Czekając na żonę porucznika Columbo

Czy­ta­łem o tym gdzieś w poło­wie lat dzie­więć­dzie­sią­tych, cho­dzi­ło chy­ba o jakiś festi­wal w Mię­dzyz­dro­jach. Z hote­lu wycho­dził bodaj – par­don, to już przed­ostat­nie nie­do­okre­śle­nie; nawet jeśli nie pamię­tam za dokład­nie, to kwe­stia zasad­ni­cza pozo­sta­ła bez zmian – więc w drzwiach hote­lo­wych poka­zał się bodaj Zapa­sie­wicz z któ­rąś seria­lo­wą akto­recz­ką. Na dole (bo mię­dzy wej­ściem a chod­ni­kiem były scho­dy) cze­kał tłu­mek z dłu­go­pi­sa­mi i kart­ka­mi. I zbie­ra­cze auto­gra­fów czym prę­dzej ruszy­li w stro­nę tele­pa­nien­ki.

Żeby nie było wąt­pli­wo­ści: ofia­rą iro­nii w aneg­do­cie jest nie Zapa­sie­wicz, lecz, spró­bu­ję to okre­ślić jak naj­de­li­kat­niej, prze­su­nię­cie w socjo­lo­gii recep­cji.

No cóż, teraz sam przy­wo­łam serial, z całą pew­no­ścią prze­cież war­to­ścio­wy, taki, któ­re­go oglą­da­nie nie każe wąt­pić we wraż­li­wość ani w moż­li­wo­ści inte­lek­tu­al­ne widza. Pamię­ta­cie zatem Colum­bo? Otóż tytu­ło­wy boha­ter zwykł czę­sto powo­ły­wać się na żonę. Moja żona powie­dzia­ła… Moja żona zawsze… Roz­ma­wia­łem o tym z żoną, i ona zapy­ta­ła… Jasne, nie musi być w tym nicze­go złe­go, wszyst­ko zale­ży od żony, zasad­ni­czo (Bare­ję na szczę­ście zna­cie na pew­no). W każ­dym razie każ­da zagad­ka kry­mi­nal­na zosta­ła przez Colum­bo roz­wią­za­na z deta­la­mi, rosła nato­miast tajem­ni­czość skry­wa­ją­ca jego żonę. Ba! W jed­nym odcin­ku mał­żon­ko­wie wybra­li się na wspól­ne waka­cje, podró­żo­wa­li stat­kiem, na któ­rym (oczy­wi­ście) doszło do mor­der­stwa. Colum­bo zastą­pił tym razem swój słyn­ny jasny pro­cho­wiec – nie, to był prze­cież krót­ki płaszcz – hawaj­ską koszu­lą, nie­mniej znów widzie­li­śmy tyl­ko głów­ne­go boha­te­ra. Owszem, szu­kał żony, ale była aku­rat na innym pokła­dzie. Tro­chę wycho­dzi na to, że oże­nił się z Godot­ką.

W innym odcin­ku zabój­cą był czło­wiek ze śro­do­wi­ska fil­mo­we­go, któ­ry miał na ścia­nie drew­nia­ne opar­cie dzie­cię­cych sane­czek z Oby­wa­te­la Kane. W fil­mie Wel­le­sa wpraw­dzie sanecz­ki zosta­ją wrzu­co­ne do ognia, ale widać był jesz­cze jakiś dupli­kat. Kie­dy Colum­bo dowia­du­je się o pocho­dze­niu eks­po­na­tu zdo­bią­ce­go posia­dłość mor­der­cy, w uro­czy­stym podzi­wie oświad­cza:

– Moja żona powie­dzia­ła, że Oby­wa­tel Kane to dobry film.

Zgo­da, nie świad­czy to źle o guście pani Colum­bo. Czy trze­ba jed­nak przy­ta­czać opi­nię oso­by przy­pad­ko­wej na temat powszech­nie uzna­wa­ne­go arcy­dzie­ła (a zwłasz­cza w przy­pad­ku Oby­wa­te­la Kane’a, któ­ry, za spra­wą wie­lu poważ­nych pod­su­mo­wań, uwa­ża­ny jest za naj­do­sko­nal­szy film w histo­rii kina)? Moż­na oczy­wi­ście, jeśli – jak w przy­wo­ła­nym ame­ry­kań­skim seria­lu kry­mi­nal­nym – takie cyto­wa­nie sądu two­rzy sytu­ację komicz­ną. A w oko­licz­no­ściach przy­naj­mniej z zało­że­nia nie śmiesz­nych?

Na począt­ku lat dzie­więć­dzie­sią­tych (raz jesz­cze tam­te cza­sy) widzia­łem kase­tę magne­to­fo­no­wą z przy­pad­ko­wą skła­dan­ką pio­se­nek Beatle­sów. Okład­ka opa­trzo­na była nadru­kiem „Marek Niedź­wiec­ki pole­ca”. Spo­ro lat zaś póź­niej kupi­łem pudeł­ko defał­dek (od DVD: de fał de, czy­li defałd­ki) z fil­ma­mi Kuro­sa­wy. Na czar­nym pudeł­ku czer­wie­nił się napis „Andrzej Waj­da pole­ca”. Nie powiem, pro­por­cje mię­dzy Waj­dą a japoń­skim reży­se­rem przed­sta­wia­ją się znacz­nie ina­czej niż te dzie­lą­ce Niedź­wiec­kie­go od Beatle­sów, nie­mniej i w wypad­ku fil­mów pomysł był nie­for­tun­nie oso­bli­wy.

Na 19 maja Wydaw­nic­two Lite­rac­kie zapla­no­wa­ło pre­mie­rę prze­kła­du powie­ści Lar­sa Saabye Chri­sten­se­na Beatle­si. Bar­dzo jestem jej cie­kaw od lat, było­by więc pięk­nie, gdy­by nie okład­ka. Nie, nie: świet­ne zdję­cie jak naj­bar­dziej pasu­je (nb. uży­cie tej foto­gra­fii nie jest ory­gi­nal­nym pomy­słem pol­skich edy­to­rów), tyle że – tak przy­naj­mniej wyglą­da rzecz na stro­nie wydaw­nic­twa – na pierw­szej (!) stro­nie okład­ki umiesz­czo­no dwa tek­sty, uzna­ne naj­pew­niej za reko­men­da­cje. Prze­pi­su­ję pierwszy:„The Beatles. Zespół, któ­ry odmie­nił moje życie, a póź­niej, jak się oka­za­ło, wszyst­ko dooko­ła. WOJCIECH MANN, Pro­gram 3 Pol­skie­go Radia”.

Ależ oczy­wi­ście, sam bym się pod tym pod­pi­sał, obie­ma ręka­mi, ba! całym życiem. Tyl­ko, jak mówił Hra­ba­low­ski stryj Pepin, trze­ba odróż­nić pra­gnie­nie od pożą­da­nia. Z całym sza­cun­kiem – zwy­kle, gdy ktoś tak zaczy­na, to źle się koń­czy dla sza­no­wa­ne­go – więc ina­czej: Man­na dopraw­dy jest za co lubić, sza­no­wać i być mu wdzięcz­nym. Nie­mniej wydaw­nic­two, ponie­kąd wypy­cha­jąc go przed Beatle­sów, nie wyka­za­ło się prze­sad­nym roz­sąd­kiem. Poza tym jest to powieść, nie mono­gra­fia Fab Four. Poza dru­gim tym Beatle­sów, tak bym myślał, raczej nie trze­ba przed­sta­wiać. Poza trze­cim tym Mann też jest na tyle zna­ny, że poda­wa­nie insty­tu­cji, w któ­rej pra­cu­je, jawi się jako dosko­na­le zbęd­ne. Poza czwar­tym tym, w pamięt­nym bon mocie Len­non powie­dział kie­dyś, że Beatle­si są popu­lar­niej­si od Jezu­sa. Poza pią­tym tym, w WL‑u wycho­dzi tro­chę na to, że Mann jest popu­lar­niej­szy od Beatle­sów.

Ale to wszyst­ko jesz­cze nic, bo pod wydru­ko­wa­ną na okład­ce wypo­wie­dzią jest jesz­cze dru­ga „Boha­te­ro­wie Chri­sten­se­na są jak Woj­ciech Mann. Sza­lo­na czwór­ka z Oslo, zako­cha­na w czwór­ce z Liver­po­olu, wkra­cza w doro­słe życie, nucąc naj­słyn­niej­sze pio­sen­ki świa­ta. Beatle­si to chwi­la­mi wręcz hip­no­ty­zu­ją­ca, mądra opo­wieść o doj­rze­wa­niu, przy­jaź­ni i o tym, że życie zawsze nas prze­chy­trzy, pisząc dla nas wła­sny sce­na­riusz. MICHAŁ NOGAŚ, Pro­gram 3 Pol­skie­go Radia”.

No pro­szę, nie wie­dzia­łem, że Trój­ka jest takim auto­ry­te­tem w spra­wach lite­rac­kich. I nie wie­dzia­łem rów­nież, że Woj­ciech Mann spę­dził dzie­ciń­stwo w sto­li­cy Nor­we­gii, i to w czte­rech oso­bach. Jasny gwint, ja napraw­dę nie dwo­ru­ję sobie z Man­na. A Noga­sia war­ta­ło­by (lubię tę bro­nio­ną przez Peipe­ra for­mę) zapy­tać, czy to życie pisze sce­na­riusz, czy może jed­nak kon­wen­cja.

W ogó­le cie­ka­we rze­czy moż­na ostat­nio czy­tać na okład­kach (zazwy­czaj jed­nak na tyl­nych) i skrzy­deł­kach. Na przy­kład pierw­szej pol­skiej książ­ki Davi­da Foste­ra Wallace’a: „Krót­kie wywia­dy z paskud­ny­mi ludź­mi mają z zało­że­nia sta­wiać czy­tel­ni­ko­wi pyta­nia, budzić świe­że reak­cje na rze­czy strasz­ne, któ­re stra­ci­ły swe ostrze w dobie prze­ła­do­wa­nia infor­ma­cyj­ne­go”. Rze­czy­wi­ście się prze­ła­do­wa­ło. W każ­dym razie zda­nie jest sygno­wa­ne przez „Time”. Jak więc rozu­miem, to zbio­ro­we sta­no­wi­sko redak­cji, wypra­co­wa­ne po dłu­giej deba­cie. Aż się kurzy­ło z głów.