Kartoteka 25: Wiersze (5)

Mariusz Grze­bal­ski

Koń­czy się niczym

Gałę­zie wierzb przy­cię­te, ale w pniach sok huczy,
jak skrzy­dła pta­ków, któ­rych powrót zapo­wia­da
coś, co znam, ale nie potra­fię nazwać.

To jak zbli­ża­nie twa­rzy do szy­by,
kie­dy chcesz mieć, co za nią,
ale po chwi­li spło­szo­na dłoń cofa się
i tyl­ko gła­dzi zro­szo­ne szkło.

Coś jest tam. Mówię jak dziec­ko
i nigdy nie dora­stam, kie­dy to rośnie.
Wycho­dzą ku mnie krze­wy, bło­to mlasz­cze,

torf roz­miękł i siwa tra­wa ście­le się jak wło­sy kogoś,
kto odszedł. Nie­bo nad żwi­ro­wą dro­gą mato­wie­je,
kie­dy scho­dzi­my w dół, łyka­jąc wiatr i śmiech pocią­gu.
Wyda­wa­ło się, że mam coś, a tkwię w tward­nie­ją­cych
obję­ciach.

[z tomu Słyn­ne i świet­ne, Wro­cław 2004]

„Ten słyn­ny i świet­ny świat jest jed­no­cze­śnie taki dziw­ny, faj­ni ludzie tacy zagad­ko­wi” – może­my prze­czy­tać w innym wier­szu Mariu­sza Grze­bal­skie­go. Dziw­ność świa­ta i tajem­ni­ca zacho­wań ludzi spo­ty­ka­nych na dro­dze życia współ­two­rzą tło, zaple­cze zda­rzeń i sytu­acji lirycz­nych. Wiersz sta­je się drżą­cym i nie­ja­snym frag­men­tem, sygna­li­zu­ją­cym wymy­ka­nie się zna­czeń z rąk i brak pew­no­ści co do tego, czy i jak zin­ter­pre­to­wać kolej­ny gest dru­gie­go czło­wie­ka bądź nagłe i nie­odwo­łal­ne posta­no­wie­nie świa­ta. Tutaj praw­do­po­dob­nie wio­sna („coś, co znam, ale nie potra­fię nazwać”) jest sym­bo­lem tego wszyst­kie­go, cze­go się pra­gnie, a co mimo wszyst­ko nie nastę­pu­je. Dalej ran­kiem wita­ją nas oszro­nio­ne łąki, a tward­nie­ją­ce obję­cia obej­mu­ją wszyst­ko, łącz­nie z boha­te­rem, i jesz­cze dłu­go nic i niko­go z sie­bie nie wypusz­czą. Być może jest tak, że „wio­śnie” trze­ba spro­stać. Boha­ter mówi, że w czło­wie­ku powin­no być coś, co odpo­wia­da­ło­by wio­śnie i jej wzro­sto­wi. Jeże­li tego nie ma, moż­na czuć się jak dziec­ko, któ­re­mu to „coś” zno­wu wymknę­ło się z ręki. Pięk­ny, melan­cho­lij­ny wiersz o mija­niu się – tak­że z prze­zna­cze­niem.

Julia Fie­dor­czuk

Foto­syn­te­za

Słoń­ce mnie rodzi pra­wie bez­bo­le­śnie,
na sto­pie mam pla­ste­rek cie­pła, na powie­kach
lek­ki kom­pres krwi, nie­ziem­skie gogle.
Przy­sia­da na nim wid­mo jak roz­trze­pa­ny

bły­ska­wicz­ny ukwiał, któ­ry mi opo­wia­da
barw­ne ich­tio­lo­gicz­ne histo­rie. Czer­wień
i czerń, tak wszyst­ko się zaczy­na,
póź­niej dopie­ro Wiel­ki Wylew

Ultra­ma­ry­ny, któ­ra jest moją amfi­bią.
Jak to było? Sta­ram się pamię­tać
i coraz moc­niej trę oczy. Tam­te pod­skór­ne
cza­sy pod­pły­wa­ją bli­żej, są moje

na uła­mek świa­tła, momen­tal­ny bez­dech
i roz­kosz­ny strach, któ­ry się zaraz roz­pro­szy
w musu­ją­cej toni. Mieć cie­bie świe­cie
na wła­sność. Kochać cię, cie­bie tra­cić.

A trze­ba wyjść na ląd, opie­rzyć się i patrzeć
pro­sto w słoń­ce.
Zie­leń tęczów­ki jak morze.
Tkan­ka, tka­ni­na, tlen.

[z tomu Bio, Wro­cław 2004]

W tomi­ku Julii Fie­dor­czuk pt. Bio obok wier­szy zamiesz­czo­no foto­gra­fie. Widać na nich nie­co odre­al­nio­ne cia­ło kobie­ce. Takie też cia­ło „widać” w nie­któ­rych wier­szach, prze­świ­tu­je i samo sie­bie okre­śla jako zni­ko­me, zmien­ne i względ­ne. Ale nie mamy do czy­nie­nia z bio­lo­gicz­ną dosłow­no­ścią, raczej okre­ślił­bym to mia­nem bio­lo­gicz­no­ści magicz­nej. Magia cia­ła jako czę­ści łań­cu­cha tajem­nych prze­mian wypeł­nia wiersz „Foto­syn­te­za”. Łań­cuch sym­bo­licz­nych prze­mian wywo­ła­nych sło­necz­nym pro­mie­niem rodzi świa­do­mość nie­ustan­ne­go prze­ista­cza­nia się. Rodzi kobie­tę, pod­miot mówią­cy o swych wcze­śniej­szych wcie­le­niach, o głę­bo­kiej pamię­ci cia­ła usta­na­wia­ją­cej spo­sób postrze­ga­nia świa­ta. Rodzić, być rodzo­nym, ule­gać prze­mia­nom. W koń­cu odziać nagie cia­ło i wyjść w jakiejś posta­ci naprze­ciw świa­ta, by opo­wie­dzieć histo­rię wcze­śniej­szych wcie­leń.

Edward Pase­wicz

Zmia­na tak­tu

Echa nie pozwo­li­ły mi wte­dy słu­chać,
osie­dle zawsze przy­ta­ku­je, w zasa­dzie
mogę powie­dzieć: tak, byłem osie­dlem.

Ten rok zaczął się mar­nie. Wła­ści­ciel­ka
pod­wyż­szy­ła czynsz, bez ocho­ty
cho­dzi­łem do pra­cy, prze­czy­ta­łem coś,
cze­go nie powi­nie­nem. Poprzed­ni rok
był pry­wat­ny, świe­tli­sty i osob­ny. Mia­łem
lep­szą syl­wet­kę, lep­szą koszu­lę, noto­wa­łem
zda­nia, pod­słu­chu­jąc sąsia­dów.

Nic natręt­ne­go nie zda­rza­ło się za dnia,
nocą nie poja­wia­ły się żad­ne pęk­nię­cia.

Teraz sen z powiek spę­dza­ją mi cyfry,
pra­cu­ją nade mną, mno­żą, dzie­lą i tną.

[z tomu Wier­sze dla Róży Fili­po­wicz, Wro­cław 2004]

Pase­wicz, naj­czul­sze ucho wśród naszych poetów, kom­po­nu­ją­cy wier­sze z dźwię­ko­wych cało­stek. Wybra­łem utwór, któ­ry może nie nale­ży do naj­bar­dziej repre­zen­ta­tyw­nych i „muzycz­nych”, ale któ­ry to uzmy­sła­wia nie­mal dys­kur­syw­nie. Już tytuł pra­cu­je nad tym, mówiąc o „tak­cie” i jego „zmia­nie”. Mówi się tu o życiu, jego małym frag­men­cie, jak par­ty­tu­rze fugi, mówi się o cyklicz­nie powra­ca­ją­cej melo­dii, o wyda­rza­ją­cej się w boha­te­rze i jego odczu­ciach zmia­nie tak­tu. Ta muzy­ka egzy­sten­cji una­ocz­nia się szcze­gól­nie przez porów­na­nie prze­ży­te­go, na przy­kład roku bie­żą­ce­go wzglę­dem ubie­głe­go. Jakaż to zmia­na tak­tu! Ina­czej się gra­ło wte­dy, a zupeł­nie ina­czej wybrzmie­wa to, co teraź­niej­sze. Ina­czej się słu­cha­ło tej oso­bi­stej har­mo­nii sfer, któ­ra w tym roku daje się pro­wa­dzić natręc­twom, puch­nie, tu i ówdzie pęka pod napo­rem nie­sprzy­ja­ją­cych oko­licz­no­ści, nie­chę­ci do pod­ję­tej pra­cy, bra­ku pie­nię­dzy itd. Coś nadal gra, lecz nie ma w tym siły i powie­trza, nie ma ubie­gło­rocz­nej lek­ko­ści, „świe­tli­sto­ści”. Uwa­run­ko­wa­nia byto­we wyprze­dza­ją muzy­kę. To cud, że ją w ogó­le sły­chać.