Adam Asnyk, Między nami nic nie było

Adam Asnyk

Mię­dzy nami nic nie było

Mię­dzy nami nic nie było!
Żad­nych zwie­rzeń, wyznań żad­nych!
Nic nas z sobą nie łączy­ło –
Prócz wio­sen­nych marzeń zdrad­nych;

Prócz tych woni, barw i bla­sków,
Uno­szą­cych się w prze­strze­ni;
Prócz szu­mią­cych śpie­wem lasków
I tej świe­żej łąk zie­le­ni;

Prócz tych kaskad i poto­ków,
Zra­sza­ją­cych każ­dy parów,
Prócz gir­lan­dy tęcz, obło­ków,
Prócz natu­ry słod­kich cza­rów;

Prócz tych wspól­nych, jasnych zdro­jów,
Z któ­rych ser­ce zachwyt piło;
Prócz pier­wiosn­ków i powo­jów, –
Mię­dzy nami nic nie było!

Naj­bar­dziej lubię te wier­sze Ada­ma Asny­ka, w któ­rych poeta nie sta­ra się filo­zo­fo­wać.

Czu­łość nie była naj­bar­dziej cenio­nym towa­rem na lite­rac­kim ryn­ku epo­ki, liry­ka nie była w pozy­ty­wi­zmie arty­ku­łem pierw­szej potrze­by, a jed­nak Adam Asnyk brzmi naj­szcze­rzej, gdy pisze bar­dziej z ser­ca niż z gło­wy. Naj­wy­raź­niej był z natu­ry roman­ty­kiem i miał pecha, że uro­dził się pół wie­ku za póź­no. Pecha, a może szczę­ście, ponie­waż na tle wiel­kiej powie­ści reali­stycz­nej i zaan­ga­żo­wa­nej spo­łecz­nie nowe­li­sty­ki jego liryzm i czu­łość były widocz­ne jak jaskry na zie­lo­nej łące albo raczej: jak zimo­ro­dek na ścia­nie kamie­nio­ło­mu.

Jed­nym z naj­bar­dziej lirycz­nych wier­szy Asny­ka jest „Mię­dzy nami nic nie było”, praw­dzi­wy hit kon­kur­sów recy­ta­tor­skich, boha­ter pamięt­ni­ków i listów miło­snych w erze przed­in­ter­ne­to­wej. Skąd taka jego popu­lar­ność, a nawet uży­tecz­ność w komu­ni­ka­cji mię­dzy kochan­ka­mi? Ano stąd, że tekst ten opie­ra się na dość pro­stej zasa­dzie każ­dej ero­tycz­nej gry, naj­istot­niej­szej cesze uwo­dze­nia, jaką jest zwięk­sza­nie i zmniej­sza­nie dystan­su, naprze­mien­ne odsła­nia­nie i zasła­nia­nie. Stry­wia­li­zo­wa­ną for­mą tej gry jest strip­tiz, w któ­rym cho­dzi prze­cież o to, by poka­zać jak naj­wię­cej, odsła­nia­jąc jak naj­mniej. Rów­nież utwór Asny­ka odsła­nia głę­bo­kie uczu­cia boha­te­ra, a zara­zem prze­sła­nia je iro­nią, baga­te­li­zu­je sta­now­czym refre­nicz­nym „Mię­dzy nami nic nie było”, w dodat­ku spy­cha­jąc to „coś”, cze­go rze­ko­mo nie było, do prze­szło­ści.

Jed­nak nie do koń­ca sło­wom kochan­ka wie­rzy­my, a nawet wie­rzy­my mu tym mniej, im czę­ściej się zarze­ka, że „mię­dzy nami nic nie było”. Dzie­je się tak dla­te­go, że po tym zaprze­cze­niu, któ­re jest zasło­nię­ciem, natych­miast nastę­pu­je odsło­nię­cie, otwar­cie. Bo po tym „prócz” uka­zu­je nam się nagie uczu­cie. „[M]arzenia zdrad­ne, wonie, bar­wy, bla­ski, uno­szą­ce się w prze­strze­ni, szu­mią­ce śpie­wem laski, świe­ża zie­leń łąk, kaska­dy i poto­ki, zra­sza­ją­ce każ­dy parów, gir­lan­dy tęcz, obło­ków, słod­kie cza­ry, wspól­ne, jasne zdro­je, z któ­rych ser­ce zachwyt piło” – czyż to mało? Za mało, by mówić o miło­ści? Prze­ciw­nie, to wszyst­ko jest kwin­te­sen­cją roman­tycz­ne­go związ­ku, o któ­rym każ­dy – przy­naj­mniej na pew­nym eta­pie życia – marzy.

Wiersz Ada­ma Asny­ka „Mię­dzy nami nic nie było” nale­ży zatem czy­tać à rebo­urs, jako lirycz­ną wer­sję miło­sne­go rytu­ału odsła­nia­nia – zasła­nia­nia, któ­ry w świe­cie natu­ry nosi nazwę godów, w kul­tu­rze zaś – uwo­dze­nia, flir­tu, zauro­cze­nia czy zako­cha­nia.

Wciąż mi jed­nak nie daje spo­ko­ju fra­za: „Mię­dzy nami nic nie było”. Sta­ram się czy­tać ją dosłow­nie, naiw­nie, z pomi­nię­ciem jej, utrwa­lo­nej w powszech­nej świa­do­mo­ści, pejo­ra­tyw­nej wykład­ni. Oka­zu­je się wów­czas, że „mię­dzy nami nic nie było” ozna­cza: nie było mię­dzy nami żad­nych barier, nie było mię­dzy nami kłam­stwa, nie było mię­dzy nami zbęd­nych słów, nie było mię­dzy nami tajem­nic, nie było mię­dzy nami wsty­du. A jedy­nym, co nas chro­ni­ło przed cał­ko­wi­tym zatra­ce­niem się w sobie, były gir­lan­dy tęcz i obło­ków, wspól­ne jasne zdro­je, świe­ża zie­leń łąk, pier­wiosn­ki i powo­je.