zie­niu mężo­wi upra­gnio­ne­go napo­ju cze­ko­la­do­we­go?