Fun, fun, fun

W kali­for­nij­skim Los Gatos Wań­ko­wicz musiał sko­rzy­stać z pomo­cy den­ty­stycz­nej. Wybrał się zatem do sto­ma­to­lo­ga nazwi­skiem Pay­et­te, pozna­jąc przy oka­zji lokal­ną ani­ma­tor­kę kul­tu­ry: z odda­niem udzie­la­ją­cą się na niwie muzycz­nej dok­to­ro­wą Pay­et­te. Nie był wpraw­dzie prze­ko­na­ny do roz­brzmie­wa­ją­cych wokół efek­tów jej aktyw­no­ści, nie­mniej, sko­ro „dla repor­te­ra nie ma nic nud­ne­go na świe­cie”, zde­cy­do­wał się „ścią­gnąć z pani Pay­et­te sze­reg wywia­dów”. Poświę­ce­nie pisa­rza nie poszło na mar­ne, dzię­ki cze­mu do dziś poczy­tać moż­na mnó­stwo intry­gu­ją­cych rze­czy o ame­ry­kań­skim socjo­tro­pi­zmie:

To, co tu się robi, to objaw powszech­ny. W Sta­nach Zjed­no­czo­nych jest dwa tysią­ce sta­łych teatrów ama­tor­skich. Pła­cą za pra­wo ode­gra­nia 25–50 dola­rów, a jed­nak z tych nie­znacz­nych opłat popu­lar­na sztu­ka zebra­ła oko­ło poło­wy swe­go ćwierć­mi­lio­no­we­go hono­ra­rium.
Pani Pay­et­te poka­zu­je mi par­ty­tu­rę – ope­ra, któ­rą wysta­wia­ją, to Zuzan­na Car­li­sle Floy­da.
– Co to? Z chó­rem i bale­tem aż czter­dzie­ści osób wystę­pu­je?
– Praw­da? – oży­wia się Mrs Pay­et­te. – Szu­ka­li­śmy tek­stu z naj­licz­niej­szą obsa­dą.
Oka­zu­je się, że nale­ży dać fun, zaba­wę, jak naj­więk­szej licz­bie osób. Sztu­ki teatral­ne dobie­ra się z naj­licz­niej­szą obsa­dą.
Kie­dy odczu­wa się brak, miej­sco­wa gaze­ta poma­ga wezwa­nia­mi, jak na przy­kład „Skąd wie­cie, że nie może­cie być na sce­nie? Jesz­cze nam brak: czter­dzie­sto­let­nich – dwu męż­czyzn i trzech kobiet; pod trzy­dziest­kę – dwu męż­czyzn, dwu kobiet; pod dwu­dziest­kę – dwu męż­czyzn, trzech kobiet; po kil­ka­na­ście lat – jed­ne­go chło­pa­ka, dwu dziew­czyn”.
Teraz ma ubaw całe mia­stecz­ko. Jeśli w sztu­ce listo­nosz przy­no­si list – sala wybu­cha śmie­chem: toż to sta­ry Jim­my, któ­ry od lat obsłu­gu­je oko­li­cę. Jest wiel­ka radość, kie­dy rolę pasto­ra, sędzie­go, dok­to­ra, adwo­ka­ta, restau­ra­to­ra, poli­cjan­ta powie­rzy się miej­sco­wym auten­ty­kom. I na mun­du­ry, togi itd. nie ma wydat­ków.
A teraz falan­gą docho­dzą rze­mieśl­ni­cy: cie­śle, sto­la­rze, mala­rze, tapi­ce­rzy, elek­tro­tech­ni­cy, szwacz­ki, wszyst­ko to zjeż­dża po pra­cy, przy­wo­żą piwo, coca-colę, san­dwi­cze, szy­ją, heblu­ją, malu­ją, insta­lu­ją, maj­dru­ją – mają ubaw. A do tego docho­dzi kil­ku­dzie­się­ciu nota­blów-patro­nów, co sfi­nan­so­wa­li resz­tę kosz­tów – takich jak spro­wa­dze­nie facho­we­go reży­se­ra albo zaan­ga­żo­wa­nie do paru głów­nych ról facho­wych arty­stów.

Wań­ko­wicz przed­sta­wiał ame­ry­kań­skie realia lat pięć­dzie­sią­tych i wcze­snych sześć­dzie­sią­tych. Cytat wca­le dłu­gi, ale to dobry pisarz, poza tym czuć w tym frag­men­cie coś w rodza­ju nie­spo­koj­nej prze­po­wied­ni. I rze­czy­wi­ście: po pół wie­ku z okła­dem kul­tu­ra spo­łecz­na zaczy­na docie­rać też do Pol­ski. W miej­sco­wej gaze­cie, to zna­czy we wro­cław­skim dodat­ku „Wybor­czej” przy­naj­mniej tro­chę wystra­szył mnie tytuł ESK jest wresz­cie dla ludzi. Ojej. Cho­dzi­łem na Nowe Hory­zon­ty, na Mię­dzy­na­ro­do­wy Festi­wal Poezji Sile­sius, obie impre­zy nie­wąt­pli­wie zwią­za­ne z ESK, myśla­łem jed­nak, że to też dla ludzi. Jasny gwint, mam tyl­ko dowód oso­bi­sty, a żad­ne­go zaświad­cze­nia antro­po­lo­gicz­ne­go, ale uwierz­cie mi, też jestem czło­wie­kiem.

Nie­ste­ty, mia­łem rację, wystra­szyw­szy się tytu­łu. Tak więc:

W sobo­tę na gór­ce pomię­dzy budyn­ka­mi u zbie­gu ul. Reja i Sien­kie­wi­cza, sta­nę­ły ekran oraz ponad dwa­dzie­ścia leża­ków i dmu­cha­nych fote­li. Za mało.
Dru­gi odci­nek podwór­ko­we­go pro­jek­tu Kto tam przy­szło obej­rzeć ponad 70 osób.
Wyświe­tla­ny w kinie na gór­ce serial to fik­cyj­na histo­ria miesz­kań­ców osie­dla, na któ­rym gra­su­je potwór. Nikt nie wie, kto nim jest.
Pro­jekt odby­wa się w ramach akcji ESK „Wro­cław – wej­ście od podwó­rza”. Jego pomy­sło­daw­czy­nią jest mul­ti­me­dial­na artyst­ka Karo­li­na Bre­gu­ła.
– Naj­waż­niej­sze jest to, że wszyst­ko napraw­dę zro­bi­li­śmy razem – mówi­ła przed sobot­nią pro­jek­cją.
[…]
Wszy­scy miesz­kań­cy są akto­ra­mi, mają wpływ na sce­na­riusz, mogą mon­to­wać film, asy­sto­wać reży­se­ro­wi albo two­rzyć sce­no­gra­fię (na przy­kład udo­stęp­nia­jąc swo­je miesz­ka­nia).
[…]
– To naj­lep­szy pro­jekt Euro­pej­skiej Sto­li­cy Kul­tu­ry. Nie odby­wa się na wiel­kim forum i nie jest na pokaz. Jest wresz­cie dla ludzi.

Tę myśl sfor­mu­ło­wa­ła jed­na z uczest­ni­czek. No tak. Dzien­ni­kar­ka roz­pły­wa się  nad tym, że miesz­kań­cy się pozna­ją, że może nawet zaczy­na się jakaś histo­ria mie­dzy chło­pa­kiem a dziew­czy­ną, że sąsie­dzi zapra­sza­ją się na kawę i koniak. Poza tym, jak widać, gra­ją, piszą, mon­tu­ją, asy­stu­ją. Ja wiem, że wro­cła­wia­nom z gór­ki pomię­dzy budyn­ka­mi u zbie­gu też cho­dzi o fun. Nie wyklu­czam prze­cież, że za jakieś dwa­dzie­ścia lat, a może jesz­cze wcze­śniej, prze­czy­ta­ją pań­stwo w miej­sco­wej gaze­cie taki mniej wię­cej tekst:

Tego­rocz­ny sezon kul­tu­ral­ny we Wro­cła­wiu nie nale­żał, nie­ste­ty, do uda­nych. Mówi pan Janusz, eme­ry­to­wa­ny ope­ra­tor dźwi­gu:
– Tyle się nasłu­cha­łem o tych Hory­zon­tach od wnu­ka, że posze­dłem do kina. Wysie­dzia­łem spo­koj­nie całe dwie godzi­ny na fil­mie, co go ktoś poka­zy­wał, nie powie­dzie­li, kto, ale cze­ka­łem cier­pli­wie. Kie­dy się skoń­czył, wyją­łem tele­fon, żeby poka­zać teraz swój film, mia­łem jak raz z wese­la dru­giej cór­ki, a tu nikt nie chciał oglą­dać, wszy­scy wycho­dzi­li. To jak to tak? Ja mogę zoba­czyć, a oni nie?
Gra­ży­na, stu­dent­ka pierw­sze­go roku stre­so­lo­gii sto­so­wa­nej i mediów inte­rak­tyw­nych, też kry­ty­ku­je:
– Poszłam do biblio­te­ki, byłam nawet goto­wa się zapi­sać, ale nie było żad­nej książ­ki o mnie.
Pan Woj­tek, nauczy­ciel wuefu, nie kry­je obu­rze­nia:
– Pomy­śla­łem: raz w życiu pój­dę na kon­cert, jak to mówią, muzy­ki kla­sycz­nej. No i z począt­ku wyglą­da­ło nawet faj­nie, ale kie­dy wyją­łem cym­bał­ki, żeby pograć z orkie­strą, wyrzu­ci­li mnie. To co, tyl­ko im wol­no?

Tym­cza­sem czy­tam super­la­ty­wy o seria­lu The Wire; żeby nie skła­mać, nie widzia­łem dotąd ani jed­ne­go odcin­ka, opi­sy nie­spe­cjal­nie mnie przy­cią­ga­ją. W każ­dym razie są tam pomniej­sze role odgry­wa­ne przez poli­cjan­tów i (byłych, jak ktoś zapew­nia na któ­rejś stro­nie) prze­stęp­ców. Nie­któ­rzy z akto­rów dru­giej gru­py byli wcze­śniej, w rze­czy­wi­sto­ści przede­ste­tycz­nej, aresz­to­wa­ni przez póź­niej­szych part­ne­rów z pla­nu.