Matrioszki

Trut­ka na szczu­ry

Otwie­rasz szaf­kę – trut­ki na szczu­ry jest tam pod dostat­kiem. Życie pod­su­wa ci oka­zję, o któ­rą tyle razy pro­si­łaś. A może były to tyl­ko puste sło­wa? Wpa­tru­jesz się w nie­go kolej­ny raz. To na pew­no on? Był taki czas, że roz­po­zna­ła­byś go w nie­prze­nik­nio­nych ciem­no­ściach. Nie musisz zresz­tą kie­ro­wać się węchem – tą wonią zwie­rząt kry­ją­cych przed świa­tem swo­ją praw­dzi­wą postać, do któ­rej powra­ca­ją, gdy tyl­ko nada­rza się oka­zja.

A może jed­nak powin­naś? W amo­ku zebra­ła­byś się na odwa­gę, któ­rej brak ci teraz – prze­sta­ła­byś się trząść i się­gnę­ła po trut­kę na szczu­ry.

Nie drżysz na myśl o kon­se­kwen­cjach. To ner­wy. Nie­wie­le rze­czy mogło­by bar­dziej cię uko­ić niż to, co wła­śnie zamie­rzasz zro­bić. Nie­szko­dli­wą wer­sją tej sytu­acji jest wyobra­ża­nie sobie płat­ków śnie­gu, któ­re lecą z nie­ba jak z gigan­tycz­ne­go prysz­ni­ca w trak­cie nie­koń­czą­cej się kąpie­li – przy­wo­łu­jesz tę wizję, gdy nocą zamy­kasz oczy. Tysią­ce płat­ków śnie­gu nie­śpiesz­nie opa­da­ją. Teraz jed­nak nie czas na śnieg. Jako kozłem ofiar­nym musisz zado­wo­lić się wyłącz­nie nim – będzie musiał zapła­cić za wszyst­kich pozo­sta­łych. To powin­no wystar­czyć.

Wła­śnie o tym marzy­łaś, praw­da? To wręcz cud.

Zbyt wie­le już razy wyobra­ża­łaś sobie tę sce­nę: wcho­dzi do restau­ra­cji, wybie­ra sto­lik. Towa­rzy­szy mu rodzi­na, podob­ne jak on bydla­ki, a może kochan­ka, któ­ra nie ma o niczym poję­cia lub (sama nie wiesz, co gor­sze) jest w sta­nie dosko­na­le sobie wyobra­zić, jakie­go potwo­ra ma u swo­je­go boku. Zbyt wie­le razy mia­łaś przed ocza­mi, jak ich wszyst­kich zała­twiasz – jego, sier­żan­ta, porucz­ni­ka, komen­dan­ta. Ktoś to musiał zro­bić.

Nie przy­szedł jed­nak sam. Towa­rzy­szy mu żona. I cór­ka, mniej wię­cej w wie­ku Sary. Dziew­czy­na, któ­ra z całą pew­no­ścią była chcia­na. I kocha­na.

Spraw­dzasz zamó­wie­nie. Dwie zupy. Pytasz, dla kogo są. „Dla dziew­czy­ny i ojca” – odpo­wia­da Ilària, z tale­rzem w każ­dej ręce, napie­ra­jąc ple­ca­mi na drzwi.

Dziś rano w kuch­ni Tom poka­zał ci gaze­tę. „Widzia­łaś? To w two­im kra­ju…” Popa­trzy­łaś na zdję­cie i przy­tak­nę­łaś bez sło­wa. Pomy­śla­łaś o pozo­sta­łych – tych wszyst­kich, któ­rzy nie tra­fią do ser­wi­sów infor­ma­cyj­nych z racji zbyt niskiej ran­gi i zupeł­nie jak on, jak tylu innych, cho­dzą sobie spo­koj­nie po świe­cie, led­wie kil­ka kilo­me­trów od miej­sca, gdzie kie­dyś miesz­ka­łaś. Wszy­scy ich zna­ją, ale nikt nie wska­że ich pal­cem, nikt ich nie osą­dzi, i musisz to zro­bić ty, w swo­jej gło­wie, tyle razy ska­zu­jąc ich na śmierć przez otru­cie. „W two­im kra­ju” – drą­ży Tom, pod­czas gdy ty men­tal­nie zaczę­łaś już roz­pusz­czać trut­kę w zupie – „W two­im kra­ju…”. Pozwa­lasz mu gadać, bo nawet tego nie sły­szysz. Two­ja ofia­ra, w two­im dzi­siej­szym śnie, cze­ka już na kola­cję. Dzi­siaj zno­wu go wykoń­czysz.

Nie­spiesz­nie mie­szasz, snu­jąc dalej swo­je wizje. „W two­im kra­ju” – nie odpusz­cza twój kole­ga i macha ci przed nosem zdję­ciem ska­za­ne­go wła­śnie sukin­sy­na. Jak­by przez sam fakt, że jest z two­je­go kra­ju, mia­ła­byś znać go z widze­nia – jego i wszyst­kich zbrod­nia­rzy wojen­nych tra­fia­ją­cych na czo­łów­ki gazet. Tego też byś zała­twi­ła, gdy­by tyl­ko tu wszedł. Nie wystar­czy wię­zie­nie zasą­dzo­ne przez jakiś przy­zwy­cza­jo­ny do bestial­stwa try­bu­nał. Ból musi mieć swo­ją cenę. Zada­ne cier­pie­nie doma­ga się powol­nej ago­nii.

Gdy­byś wcze­śniej potra­fi­ła nie­na­wi­dzić, może już byś go mia­ła. Gdy­byś nie­na­wi­dzi­ła dłu­żej i moc­niej, jak to robią męż­czyź­ni, może nie sta­ła­byś tutaj z goto­wy­mi wymów­ka­mi, by uspra­wie­dli­wić decy­zję, któ­rą wła­śnie zamie­rzasz pod­jąć. Bo prze­cież na salę wydasz dwie zupy – dwie. A dziew­czy­na nie jest nicze­mu win­na. Nie wszyst­kie chwy­ty są dozwo­lo­ne.

Na dłu­gie mie­sią­ce zapo­mnia­łaś o szcze­gó­łach, a w ich miej­sce poja­wił się pre­cy­zyj­ny, szar­pią­cy, nie­uko­jo­ny ból. A póź­niej obse­sja, by skru­pu­lat­nie zre­kon­stru­ować wszyst­ko, co się sta­ło, i poszu­kać zemsty. Pew­ność, że spo­tkasz swo­je­go kata po dru­giej stro­nie uli­cy, kie­dy będzie cze­kał na auto­bus, wysia­dał z pocią­gu, wcho­dził do restau­ra­cji i sia­dał przy sto­li­ku. Przy­pusz­czal­nie to wła­śnie dla­te­go, gdy kła­dziesz się spać i znów obsia­da­ją cię wspo­mnie­nia, marzysz o kon­fron­ta­cji – podejść do nie­go ze świ­dru­ją­cym spoj­rze­niem oraz cynicz­nym uśmiesz­kiem i z wol­na zapy­tać „Pamię­tasz mnie?”. Pew­ne­go dnia to zro­bisz. To jedy­ny spo­sób.

3

Rodzin­ne kola­cje to nie­wy­czer­pa­ne źró­dło funu. Prze­waż­nie z mojej winy, przy­zna­ję. Było­by pro­ściej, gdy­by­śmy mogli mieć przy sobie tele­fo­ny (albo książ­ki czy cokol­wiek) i spę­dzać czas jak nor­mal­ni ludzie. Nie moż­na też po pro­stu usiąść przy sto­le i cze­kać, co się wyda­rzy, w nadziei że taka impro­wi­za­cja zor­ga­ni­zu­je nam wie­czór jak za dotknię­ciem cza­ro­dziej­skiej różdż­ki.

Sie­dem­na­ście lat, nie­dłu­go stuk­nie osiem­na­ście, jada­nia kola­cji w domu rodzi­ny Mas-Vilar­da­ga. Sie­dem­na­ście lat, pra­wie osiem­na­ście, a mimo to nadal uda­je im się mnie podejść. Zada­ją mi pyta­nia, a ja odpo­wia­dam – do tego momen­tu to nic strasz­ne­go, ale kie­dy roz­mo­wa się roz­krę­ca, daję się pod­pu­ścić, cze­piam się byle cze­go, a potem muszę wypić nawa­rzo­ne przez sie­bie piwo. Tak wła­śnie bywa, gdy ktoś zmu­sza cię do mówie­nia, a to ostat­nia rzecz, na jaką masz ocho­tę – robisz to nie­chęt­nie i koń­czy się na tym, że wykłó­casz się o rze­czy, któ­re być może teraz postrze­gasz w tro­chę inny spo­sób, ale kom­plet­nie nie jesteś w nastro­ju na ana­li­zo­wa­nie, deba­to­wa­nie, zasta­na­wia­nie się. Nie mówiąc już o prze­my­śle­niu, sło­wo za tysiąc punk­tów, cze­go rodzi­ce wyma­ga­ją od cie­bie, gdy tyl­ko otwo­rzysz usta. Każ­da kola­cja to oka­zja, by cię pouczać, jak­by sami zapo­mnie­li (i goto­wi byli przy­siąc, że w ich przy­pad­ku nigdy tak nie było), że doświad­cze­nia innych ludzi gów­no kogo obcho­dzą. Ponie­waż gdy­by liczy­ło się tyl­ko to, wyso­ki sądzie, to nie było­by sen­su w ogó­le żyć – wystar­czy­ło­by zamknąć się w czte­rech ścia­nach i czy­tać kla­sy­ków (któ­rzy na pew­no prze­bi­ja­ją mdłe aneg­dot­ki sza­rych do bólu rodzi­ców). Żyli­by­śmy wte­dy bez­piecz­nie w świe­cie, gdzie doświad­cze­nie jest ska­mie­li­ną w gablot­ce, ponie­waż waż­ne rze­czy już prze­mi­nę­ły – były dokład­nie takie jak w książ­kach, i wszyst­ko zosta­ło prze­są­dzo­ne.

Cza­sem posta­na­wiam popra­wę. Zgo­da, ja też nie jestem łatwą oso­bą albo może nie do koń­ca łatwą. No ale odpa­lam się tyl­ko, gdy mnie spro­wo­ku­ją, a sko­ro to robią, to już nie moja wina. Jakoś muszę to z sie­bie wyrzu­cić. Rodzi­ce Dàrii dali­by się zabić za taką cór­kę jak ja – któ­ra nie kła­mie, ma dobre oce­ny i punk­tu­al­nie wra­ca do domu o absur­dal­nie wcze­snej godzi­nie. Nie palę ani nie piję, a oka­zji mam pier­dy­liard, ale moi rodzi­ce uwa­ża­ją, że to zupeł­nie nor­mal­ne, bo to prze­cież ewi­dent­nie ich zasłu­ga. „Sara jest trud­na” – mówią. Wła­śnie w taki spo­sób, w for­mie praw­dy abso­lut­nej. I nie patrzą na spra­wę sze­rzej – w tym jed­nym punk­cie od razu są zgod­ni. Zda­ję sobie spra­wę, że moje posta­no­wie­nie popra­wy nie trwa zbyt dłu­go. Sta­ram się być miła przez kil­ka dni, prze­waż­nie do chwi­li, gdy mój namol­ny bra­ci­szek zno­wu ze mną nie zacznie.

Jak tru­ci­zna

Wła­śnie prze­ce­dza­łaś rosół, kie­dy Camil­le zapu­ka­ła do drzwi – skoń­czył się jej tusz i zapro­po­no­wa­łaś, że może wydru­ko­wać sobie ćwi­cze­nia na zaję­cia tutaj w restau­ra­cji. Zaczę­ły­ście jeść razem śnia­da­nia po upad­ku, któ­ry jej się przy­da­rzył kil­ka mie­się­cy temu – wzię­łaś ją do środ­ka wraz z rowe­rem, prze­my­łaś kola­no i zapro­po­no­wa­łaś her­ba­tę. Nigdy wcze­śniej nie opa­try­wa­łaś stu­dent­ki medy­cy­ny; nawet jeśli zro­bi­łaś coś nie tak, sło­wem się nie ode­zwa­ła.

Camil­le dwa razy w tygo­dniu przy­wo­zi wam wędzo­ne masło i ser ricot­ta. Cza­sem też, jeśli aku­rat się tra­fi, kozi ser. Kie­dy po raz pierw­szy skosz­to­wa­łaś tego jej masła, mia­łaś wra­że­nie, że umie­rasz. Wspo­mnie­nie dła­wi­ło cię posma­kiem pale­ni­ska. Powie­dzia­łaś: „prze­pysz­ne”, bo takie w isto­cie było: jak tru­ci­zna, jak inna prze­szłość po wybra­niu zupeł­nie innej dro­gi na każ­dym roz­wi­dle­niu.

Dzię­ki temu, że dru­ku­je u cie­bie te ćwi­cze­nia, uda­je się jej zaosz­czę­dzić tro­chę cza­su – ubie­głej nocy, jak sama mówi, pra­wie nie spa­ła. „Przez egza­mi­ny” – tłu­ma­czy. „No to jedzie­my na tym samym wóz­ku – odpo­wia­dasz. – Wła­śnie się dowie­dzia­łam, że przy­jeż­dża do mnie mama”. „Nie doga­du­je­cie się?” – pyta. „Nie o to cho­dzi, zupeł­nie nie o to cho­dzi”. Nie wta­jem­ni­czasz jej, że pomi­mo two­ich czter­dzie­stu dwóch lat nadal trzy­ma cię żela­zną ręką. Uda­je jej się to nawet na odle­głość.