Kartoteka 25: Wiersze (4)

Mar­cin Świe­tlic­ki

Pio­sen­ka ozdro­wień­ca

ale,
cho­ro­ba pozo­sta­je,
gdzieś jest,
plam­ka mro­ku, co się wymy­ka,
lecz gdzieś jest, przy­cza­jo­na, lecz gdzieś jest, w języ­ku,
niby jasno­ści śnią się, ale cień jest, cień jest
i we śnie, gdzieś jest;

bo
pozo­sta­je, bo
gdzieś jest, bo musi być, śnieg spadł, nie jest jak śnieg,
nie jest jaśniej, gdzieś jest
przy­czy­na;

teraz będzie­my gadać, zaga­dy­wać to,
teraz będzie­my odda­wać się róż­nym
zaję­ciom we wła­da­nie, teraz się będzie­my
poru­szać szyb­ko, jeź­dzić tram­wa­ja­mi
do
upa­dłe­go.

[z tomu Wier­sze wypra­ne, Legni­ca 2002]

Sta­ra śpiew­ka, ale zawsze miło wysłu­chać nowej wer­sji. Zosta­je ślad. Po wszyst­kim ślad. Po dobrym i złym. Nigdy nie jesteś do koń­ca wyle­czo­ny. Dozna­ne, prze­ży­te, „odcho­ro­wa­ne” się osa­dza. Cho­ciaż pozor­nie tego w tobie nie ma, w two­im języ­ku, patrze­niu na świat. Bez prze­rwy „idzie nowe”, usta­na­wia­jąc swo­je świa­tło. Ale obok tego „leży sta­re”, głę­bo­ko, moc­no, i rzu­ca cień. Każ­da cho­ro­ba zosta­wia ślad. Doty­czy to cia­ła. Stąd „pamięć cia­ła”, zapi­sa­ne w nim prze­by­te cho­ro­by. Lecz jest też „pamięć duszy”, zapi­sa­ne w niej przej­ścia. Zapo­mnie­nie jest tyl­ko doraź­ne, w głę­bi rzą­dzą „sta­re cie­nie”. Kie­dy bolą, zaga­du­je­my je, odda­je­my się zaję­ciom. Do upa­dłe­go, z któ­re­go trze­ba będzie jakoś wyjść. Pozor­nie zapo­mnieć. I tak w kół­ko – od upa­dłe­go (zacho­ro­wa­ne­go) do upa­dłe­go. Mię­dzy nimi rzad­kie okre­sy zdro­wia. Taka prze­pla­tan­ka. Dia­lek­ty­ka. Oczy­wi­ście, jako ozdro­wie­niec możesz śpie­wać swo­je pio­sen­ki.

Dariusz Sośnic­ki

W kolej­ce do kse­ro

Sto­imy za nią w kolej­ce do kse­ro
z pli­kiem wycin­ków. To jest kla­sa czwar­ta
w tym roku szkol­nym, któ­ry się zaczy­na
w Roku Bachow­skim, w dru­gim tysiąc­le­ciu,
a koń­czy w trze­cim. Sto­imy w kolej­ce

z pli­kiem wycin­ków, jak ona. Dziew­czyn­ki
wie­dzą o doj­rze­wa­niu już wszyst­ko w tym wie­ku,
któ­ry jest wie­kiem infor­ma­cji. Chłop­com
też powie­dzia­no i cho­ciaż pyta­li
o każ­dy szcze­gół, nie moż­na powie­dzieć,

że zro­zu­mie­li. To pyta­nie po to,
żeby obwie­ścić swój brak skrę­po­wa­nia
i mieć to z gło­wy. Jedy­nie muta­cja
szcze­rze ich drę­czy. Strach o srebr­ny gło­sik,
dzię­ki któ­re­mu nawet drob­ne kłam­stwo

nie razi ucha. I kie­dy na przy­kład
nie mia­ło się zeszy­tu we wto­rek, a w pią­tek
pani nie­ste­ty cią­gle to pamię­ta
i dopi­su­je pod tona­cją gamy
strasz­ne post scrip­tum: „Wto­rek – brak zeszy­tu”,

gdy się tym­cza­sem wyćwier­ka­ło w domu:
„Jakoś we wto­rek nic nie pisa­li­śmy”,
trze­ba doce­nić war­tość tego skar­bu
i z lękiem myśleć, czy aby nie znik­nie
już dzi­siaj w nocy albo jutro rano

i czy nie trze­ba będzie wypo­wia­dać skru­chy,
jak by się chcia­ło wypo­wie­dzieć woj­nę.

[z tomu Syme­tria, Legni­ca 2002]

Pod­miot lirycz­ny kon­ty­nu­uje opo­wieść o naj­bliż­szym świe­cie wła­sne­go osie­dla. Wła­śnie takie wier­sze weszły w skład tomi­ku Syme­tria. Mówi się w nich wie­le o obser­wo­wa­nych przez okno dzie­ciach. Mówi się w nich o doj­rze­wa­niu syna, o jego szko­le i kla­sie. Obra­zek pod­su­nię­ty przez życie – ocze­ki­wa­nie w kolej­ce nasu­wa myśli i sko­ja­rze­nia. Kolej­ka wol­no prze­su­wa się do przo­du, tak jak w umy­śle boha­te­ra prze­su­wa­ją się porów­na­nia doty­czą­ce odmien­nych płci. Dziew­czyn­ki wie­dzą wię­cej i wie­dzą wcze­śniej. Chłop­ców ta wie­dza o życiu i roz­wo­ju płcio­wym na razie nie eks­cy­tu­je. Lęk przed tym czymś nie­zna­nym, odsu­wa­nym i igno­ro­wa­nym, jed­nak się ukon­kret­nia – muta­cja prze­kre­śli nie­win­ność i czy­stość gło­su, któ­rym moż­na było bez­kar­nie kła­mać, uda­wać nie­wi­niąt­ko. Nagła doj­rza­łość (zmia­na gło­su) będzie pierw­szym kro­kiem w stro­nę świa­ta nie­prze­zro­czy­ste­go, pro­ble­ma­tycz­ne­go, obce­go. Ten wiersz pod­su­wa mi obraz prze­mi­ja­ją­cych, nastę­pu­ją­cych po sobie poko­leń. Sta­nie w kolej­ce i kse­ro­wa­nie wycin­ków to jak­by sym­bo­le powta­rzal­no­ści losów, doświad­cza­nia tajem­ni­cy życia.

Kry­sty­na Miło­będz­ka

[zapi­sa­na w świa­dec­twie chrztu]

zapi­sa­na w świa­dec­twie chrztu, wpi­sa­na na listę uczniów,
przy­pi­sa­na do szczo­tek i pral­ki, skre­ślo­na wypi­sa­na (skąd?)

cór­ko mat­ko żono, nie­dziel­na pisar­ko, łyżecz­ko po lite­rze,
liter­ko po łyżecz­ce

(notu­je to na nie­po­trzeb­nych kopiach maszy­no­pi­sów i po
dru­giej stro­nie kwi­tów za gaz, nie wie­rzy żeby prze­trwa­ło
dłu­żej od tam­te­go po tam­tej stro­nie, ale chcia­ła­by wresz­cie
prze­czy­tać coś praw­dzi­we­go o sobie)

[z tomu Po krzy­ku, Wro­cław 2004]

Zwy­kłe związ­ki mię­dzy sło­wa­mi są oba­la­ne w imię ich „praw­dzi­wych” sto­sun­ków (nie­do­kład­nie cytu­ję Merleau-Ponty’ego) w wie­lu wier­szach Miło­będz­kiej. Arty­sta tej mia­ry usta­la za każ­dym razem od nowa zakres „praw­dzi­wo­ści”. Poet­ka tej mia­ry zapi­su­je spo­łecz­ne „zapi­sa­nie” poszcze­gól­ne­go, zaksię­go­wa­nie w okre­ślo­nej rubry­ce, z któ­rej trud­no się wyplą­tać. To nie­raz trud całe­go życia, sens twór­czo­ści wie­lu kobiet. Żeby się z cze­goś wypi­sać, trze­ba wie­le zapi­sać, nad­pi­sać, dopi­sać, zakwe­stio­no­wać odwiecz­ne przy­pi­sa­nie. Wszyst­ko po to, żeby doko­pać się do praw­dy (do cze­goś praw­dzi­we­go) o sobie, do „praw­dzi­wych” sto­sun­ków mię­dzy sło­wa­mi, ludź­mi, rze­cza­mi. I tak wciąż z mozo­łem liter­ka po liter­ce, łyżecz­ka po łyżecz­ce (jak­by odby­wa­ło się jed­no­cze­śnie pisa­nie i kar­mie­nie). Nawet mimo nie­wia­ry, że to prze­trwa i że będzie sze­rzej zna­czyć.