Kartoteka 25: Wiersze (3)

Krzysz­tof Siw­czyk
Brzask

Kom­plek­so­wy świa­tło­wstręt, okład z jaś­ka i symu­la­cja.
Prze­glą­da się w ciem­no­ści, cięż­ko zamia­ta­jąc rzę­sa­mi
po mate­ria­le i widzi się w dobrym, sta­rym świe­tle.
Unie­ru­cho­mio­ny, dys­po­nu­jąc jedy­nie zapa­ro­wa­nym wizje­rem,
bada nie­re­gu­lar­ne kon­wul­sje sobie podob­nych przed­mio­tów,
przed­mio­tów wspo­mnień? To osza­ła­mia­ją­co nud­ne jak szyb­ko
prze­cho­dzi się z dnia do nocy, z pod­mio­tu do przed­mio­tu i
co naj­śmiesz­niej­sze, z przy­pusz­czeń do twier­dzeń. Celu­je w tym.
Z cza­sem nie moż­na obejść się bez zdań typu krop­ka i koniec.
Nie ina­czej. To zupeł­nie zro­zu­mia­łe w wypad­ku istot,
któ­rych życie chy­ba naj­traf­niej okre­śla­ją dwa wyra­zy.
Fana­be­ria i smród. Trze­ba o tym pamię­tać w momen­tach
roz­stań, zamknięć i samot­nych spa­ce­rów w desz­czu
przez mia­sta reklam i uśmie­chu, kolo­ru i słoń­ca,
któ­re z wrza­skiem ujaw­ni i
roz­ło­ży nas.

[z tomu Dane dni, Legni­ca 2001]

Wymy­ka­ją­ca się meta­fo­ry­za­cja; czło­wiek zbyt pod­krę­cił język i teraz nad nim nie panu­je – zwy­kłe przed­mio­ty tak lek­ko prze­cho­dzą w „przed­mio­ty wspo­mnień”, nie­po­ko­ją płyn­ne gra­ni­ce mię­dzy kolej­ny­mi hipo­sta­za­mi. To wszyst­ko pię­trzy się i zale­ga. Pamię­tam moje ówcze­sne wra­że­nie: Siw­czyk wpa­da tam (do tych skła­dów i skła­dzi­ków) z hukiem, żeby zro­bić porzą­dek. Po jakimś cza­sie wyco­fu­je się rakiem, stwier­dziw­szy, że isto­tą rze­czy (i słów uda­ją­cych rze­czy) jest coś w rodza­ju per­ma­nent­nej anar­chii, zaś wspo­mnia­ne pię­trze­nie jest sta­nem natu­ral­nym logo­su. W tym sie­dzi Siw­czyk, to bada od lat – „nie­re­gu­lar­ne kon­wul­sje” i „fana­be­rie” – przy oka­zji ujaw­nia­jąc „smród”. Ten naj­głęb­szy, egzy­sten­cjal­ny, Cio­ra­now­ski. To poeta zgo­dy na bała­gan i nie­zgo­dy na smród, czy­li roz­kład za życia. Owszem, dni są dane, ale nie do koń­ca okre­ślo­ne, zawsze coś z absur­dem i „osza­ła­mia­ją­cą nudą” moż­na zro­bić. Od lat pod­pa­tru­ję, jak on to robi. I nie mogę wyjść ze zdu­mie­nia, obser­wu­jąc w jaki spo­sób „prze­cho­dzi z przy­pusz­czeń do twier­dzeń”.

Woj­ciech Bono­wicz
Gruz

Moi przy­ja­cie­le sto­ją na wyso­kim brzeż­ku.
Jeden z naj­więk­szym nie­ru­cho­mym brzu­chem.
Przy­jem­ny: nie bie­rze cudzych poglą­dów za wła­sne.
Dru­gi tak hała­śli­wy że mógł­by być cen­trum mia­sta.
Wahał się czy tu przyjść. Teraz mru­ży oczy.
Trze­ci opo­wia­da jak nakrył czy­jeś zwło­ki mary­nar­ką.
Kie­dy odbie­rał ją z pral­ni mia­ła już inny kolor.
Czwar­ty z twa­rzą prze­cięt­ną. Nie­po­ko­jem w gło­sie
jak­by okra­dli go wczo­raj. A okra­dli go daw­no.
A ten naj­niż­szy z noga­mi jak jasz­czur­ka.
Przy­pro­wa­dził dwie cór­ki i roz­ma­wia z nimi.
Jest jesz­cze siód­my – boi się ciem­no­ści.
Zapra­sza kobie­ty. Coraz to inne. A mat­ka pła­cze.

[z tomu Wier­sze ludo­we, Legni­ca 2001]

Po co ta nagła zbiór­ka? Kto wysłał hasło, by zebrać się w jed­nym wier­szu? Sto­ją „na brzeż­ku” (nawet nie na brze­gu), patrząc na gruz. Każ­de życie tak moż­na pod­su­mo­wać. Zebrać w dwa epi­te­ty, zaopa­trzyć w meta­fo­rę. Każ­de­mu według zasług lub ich bra­ku. Lista przy­ja­ciół led­wie zaczę­ta, ten wiersz w mojej gło­wie pisze się dalej. Szcze­gól­nie wte­dy, gdy stu­den­ci na zaję­ciach dopi­su­ją „szó­ste­go”, tego bra­ku­ją­ce­go, dają mu głos. Nie­któ­rzy mówią, że to sam autor jest „szó­stym”. Piszą na przy­kład: „szó­sty nic nie mówi, wymy­śla ten wiersz”. Czym mógł­by podzie­lić się szó­sty? Co przy­nieść? Jaki gruz przed­sta­wić? Kogo przy­pro­wa­dzić? Nie­po­ko­ją­ca pust­ka po szó­stym spra­wia, że ten utwór wciąż żyje. I nawet kie­dy autor w następ­nych wyda­niach ujed­no­li­cił aryt­me­ty­kę, ten wiersz wciąż pul­su­je czymś nie­po­ko­ją­cym.

Tomasz Maje­ran
Lek­cja 15

Wcho­dzą, wycho­dzą. Spraw­dza­ją miesz­ka­nie.
Krę­cą kur­ka­mi, okna domy­ka­ją i liczą waliz­ki. Wszyst­ko
w pośpie­chu. Cała ta raj­ze­fi­ber przez jeden zega­rek,
któ­ry prze­padł bez­błęd­nie jak gów­no
w kuwe­cie. Szu­ka­li w szu­fla­dach, szu­ka­li w akwa­rium.
Ale tam co być mogło? Tyl­ko głu­pie ryb­ki.

Poszli. Ja oso­bi­ście przed­kła­dam bale­ron nad ryb­ki,
więc pod tym kątem prze­szu­ka­łem miesz­ka­nie.
I nic. Ni w ząb. Kom­plet­ny brak bale­ro­nu, nawet w akwa­rium.
„Wszyst­ko
gów­no”
‒ pomy­śla­łem i pod sza­fą dostrze­głem zega­rek,

dokład­nie tam, gdzie go scho­wa­łem. Zega­rek
jak zega­rek, jesz­cze cho­dził ‒ nie to, co ryb­ki:
pły­wa­ją­ce gów­no,
co nie­po­trzeb­nie zaj­mu­je miesz­ka­nie.
Rozu­miem w misce. Rozu­miem wszyst­ko.
Ale w akwa­rium?

Gru­ba prze­sa­da. Ja im dopie­ro poka­żę akwa­rium!
Olał zega­rek!
Olał wszyst­ko!
Olał bale­ron i ryb­ki!
Zanim wró­cą, miesz­ka­nie
zmie­ni się w jed­no wiel­kie gów­no.

Wsko­czy­łem na jukę, z juki na sza­fę. Gów­no
zoba­czą, a nie akwa­rium.
Jed­nym kocim ruchem to rybie miesz­ka­nie
strą­cę tam, gdzie leży zega­rek.
Jeśli ktoś tu ma dni poli­czo­ne, to tyl­ko ryb­ki,
któ­re zro­bi­ły­by wszyst­ko,

napraw­dę wszyst­ko,
abym zmie­nił się w gów­no
w czy­stej posta­ci. No, ale ryb­ki
gło­su nie mają. Akwa­rium
pięk­nym łukiem wal­nie w zega­rek
i woda zale­je miesz­ka­nie…

Te sukin­ko­ty spraw­dzi­ły wszyst­ko, całe miesz­ka­nie.
I w oba­wie o ryb­ki przy­kle­iły akwa­rium
na amen. Pie­skie życie, sło­wo daję. Gów­no kotu nie zega­rek.

[z tomu Koty. Pod­ręcz­nik użyt­kow­ni­ka, Legni­ca 2002]

Gdy już nic nie poma­ga i część audy­to­rium nadal nie rozu­mie bądź nie czu­je sesty­ny, się­gam po Maje­ra­na. Wte­dy otwie­ra­ją się wszyst­kie gło­wy i usta w uśmie­chu. Współ­cze­sna poezja może nie tyl­ko iry­to­wać, ale zaj­mo­wać i bawić – mówią oczy stu­den­tów dzien­ni­kar­stwa. I jakich­kol­wiek innych stu­den­tów też. Dopie­ro po „lek­cji” Maje­ra­na zaczy­na­ją pisać, prze­sta­ją być tacy spię­ci. Jadą rów­no. Za chwi­lę albo na następ­nych zaję­ciach czy­ta­ją swo­je sesty­ny. Lek­kie, łatwe, bez stra­chu. Nikt z nich oczy­wi­ście nie jest w sta­nie dogo­nić mistrza w bra­wu­rze, inte­li­gen­cji, bły­sko­tli­wo­ści i opa­no­wa­niu warsz­ta­tu. Wia­do­mo, każ­dy po swo­je­mu, pod nie­co innym „kątem prze­szu­ku­je miesz­ka­nie”. Wła­ści­wie po co? By tra­fić na gów­no? Bywa i tak. Choć nie­któ­rym przy­da­rza się zega­rek. A jesz­cze innym – mądry, gada­ją­cy kot. Tak że pamię­taj, popu­la­ry­za­to­rze mło­dy, gdy ci audy­to­rium zasy­pia przy współ­cze­snej poezji, nie­chyb­nie zbu­dzisz ich Maje­ra­nem. Jego Lek­cją 15.