Andrzej Sosnowski, Wiersz (trackless)

Andrzej Sosnow­ski

Wiersz (trac­kless)

Wiersz tra­ci pamięć za rogiem uli­cy
W czar­nym powie­trzu brzmią woła­nia stra­ży
Szu­ka­łem sio­stry i nie mogłem zna­leźć
Nie mia­łem sio­stry więc nie mogłem szu­kać

Nie mia­łem sio­stry jak się­gnąć pamię­cią
Wstecz wzdłuż uli­cy któ­rej daw­no nie ma
W naszej oko­li­cy zgu­bi się w podwór­kach
Nie zna bia­łe­go ran­ka Pije w sute­re­nach

Marzy godzi­na­mi przy mur­ku śmiet­ni­ka
Moje ciem­ne powie­ki cięż­kie są od wina
Wiersz wycho­dzi z domu i nigdy nie wra­ca
Wiersz nie pamię­ta domu któ­re­go nie było

Dla tej ciem­nej miło­ści dzi­kie­go gatun­ku
Wstecz wzdłuż uli­cy któ­rej daw­no nie ma
Idzie bez pamię­ci i zni­ka bez śla­du
Nie ma wier­sza pamię­ci sio­stry ani domu

„Wiersz wycho­dzi z domu i nigdy nie wra­ca” to jed­na z tych fraz poezji współ­cze­snej, któ­re prze­szły już do legen­dy. Wybra­li ją sobie na nie­pi­sa­ne mot­to poeci prze­ko­na­ni o pry­ma­cie tego, co się mówi, nad tym, co j e s t, albo ina­czej: auto­rzy, dla któ­rych wiersz sam się pisze, a następ­ne roz­wi­ja w umy­śle czy­tel­ni­ka wedle sobie tyl­ko zna­nych reguł, lub bar­dziej meta­fo­rycz­nie: wisi w próż­ni niczym galak­ty­ka lub mgła­wi­ca w nie­wi­dzial­nej sie­ci tek­stów, w tej ciem­nej mate­rii, któ­ra umoż­li­wia im roz­wój, lecz któ­rej nie spo­sób jed­no­znacz­nie namie­rzyć, a tym bar­dziej poli­czyć.

„Wiersz tra­ci pamięć za rogiem uli­cy” – jak rozu­mieć ten wers? Ja go czy­tam w ten spo­sób: utwór, któ­ry wycho­dzi spod pió­ra czy kla­wia­tu­ry poety, natych­miast zaczy­na żyć wła­snym życiem, mogą go spo­tkać roz­ko­sze, ale i bóle zwią­za­ne z tym, jak będzie inter­pre­to­wa­ny. Przy czym trud­no tutaj odróż­nić roz­kosz od bólu, bo sko­ro wiersz nie ma pamię­ci, a więc okre­ślo­nej toż­sa­mo­ści, nie ma też żad­nych ocze­ki­wań wobec tych, któ­rzy będą go uważ­nie słu­chać bądź dla zaba­wy obra­cać. Wiersz uwol­nio­ny od auto­ra, żyje na wła­sną odpo­wie­dzial­ność, dosto­so­wu­je się do oko­licz­no­ści, daje każ­de­mu tyle, na ile ten ktoś zasłu­gu­je.

Więc po co wiersz wycho­dzi z domu, sko­ro nie ma ani pamię­ci, ani kon­kret­ne­go pomy­słu na życie? Wycho­dzi, bo musi. Bo czu­je potrze­bę zerwa­nia z tym, co było, zane­go­wa­nia swo­je­go ojco­stwa, by dać ‒ być może ‒ życie innych tek­stom, któ­re z kolei od nie­go ode­rwą się i pobie­gną w świat.

Czy zatem nie ma zna­cze­nia dla zro­zu­mie­nia wier­sza, z jakiej tra­dy­cji się on wywo­dzi, i co autor miał na myśli? Nie bar­dzo. Powie­dzia­ło się to, co powie­dzieć się musia­ło, język eks­plo­do­wał, roz­sa­dził dotych­cza­so­we for­my, mle­ko się wyla­ło, i ktoś – lite­ra­tu­ro­znaw­cy? poeci? socjo­lo­go­wie kul­tu­ry? – będzie je musiał zli­zać.

Lecz zaraz, zaraz: „Wiersz tra­ci pamięć”? Prze­cież nie ma cze­go tra­cić, bo – jak czy­ta­my dalej –  „domu nie było”. W koń­cu – gna­ny jakimś nie­ja­snym instynk­tem bądź „ciem­ną miło­ścią dzi­kie­go gatun­ku” – zaczy­na się cofać, w stro­nę sio­stry i domu (robi się nostal­gicz­ny, egzy­sten­cjal­ny, chce wej­rzeć w sie­bie) – w wyni­ku cze­go zapa­da się w nie­byt razem z nimi. Nie było domu, ale zaist­niał w nie­uświa­do­mio­nej tęsk­no­cie błą­dzą­ce­go po mie­ście wier­sza, zaist­niał w prze­strze­ni Tek­stu, a potem prze­padł wraz z nim.

Real­ne jest tyl­ko to, co dzie­je się w roz­bły­sku mowy, w tułacz­ce mię­dzy domem, któ­re­go nie było, i domem któ­re­go nie będzie. Kolej­ne wier­sze, kolej­ne tek­sty kul­tu­ry są po to, by pamięć tej tułacz­ki oca­lić w kolej­nym meta­tek­ście – tak ja rozu­miem ten nie­we­so­ły wiersz Andrze­ja Sosnow­skie­go.