Kartoteka 25: Wiersze (6)

Kla­ra Nowa­kow­ska

Skład­nia

Teraz obraz się zmie­nia; prze­bu­dzo­na
we śnie; oprócz wybra­ne­go
wszyst­kie zmy­sły w odwo­dzie:

z okna auto­bu­su dwóch pie­lę­gnia­rzy
palą­cych w karet­ce
na czer­wo­nym świe­tle, oddzie­lo­nych
obcym cia­łem

widzia­łam.

[z tomu Skład­nia, Wro­cław 2004]

W nie­któ­rych wier­sza Kla­ry Nowa­kow­skiej nad­miar bodź­ców, kry­sta­li­zu­ją­cych się w peł­ne zna­cze­nia i napię­cia chwi­le, porząd­ku­je suge­stia dwu­gło­so­wo­ści albo nawet poli­fo­nii. Pod­kre­śla­niu tego słu­ży kur­sy­wa. W niej zapi­sa­ny jest ten dodat­ko­wy głos czy punkt widze­nia. Tak, widze­nie jest waż­ne, jego momen­tal­ność, nie­skład­ność, któ­rą okre­śla jed­nak jakaś osta­tecz­na „skład­nia”. Coś się skła­da, naj­czę­ściej to, co widzia­ne, z tym, co nie­do­strze­żo­ne. Tu dostrze­żo­no wyraź­nie, unie­ru­cha­mia­jąc na zawsze, mar­twe czy może ran­ne cia­ło mię­dzy dwo­ma palą­cy­mi papie­ro­sy pie­lę­gnia­rza­mi. Ten obraz „pod­je­chał” pod oczy „prze­bu­dzo­nej we śnie” boha­ter­ki, stał się na chwi­lę, a może tyl­ko uro­ił. Widze­nie wewnętrz­ne coś wspól­nie usta­la z „patrze­niem”, skła­da. Dwu­znacz­ność zapi­sa­ne­go obra­zu jesz­cze nigdy nie była tak dwu­znacz­na. Zmy­sły, wybór, skład­nia. Pismo.

Zbi­gniew Machej

Czyś ty Rym­kie­wicz?

Czyś ty Rym­kie­wicz,
żeby rymo­wać
i wiersz w dys­ty­chy
orga­ni­zo­wać?

Czyś ty Rym­kie­wicz
Jaro­sław Marek,
żeby wier­szy­ki
nico­wać sta­re?

Cią­gle o kotach
i o ogro­dach,
muzy­ce śmier­ci,
wschod­nich naro­dach…

I w każ­dym wier­szu
natręt­nie dzwo­nić,
że dziś poezja
musi być po nic.

Taki typ wier­sza
daw­no się prze­żył,
nie­atrak­cyj­ny
jest dla mło­dzie­ży.

Taki typ wier­sza
jest już jało­wy.
Wiersz dziś być musi
wol­ny i nowy.

Trze­ba z żywy­mi…
Po życie nowe…
Po co powta­rzać
rymy jało­we?

Nowy i wol­ny,
sil­ny i zwar­ty –
dziś tyl­ko taki
wiersz jest coś war­ty.

[z tomu Wspo­mnie­nia z poezji nowo­cze­snej, Wro­cław 2005]

Kie­dyś śmia­łem się przy tym wier­szu, teraz łza się w oku krę­ci i jest jakoś nie­wy­raź­nie. Widzę, że nawet dobrze nie czu­łem zna­cze­nia zwro­tu „muzy­ka śmier­ci”. Teraz po tych kil­ku latach, prze­bie­ga­ją­cych pod zna­kiem roz­ma­itych eks­hu­ma­cji i rekon­struk­cji, już wiem, czym jest ta muzy­ka, zaś gorz­ki smak w ustach iden­ty­fi­ku­ję jako smak popio­łu. Zatem nie­któ­re wier­szy­ki sprzed tego cza­su brzmią dzi­siaj groź­nie, zło­wro­go, choć brzmia­ły kie­dyś zabaw­nie. Zmie­ni­ło się oto­cze­nie men­tal­ne, kon­tekst spo­łecz­ny i „ducho­wy”. Ktoś nam orga­ni­zu­je życie „w dys­ty­chy” i inne for­my pokrew­ne, zadusz­ne. Cała nadzie­ja w mło­dzie­ży, któ­ra zdą­ży­ła opu­ścić ten cmen­tarz bocz­nym wyj­ściem. Trze­ba z żywy­mi… Pięk­ne hasło. Kie­dyś doty­czy­ło nas bar­dziej.

Bogu­sław Kierc

Dedy­ka­cja

Czy­tam Ci to pod słoń­cem, o któ­rym ja sam
piszę czy­tam Ci to pod i w tym sen­sie mam

względ­ną wyż­szość nad Tobą, jeśli mogę tak
poufa­le do Cie­bie mówić wier­szem, wszak

nie zna­my się na tyle, mój sza­now­ny Czy-
tel­ni­ku czy Tel­nicz­ko, żebym wie­dział, czy

czy­tu­jesz, czy też czu­jesz to samo, co ja
czuł­bym na Two­im miej­scu, gdy­bym Cie­bie znał

i dzie­lił z Tobą miej­sce, ale wła­śnie nie
dzie­lę z nikim, bo jestem tu sam, no i chcę

być sub sole jak nihil novi, żebym mógł
plą­tać w beł­tach Bał­ty­ku te dwie z naszych nóg

i wty­kać w pia­sek pal­ce; nie wiem, ile ich
wty­kam, i nad­to nie wiem, czy potrzeb­na Ci

mia­ra pal­ców na miar­kę ziar­nek pia­sku, lub –
ile ziarn­ka do ziarn­ka wypa­da na grób,

albo z dołu do kry­cia się z dzia­ła­niem pro-
kre­acyj­nym powiedz­my, zatem pierw­szy krok

zro­bio­ny, gdy­bym jesz­cze Two­je imię mógł
poznać, zro­bił­bym dru­gi, ale szko­da nóg

na faux pas; tak w dru­ci­ku żarów­ki się tli
tkli­wość: żar ów w dru­ci­kach tych słów, Sole mi-

o!

[z tomu Szew­ski ponie­dzia­łek, Wro­cław 2005]

Nie przy­po­mi­nam sobie utwo­ru Kier­ca bez żaru, bez poza­świa­to­we­go napę­du, sło­wem – bez orga­nicz­nej, pod­ręcz­nej (i pod­noż­nej) meta­fi­zy­ki. On już oddy­chać ina­czej nie potra­fi. Mówi zawsze (nawet gdy szep­tem) na naj­wyż­szych obro­tach, na naj­wyż­szej (nawią­zu­ję do tak bli­skie­go mu Wojacz­ka) stru­nie. Nie­raz to przy­po­mi­na jesz­cze bliż­sze­go mu Przy­bo­sia, nie­raz poetów baro­ko­wych, szcze­gól­nie Sępa-Sza­rzyń­skie­go. Tutaj to napię­cie pod­kre­śla „grze­ba­nie w pia­sku”, zanu­rza­nie cia­ła w wil­got­ny przy­brzeż­ny piach. I od razu wybuch czy fer­ment obra­zów – moż­na je widzieć na spo­sób miło­sny (pro­kre­acyj­ny), a moż­na na spo­sób śmier­tel­ny (gro­bo­wy). W każ­dym razie – jeden i ten sam dół wygrze­ba­ny ręka­mi czło­wie­ka, któ­ry w Czy­tel­ni­ku (wiel­ką lite­rą pisa­nym, pra­wie Bogiem) widzi Instan­cję. A w tym dole jed­no i dru­gie, roz­ża­rzo­ne. I tyl­ko na chwi­lę, bo zaraz wpad­nie tam roz­pę­dzo­na woda. Już widać nad­cho­dzą­cą falę.