Kartoteka 25: Wiersze (7)

Agniesz­ka Wol­ny-Ham­ka­ło
Thril­ler

Wio­sen­ne bło­to na fel­gach,
ple­ca­ki peł­ne malin i jaz­da nad staw,
gdzie się topi­ło wie­le mło­dych dziew­cząt
jak gło­si legen­da i gdzie w krza­kach widzia­no
dym­ki pre­zer­wa­tyw. Popeł­nia­my tam
sze­reg pomy­łek. Ale to wiek nie­ty­kal­ny,
do dziś nie wiem jak to się sta­ło,
że nie spa­da­li­śmy z dachów, że nas nie roz­je­cha­ły
pocią­gi, nie zaję­ła poli­cja. Boży palec maczał w tym pal­ce.
Dopie­ro póź­niej pozna­łam wła­ści­wo­ści Adria­na
i jego zwią­zek z księ­ży­cem. Ten pies,
zawsze taki wier­ny przy nodze, jego
przy­zwy­cza­je­nia, miłość do koma­rów,
aku­punk­tu­ra, szla­chet­ne bąble na kar­ku.
Cyga­nów nie obsłu­gu­je­my. Bar­man­ko,
nadzie­je się pani na szpil­kę od kape­lu­sza,
two­je akwa­rium spły­nie stru­mie­niem
weso­łym jak zwie­rzy­niec. Adria­nie,
zaczę­li o nas mówić na mie­ście. I kto by pomy­ślał:
aku­stycz­ne buzia­ki? A mogło być tak bajecz­nie.

[z tomu Ani mi się śni, Wro­cław 2005]

Zgod­nie z zasa­dą ujaw­nio­ną w tytu­le budu­je się jakieś napię­cie. Jakieś, bo napię­cia bywa­ją róż­ne. To tutaj jest bajecz­ne, legen­dar­ne. Jak dzie­ciń­stwo i jego przy­pad­ki. Zazwy­czaj takie, że dzi­wią, wręcz szo­ku­ją. Bo jak to moż­li­we, że nie doszło do tra­ge­dii, do upad­ku z dachu czy fatal­ne­go zła­ma­nia? Chy­ba że tra­ge­dią jest to, że prze­ży­li­śmy, tra­ge­dią jest to wszyst­ko, co potem. Ale nie. Zbyt tu w grun­cie rze­czy weso­ło, kro­to­chwil­nie. Praw­dzi­we mistrzo­stwo „obsłu­gi­wa­nia” powa­gi na spo­sób cyr­ko­wy, takim zalot­nym zaśpie­wem, kalej­do­sko­po­wy­mi mru­gnię­cia­mi. I pomy­śleć, że już wte­dy, na zupeł­nie pry­wat­nym grun­cie, był jakiś Adrian. I że nie­czu­ły na uką­sze­nia bry­lo­wał w thril­le­rach.

Darek Foks
Wier­sze o fry­zje­rach

Jako „naj­wy­bit­niej­szy przed­sta­wi­ciel
Szko­ły Poezji Upier­dli­wej, któ­ra ostat­nio
świę­ci takie try­um­fy”, zmu­szo­ny jestem
przy­po­mnieć ci, że obie­ca­łaś skró­cić moje
wło­sy po powro­cie. Dowol­nie wybra­nym
powro­cie. Wró­ci­łaś, a ja nadal nie mogę
patrzeć w lustra. Trzy tysią­ce luster.
Sto pięć­dzie­siąt tysię­cy za sztu­kę.

Kie­dy lustra nie scho­dzą, trze­ba
Spró­bo­wać z wier­sza­mi. Trzy tysią­ce wier­szy
o fry­zje­rach. Tysiąc egzem­pla­rzy.
Dałem trzy lustra za egzem­plarz
i umo­czy­łem. Dru­gi rok cho­dzę
po mie­ście, zacze­piam nie ostrzy­żo­nych
i jęczę jak sprze­daw­ca porad­ni­ków dla kobiet
w cią­ży. Podejdź bli­żej i rzuć okiem na to:

„Tyl­ko fry­zjer i jego uczeń
widzie­li ostat­nie tchnie­nie sze­ry­fa.
Był pierw­szym, któ­ry chuch­nął na lustro,
za któ­re dali całe pięć dolców.
Takich rze­czy się nie zapo­mi­na. Tym­cza­sem
ten, któ­ry wie­dział, że sze­ryf ode­pnie pas
przed gole­niem, zmie­rzał
w stro­nę bez­bron­ne­go jak nie­mow­lę ban­ku”.

[z tomu Prze­ce­na map, Wro­cław 2005]

Zna­kiem fir­mo­wym tej poezji jest spe­cy­ficz­ny ton, któ­ry imi­tu­jąc powa­gę, tak napraw­dę sączy nam do ucha szy­der­stwo, kpi­nę, bla­gę. I wbrew pozo­rom „ten poeta zała­twia waż­ne spra­wy”, tyle że bez pato­su i zadę­cia, a raczej prze­śmiew­czo i saty­rycz­nie. Jeże­li dla kogoś poezja jest rodza­jem mapy pod­su­wa­nej tury­ście-czy­tel­ni­ko­wi, to tutaj ten ktoś może mieć pro­ble­my z odna­le­zie­niem dro­gi. Zda­niem Fok­sa, i wie­lu jego rówie­śni­ków, czas poezji wznio­śle kre­ślą­cej etycz­ne dro­go­wska­zy już minął. Pozo­sta­ją inter­tek­stu­al­na gra, bły­sko­tli­wa zaba­wa i żon­glo­wa­nie roz­sy­pa­ny­mi puz­zla­mi. W wyni­ku takich ope­ra­cji cyta­ty z kul­tu­ry wyso­kiej w zaska­ku­ją­cy spo­sób łączą się z ele­men­ta­mi kul­tu­ry maso­wej, a for­ma okta­wy – tak jak w tym wier­szu – „dys­ku­tu­je” z bez­for­miem popkul­tu­ro­wej nar­ra­cji o wszyst­kim i niczym. Czy­tel­nik ma mieć wra­że­nie, że nie­źle się bawił, i tyl­ko zbyt dobrze już nie pamię­ta, cze­go doty­czył wiersz i w jakim stop­niu był zro­zu­mia­ły.

Bar­tło­miej Maj­zel

——- – – — ‑z tyłu-dołu

ona pod­da­je się śmier­ci
kie­dy ktoś odpły­wa.
kie­dy coś gaśnie. ktoś cier­pi.
dzień bie­gnie. zani­ka.
pod­da­je się jed­nak zbyt lek­ko
kieł­ku­ją­cym lasom.
roba­kom i moty­lom.
ciem­no­ściom i ciszy.
ona się śmier­ci odda­je.
żeby się wresz­cie dowie­dzieć
do jakiej gra­ni­cy moż­na się odda­wać.

lecz choć się powstrzy­mu­je by przejść przez tę zorzę
odczu­wa wyraź­nie brak śmier­ci
gdy ktoś do niej strze­la
cia­łem zbyt łatwym i obcym
niczym zmar­z­nię­te drze­wo z zim­ne­go komin­ka.
i wów­czas zaczy­na liczyć te wszyst­kie roz­sta­nia
po któ­rych pozo­sta­je roz­ma­za­na szmin­ka.

[z tomu Bia­ła Afry­ka, Wro­cław 2006]

Pamię­ta­my, że ten autor zaczy­nał w debiu­cie od cho­rych wizji i „roba­czy­wo­ści”, a w następ­nych tomi­kach zbyt dale­ko od tego nie odszedł. Wizja może być cho­ra, przed­sta­wia­jąc roz­kład i cho­ro­bę, ale może być struk­tu­ral­nie (arty­stycz­nie, celo­wo) nie­zdro­wa, roz­pa­da­jąc się na nie­ko­he­rent­ne obra­zy, rwą­ce się i odpa­da­ją­ce od zna­czeń jak cia­ło od kości. Lubię ten pono­wo­cze­sny tur­pizm i szcze­rze mu kibi­cu­ję naj­ciem­niej­szą stro­ną psy­che – niech i ona ma dzię­ki Maj­zlo­wi w mia­rę wysło­wio­ne uży­wa­nie. Niech pod­da­je się śmier­ci jak grze o gra­ni­cę odda­nia i odda­wa­nia się. Nigdy bym nie pomy­ślał, że dół może mieć przód i tył, a w wie­le dołów w życiu zaglą­da­łem, ści­ska­jąc jakieś kwia­ty w ręku. Na cmen­ta­rzy­sku cho­rych form nagle brzmi jak wystrzał (coś dobi­ja­jąc?) gro­te­sko­we kla­śnię­cie „komin­ka-szmin­ka”.