Andrzej Sosnowski przygotowuje tom Elizabeth Bishop

Jesz­cze w tym roku nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go uka­że się tom Eli­za­beth Bishop San­ta­rém (wier­sze i trzy małe pro­zy) z prze­kła­da­mi Andrze­ja Sosnow­skie­go.

Jesz­cze w tym roku nakła­dem Biu­ra Lite­rac­kie­go uka­że się tom Eli­za­beth Bishop San­ta­rém (wier­sze i trzy małe pro­zy) z prze­kła­da­mi Andrze­ja Sosnow­skie­go. To kolej­ne po książ­kach Joh­na Ashbery’ego, Jane Bow­les, Mau­ri­ca Blan­cho­ta, Joh­na Cage’a, Ronal­da Fir­ban­ka, Harry’ego Mathew­sa, Ray­mon­da Rous­se­la, Jame­sa Schuy­le­ra i Edmun­da White’a tłu­ma­cze­nie war­szaw­skie­go poety wyda­ne w ofi­cy­nie Artu­ra Bursz­ty.

Poezji Eli­za­beth Bishop – jed­nej z naj­waż­niej­szych poetek anglo­ję­zycz­nych XX wie­ku – wła­ści­wie nie trze­ba reko­men­do­wać. Cho­ciaż ta uro­dzo­na w 1911 roku i zmar­ła w 1979 roku autor­ka za życia wyda­ła zale­d­wie czte­ry tomy poetyc­kie, liczą­ce razem 101 wier­szy, to jed­nak trud­no zna­leźć twór­czość rów­nie skon­den­so­wa­ną, boga­to wypeł­nio­ną zna­cze­nia­mi, wie­lo­kon­tek­sto­wą, ze sty­li­stycz­nym per­fek­cjo­ni­zmem dopra­co­wa­ną do ostat­nie­go sło­wa.

Doce­nio­na już za życia – otrzy­ma­ła bowiem więk­szość ame­ry­kań­skich nagród lite­rac­kich, w tym Natio­nal Book Award – Bishop po śmier­ci sta­ła się nie­mal iko­ną, bez któ­rej trud­no wyobra­zić sobie poezję świa­to­wą XX i XXI wie­ku. Autor­ka wywar­ła wpływ rów­nież na pol­ską tra­dy­cję poetyc­ką przy­naj­mniej ostat­nie­go ćwierć­wie­cza. Istot­ny, choć nie­kom­plet­ny wgląd w jej twór­czość stał się moż­li­wy dzię­ki wyda­ne­mu w 1995 roku zbio­ro­wi 33 wier­sze w tłu­ma­cze­niu Sta­ni­sła­wa Barań­cza­ka.

To wła­śnie na koń­ców­kę lat dzie­więć­dzie­sią­tych i począ­tek XX wie­ku przy­pa­da w Pol­sce popu­lar­ność tej poet­ki, a tak­że widocz­ny wpływ jej pisa­nia na całą for­ma­cję mło­dych pol­skich twór­ców. Już wów­czas, rów­no­le­gle z Barań­cza­kiem, tłu­ma­czył tek­sty Bishop Andrzej Sosnow­ski – uka­za­ły się one mię­dzy inny­mi w „kul­to­wych” bisho­pow­skich nume­rach „Lite­ra­tu­ry na Świe­cie” (3/1994, 12/2000). W koń­ców­ce ubie­głe­go roku Bishop powró­ci­ła na łamy tego pisma.

Wier­sze Bishop prze­kła­da­ne przez Andrze­ja Sosnow­skie­go suk­ce­syw­nie przy­naj­mniej od lat dzie­więć­dzie­sią­tych róż­nią się od tych, któ­re przy­swo­ił pol­sz­czyź­nie Sta­ni­sław Barań­czak. Sosnow­ski repre­zen­tu­je zupeł­nie inną for­ma­cję poetyc­ko-trans­la­tor­ską, uwy­pu­kla odmien­ne płasz­czy­zny zna­cze­nio­we, inny jest też kon­tekst, w jakim dzi­siaj, po dwu­dzie­stu latach, powra­ca ame­ry­kań­ska poet­ka.

Trze­ba dodać, że wśród wier­szy i proz, jakie znaj­dą się w nowym zbio­rze, będą i takie, któ­rych Barań­czak nie prze­ło­żył (co posze­rzy zna­czą­co kor­pus tek­stów Bishop po pol­sku), i takie, któ­re w nowym prze­kła­dzie zabrzmią nie­mal nie­po­dob­nie – bar­dziej świe­żo i odkryw­czo – do tek­stów już w Pol­sce zna­nych. War­to też przy­po­mnieć, że jeden z naj­ge­nial­niej­szych wier­szy, jakie powsta­ły w XX-wiecz­nej lite­ra­tu­rze – „Ta jed­na sztu­ka” Eli­za­beth Bishop – poja­wił się w 2015 roku na matu­rze, co tyl­ko potwier­dza, że w Pol­sce poet­kę tę powin­ny odkry­wać dla sie­bie nowe poko­le­nia czy­tel­ni­ków.

Poezja Bishop jest uwa­ża­na za mistrzo­stwo języ­ko­wej powścią­gli­wo­ści i sty­li­stycz­ne­go wycy­ze­lo­wa­nia. W twór­czo­ści tej ude­rza przede wszyst­kim nie­sły­cha­ne uwraż­li­wie­nie na niu­an­se dnia codzien­ne­go, któ­re przez swą zwy­czaj­ność czę­sto umy­ka­ją naszej uwa­dze. Poet­ka z dro­bia­zgo­wą uważ­no­ścią, a zara­zem czu­ło­ścią, sku­pia się na kon­kret­nych wyda­rze­niach, rela­cjach mię­dzy­ludz­kich, obra­zach, któ­re dzię­ki jej sło­wu poetyc­kie­mu na zawsze odci­ska­ją się w pamię­ci czy­tel­ni­ków.

To poezja for­mal­nie wyra­fi­no­wa­na, osob­na, wręcz awan­gar­do­wa (choć Bishop obce były wszel­kie ety­kie­ty, rów­nież i ta), a zara­zem nie­sły­cha­nie pro­sta, kon­kret­na, „bli­ska krwio­bie­gu”; twór­czość wyra­sta­ją­ca z kla­sy­ki lite­ra­tu­ry nie tyl­ko anglo­ję­zycz­nej (mię­dzy inny­mi z XVII-wiecz­nej poezji meta­fi­zycz­nej), a jed­no­cze­śnie zanu­rzo­na we współ­cze­sno­ści, ze wszyst­ki­mi jej bolącz­ka­mi i śmiesz­no­ścia­mi; wresz­cie – poezja o nie­pod­ra­bial­nym tem­brze, ale komu­ni­ku­ją­ca się świet­nie z każ­dym z nas.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry