Kartoteka 25: Wiersze (13)

Filip Zawa­da
[Na pogrze­bie mojej bab­ci myśla­łem o tym,]

Na pogrze­bie mojej bab­ci myśla­łem o tym,
że się nie ogo­li­łem i swę­dzi mnie szy­ja.
Na pogrze­bie mojej cio­ci myśla­łem o spodniach,
któ­re mnie uwie­ra­ły w kro­ku,
bo powi­nie­nem je wyrzu­cić zaraz po matu­rze.
Tyl­ko w czym poszedł­bym na pogrzeb?
Na pogrze­bie pra­dziad­ka myśla­łem o kloc­kach Lego.
Na pogrze­bach czło­wiek się cofa.
Cofa się do życia.

[z tomu Świet­ne sowy, Wro­cław 2013]

„Cof­nię­cie się”, uchy­le­nie – jako koniecz­ność życia. Pierw­szeń­stwo daje się życiu i żaden pogrzeb nie zma­że wymo­wy tego pra­wa. Tu wra­że­nie powsta­je na sty­ku bez­rad­no­ści i bez­czel­no­ści (bez­wsty­du?). Wra­że­nie obco­wa­nia z dużym dziec­kiem, któ­re wszel­kie usta­le­nia rytu­al­no-fune­ral­ne ma za nic, któ­re w gro­te­sko­wy spo­sób je odsu­wa. Na pogrze­bach czę­sto myśli się o czymś innym (nie­raz dla­te­go, żeby się nie roz­pła­kać). Rzad­ko się o tym mówi, bo jakoś wstyd się przy­znać. Temu poecie nie wstyd. I jest mu z tym do twa­rzy. Taka poety­ka.

Jacek Łuka­sie­wicz
Zna­ki

Znak waż­ki, któ­ra z gąsz­czu w gąszcz leci nad ścież­ką;
znak muchy z brą­zo­wy­mi kulecz­ka­mi śle­pi;
znak śli­ma­ka, co za dnia nie wycho­dzi z cie­nia,
chro­niąc wil­goć; znak mrów­ki, któ­ra błą­dzi, jak mi się wyda­je, bez celu
w tej gro­ma­dzie bez­ład­nej wzno­szą­cej mro­wi­sko; znak mro­wi­ska;
znak rowe­rzy­sty, co wita się szyb­kim „moin, moin”,
i znak two­jej twa­rzy, Tere­so, któ­ry zna­czy
dłu­gi wspól­ny los.

[z tomu Ryt­my jesien­ne, Wro­cław 2014]

Jed­nak mrów­ki nie błą­dzą bez celu, gdy tru­dzą się nad kon­struk­cją nowe­go zna­ku, a potem zna­cze­nia: mro­wi­ska. Wzru­sza­ją­cy liryk poświę­co­ny żonie Tere­sie jako nadzna­ko­wi wno­szą­ce­mu poczu­cie sen­su przy­god­nych zna­ków i nada­ją­ce­mu wyjąt­ko­we zna­cze­nie tro­pie­niu pisma świa­ta. Podob­nie poeta nie błą­dzi bez celu, kie­dy spa­ja w jed­no pozor­nie przy­pad­ko­we zna­ki. Wszyst­kie ukła­da­ją się w zna­czą­cą całość prze­ży­cia, doświad­cze­nia, a wresz­cie afir­ma­cji. Stwier­dza się wyraź­nie, że bez miło­ści nie dało­by się doj­rzeć owej „cało­ści”, bra­ko­wa­ło­by jakieś klam­ry. „Znak two­jej twa­rzy”, bli­skiej i kocha­nej, decy­du­je o wydźwię­ku cało­ści, o naszej posta­wie wobec świa­ta, wobec losu.

Jacek Pod­sia­dlo
Przy­cho­dzi sta­rość

Kru­ku-kru­ku, mówi­łem, porzu­ci­ło cię nie­bo,
cze­mu twój dziób nie ude­rza, skrzy­dło nie młó­ci,
oko okry­wa się biel­mem a szpon nic trzy­ma się dar­ni,
dla­cze­go stą­pasz po zie­mi niczym po rów­no­waż­ni?

Trze­ba mu przy­znać, potra­fił zacho­wać się god­nie, nie krzy­czał:
„Ach, jak­że bole­ję nad sobą, umier­ram, bogo­wie, umierr­ram”,
śli­zga­jąc się na gumo­leum dbał o to, by stać dzio­bem do mnie,
do koń­ca wyda­wał się groź­ny, nawet jeże­li przy­sy­piał.

Dzi­wił go wrzask tele­fo­nu, słu­chał, jak sta­ram się wzru­szyć
towa­rzy­stwo Przy­ja­ciół zwie­rząt i ogród zoo­lo­gicz­ny,
kocha­ją cię, zro­zum, mówi­łem, po pro­stu nie mają cza­su,
chu­cha­łem mu w pie­rze na kar­ku, by prze­mó­wi­ło cie­pło.

Poran­na gaze­ta donio­sła: kobie­ta zabi­ła nie­mow­lę,
175 cio­sów nożycz­ka­mi od paznok­ci, zadzio­ba­ła jak ptak.
Kru­ku, nada­ję ci imię, szep­ta­łem nasłu­chu­jąc,
czy nie nad­cho­dzi Herod któ­rejś ze spraw bie­żą­cych.

Wzię­li go wresz­cie do ZOO. Drżał w tek­tu­ro­wym pudeł­ku.
Teraz spo­koj­nie doży­wa w raju zoo­lo­gicz­nym;
dużo drze­mie, cza­sem zacze­pi stru­sia albo papu­gę,
łagod­nie donie­sie: „Nie umie­ram bez­i­mien­nie. Jestem Erwin”.

91.10.22

[z tomu Być może nale­ża­ło mówić, Wro­cław 2014]

Tak dużo mówi się dzi­siaj o eko­kry­ty­ce, a nie pamię­ta się o jej pio­nie­rach. Dla­te­go demon­stra­cyj­nie wra­cam do tego wier­sza Pod­sia­dły, poka­zu­jąc „pierw­szeń­stwo” auto­ra i w tym zakre­sie. Już trzy­dzie­ści lat temu pro­po­no­wał inne podej­ście, stwa­rzał nowe zasa­dy trak­to­wa­nia przy­ro­dy. W wier­szu „Przy­cho­dzi sta­rość” odda­je głos przy­gar­nię­te­mu kru­ko­wi, nie prze­sła­nia­jąc jego życia swo­im, i – mówiąc pół żar­tem, pół serio – nie wywyż­sza­jąc antro­po­lo­gii kosz­tem orni­to­lo­gii. Podob­nie jak w „Szó­stym wier­szu prze­ciw pań­stwu” istot­ne jest tło, któ­re wyzna­cza obszar kon­te­sta­cji. Boha­ter prze­ciw­sta­wia mu czy­stość i jasność zasad rzą­dzą­cych świa­tem przy­ro­dy. Tam „nacjo­na­li­stycz­ne sza­leń­stwo”, woj­ny i kno­wa­nia poli­ty­ków, moc­no zabu­rzo­ne tak zwa­ne życie spo­łecz­ne, tu codzien­ne, domo­we sza­leń­stwo („kobie­ta zabi­ła nie­mow­lę”) dokład­nie i wręcz kom­pul­syw­nie odtwa­rza­ne przez media. Roz­mo­wa z kru­kiem pozwa­la boha­te­ro­wi ode­rwać się od medial­ne­go szu­mu i sza­leń­stwa świa­ta. Przy­gar­nię­cie i wyle­cze­nie przed­sta­wi­cie­la innej, poza-ludz­kiej rze­czy­wi­sto­ści wyda­je się lekar­stwem na bez­sens egzy­sten­cji wyłącz­nie ludz­kiej, tra­wio­nej przez nie­sły­cha­ne absur­dy, idio­ty­zmy, wypa­cze­nia i zbrod­nie. Sta­re­mu, doży­wa­ją­ce­mu swo­ich dni kru­ko­wi przy­pi­sy­wa­ne są god­ność i inne war­to­ści (czy też zacho­wa­nia) z rzad­ka zda­rza­ją­ce się wśród przed­sta­wi­cie­li rodza­ju ludz­kie­go. Wyda­je się, że poeta bez tego pta­sie­go sprzy­mie­rzeń­ca był­by nie­co bez­rad­ny w swo­jej wal­ce z bez­dusz­nym świa­tem.