Kartoteka 25: Wiersze (15)

Prze­my­slaw Owcza­rek
reten­cja. fisz­ka pastu­cha

teren pisze nie­wi­dzial­na ręka.
teren otwie­ra się jak księ­ga
o kuli­stym kształ­cie i licz­nych
obro­tach: spraw odświęt­nych

i potocz­nych. cen­trum to wid­mo. obwód
nik­nie w sobie. nie da się oddzie­lić
wód nie­bie­skich od pod­ziem­nych. i nie wiesz,
w któ­rej rze­ce obmy­łeś twarz,
tak ją roz­ma­za­ły podwój­ne krę­gi.

teren tkwi w kuli. „ja” kwi­li w cen­trum, i bywa,
że wni­ka w sie­bie mimo­wol­nie, gdy obwód
to wid­mo i wchła­nia go dal, ponęt­ne pismo.

jesteś obra­zem jed­nak bez imie­nia, a dro­ga
już zaszła skąd się nie wra­ca. skła­dasz fisz­ki.
wsią­kłeś w wiersz rze­ko­mo rze­czy­wi­sty:

o tym jak chłop­ca okła­mał teren.
wia­ra prze­no­si góry, ale nie poko­na szyb­sze­go
– szep­nął dyk­ta­fon ujeż­dżo­ny przez ducha.

a to ozna­cza, ni mniej ni wię­cej:
regu­ły łamie się w samo połu­dnie.

[z tomu Jarz­mo, Stro­nie Ślą­skie 2017]

Pasterz to waż­na per­so­na wyobraź­ni opar­tej na folk­lo­rze i micie. Przy tych wier­szach nie da się zapo­mnieć o dok­to­ra­cie (z etno­gra­fii) auto­ra, cho­ciaż na pierw­szy plan wysu­wa się bar­dziej nie­po­spo­li­ta ener­gia języ­ka niź­li eru­dy­cja. Utwór mi bli­ski tak­że w żywio­le topo­gra­ficz­nym i „mało­oj­czyź­nia­nym”, instynk­tow­nie bowiem wie­rzę we wpływ ukształ­to­wa­nia tere­nu na wyobraź­nię i wraż­li­wość. Żad­na „reten­cja” nie jest mi obca, zaś od lat „tkwię w kuli” szcze­gól­ne­go, sudec­kie­go i nowo­rudz­kie­go, tere­nu. Nie cho­dzi tyl­ko o jego topo­gra­fię. Na to nakła­da­ją się histo­ria tere­nu i wyobra­że­nia histo­rycz­ne (budu­ją­ce moją świa­do­mość), a dalej idąc: mito­lo­gicz­ne i mistycz­ne. Dopie­ro połą­cze­nie wszyst­kich wymie­nio­nych „fiszek” daje wra­że­nie aku­rat­nej „nota­cji”, chwi­lo­we­go speł­nie­nia, kom­plet­ne­go utwo­ru traf­nie i moc­no obej­mu­ją­ce­go nasze bycie, „wier­sza rze­ko­mo rze­czy­wi­ste­go”.

Grze­gorz Kwiat­kow­ski
psa­mi

moje dzie­ci zna­ły tyl­ko rumień­ce
będą­ce skut­kiem otrzy­ma­nych policz­ków

dzię­ki temu wycho­wa­łem je na porząd­nych ludzi
któ­rzy zadba­li o moją sta­rość
i oto aby zło­żyć mnie w odpo­wied­nio głę­bo­kim gro­bie

„pro­szę Was aby­ście zako­pa­li mnie głę­biej
tak aby nie zja­dły mnie psy
nie­na­wi­dzę psów
brzy­dzę się psa­mi”

[z tomu Sową, Stro­nie Ślą­skie 2017]

Kwiat­kow­ski zapi­su­je gło­sy nawie­dza­ją­cych go duchów – powie ktoś. Praw­dą jest, że two­rzy od lat podob­ne do sie­bie mono­lo­gi opar­te na zbli­żo­nych emo­cjach, czę­sto szo­ku­ją­cych bez­po­śred­nio­ścią obra­zo­wa­nia, okru­cień­stwem wyra­zu. Taką sobie wymy­ślił dro­gę do suk­ce­su – powie ktoś inny. Nie mogę się z tym zgo­dzić. Kon­se­kwen­cja i upór nie są ani mino­de­ryj­ne, ani prag­ma­tycz­ne. To coś bli­skie­go obse­sji, koja­rzy się z dopusz­cza­niem do gło­su bez­i­mien­nych zamor­do­wa­nych. Kwiat­kow­ski odzy­wa się w ich imie­niu, peł­ni służ­bę, szu­ka śla­dów, nasłu­chu­je. Powsta­ją zapi­sy wstrzą­sa­ją­ce, czy­ste. Jak dłu­go jesz­cze Holo­kaust i woj­na będą następ­nym poko­le­niom odbi­jać się czkaw­ką? Oby jak naj­dłu­żej. Ta pamięć ma cze­muś słu­żyć.

Kac­per Bart­czak
Pogło­ski

Aha to był ten mały w koście­le
aha to dobrze my jedzie­my pocią­giem
jak będzie­my na miej­scu to zadzwo­ni­my
aha to pa
(zasły­sza­ne)

To papa to mapa taka to smo­ła kosmo­su
pli­czek obraz­ków syn­te­tyk gło­so­wy
rezer­wa­cja pla­cu w gra­ni­cie
aha to pa to dobrze żeś był żeś żył
snu­je­my sygna­łem czy­stym za tobą

Uprze­wod­nio­ny wymy­kam na sygnał
uzdat­nio­ny prze­ry­wam kwe­ren­dę mięs lgnę
do was do cie­bie zadzwo­nię pchnę lite­rę chce­nia
uzdat­nię wyłu­skam fil­trem wpły­nę w eter
węglo­wą war­stew­ką zapa­mię­tam was
wier­szem jak­by sia­tecz­ką mie­li­ną

gło­sy bli­skich któ­rzy­ście są
w łup­ku krze­mie otu­li­ną płyn­ną
śpie­wać będzie­my tę miłość sobą
nad­pi­sa­ni w otu­li­nie co sen­sem upoj­na
ujmu­je się nami wier­szem jak żar
opa­li­zu­je żarem

[z tomu Pokarm suwe­ren, Stro­nie Ślą­skie 2017]

Gło­sy i pogło­ski, szum i poszum – lubię te wier­sze Bart­cza­ka, któ­re opar­te są na gor­li­wie odtwa­rza­nych sygna­łach dźwię­ko­wych, na ich prze­kształ­ca­niu czy paro­dio­wa­niu. Mam sko­ja­rze­nia z przed­wo­jen­nym radiem na krysz­tał­ki, cho­ciaż wiem, że to błęd­ny trop, prze­czą­cy nowo­cze­sno­ści i awan­gar­do­wo­ści tego pomy­słu na poezję. Ale co ja, bied­ny, zro­bię z tymi wszyst­ki­mi sko­ja­rze­nia­mi, sko­ro już zaist­nia­ły? Podob­nie w tym wier­szu. Odpry­ski i odbi­cia już zaist­nia­ły, chwy­co­ne na gorą­co, teraz pod­da­wa­ne są inten­syw­nej obrób­ce. Czy­ta­jąc Bart­cza­ka, czę­sto mam wra­że­nie świad­ko­wa­nia obrób­ce. Tak jak­by sta­wa­ła się tu i teraz. Nie przy­nie­sio­no nam goto­we­go pro­duk­tu, on się wyku­wa, „lutu­je”, skła­da (z pozor­nie nie­przy­sta­ją­cych ele­men­tów) dosłow­nie w tej chwi­li. On się wła­śnie żarzy, „opa­li­zu­je żarem”. Ale jaka to jest jed­nak sztu­ka, żeby te skraw­ki roz­dmu­chać, stwo­rzyć rze­czy­wi­ste ogni­sko. Jak wia­do­mo, bywa i tak, że „rze­czy­wi­ste ogni­sko” nie­wie­le ma wspól­ne­go z rze­czy­wi­sto­ścią. Ale swo­je robi. Coś oświe­tla, coś wypa­la. U Bart­cza­ka dodat­ko­wo: brzmi. A tu już wyjąt­ko­wo potęż­nie, i to od pierw­szej linij­ki: „To papa to mapa taka to smo­ła kosmo­su”. Zaś w dru­giej auto­de­fi­ni­cja dla tych, któ­rzy mają kło­po­ty ze zna­le­zie­niem „swoj­skie­go” klu­cza: „pli­czek obraz­ków syn­te­tyk gło­so­wy”. Pole­cam Pań­stwu!