Mistycyzm pandemiczny. Dwa szkice

1. Bia­ły popłoch

 Na kam­pu­sie Mil­ler­svil­le Uni­ver­si­ty, gdzie wykła­dam, jest uro­czy staw, w naj­bar­dziej malow­ni­czym zakąt­ku, w pobli­żu jedy­nych dwóch „zabyt­ko­wych” budyn­ków zacho­wa­nych z pier­wot­ne­go dzie­więt­na­sto­wiecz­ne­go Teacher’s Col­le­ge. Nie­wiel­kie neo­go­tyc­kie budyn­ki, z wie­życz­ka­mi i witra­ża­mi, sto­ją na wznie­sie­niu, a pod nimi w for­mie ósem­ki roz­cią­ga się staw, oto­czo­ny drze­wa­mi wiśni i dere­nia. Jest też mostek, altan­ka, ławecz­ki i wysep­ki z ozdob­ną tra­wą pośrod­ku wody. Wio­sną, kie­dy drze­wa kwit­ną na różo­wo, zło­to i kar­ma­zy­no­wo, kra­jo­braz wyglą­da aż nazbyt bajecz­nie – sce­ne­ria w sam raz dla foto­gra­fii, dzię­ki któ­rym nasz kam­pus może rekla­mo­wać się jako ide­al­ne miej­sce do nauki i życia. Żeby jesz­cze dopeł­nić ide­ału, po sta­wie, od nie­pa­mięt­nych cza­sów (choć stro­na uczel­ni twier­dzi, że od 1966 roku) pły­wa­ją dwa łabę­dzie nazwa­ne w duchu całej tej idyl­li: Mil­ler i S’ville.

Nie chcę, żeby komu­kol­wiek umknę­ło zna­cze­nie tych imion: miej­sco­wość, od któ­rej bie­rze nazwę uni­we­ry­stet (wcze­śniej col­le­ge), to Mil­ler­svil­le. Łabę­dzie nazy­wa­ją się Mil­ler i S’ville jak jakieś opie­kuń­cze bóstwa albo fun­da­to­rzy gro­du. Jak Wars i Sawa. I jak przy­sta­ło na bóstwa, Mil­ler i S’ville są wiecz­ne. Poko­le­nia stu­den­tów i pro­fe­so­rów powsta­ją i prze­mi­ja­ją. Rodzą się i umie­ra­ją same pta­ki, ale ich imio­na od dzie­się­cio­le­ci pozo­sta­ją takie same. Jesz­cze do nie­daw­na była to para ‒ męski Mil­ler i żeń­ska S’ville ‒ co cza­sem owo­co­wa­ło gro­mad­ką pły­wa­ją­cych za nimi sza­rych, bez­i­mien­nych piskląt. Ale ostat­nio wła­dze uczel­ni posta­no­wi­ły pójść z duchem cza­su i rolę Mil­le­ra i S’ville odda­ły parze sam­ców. W cza­sach nor­mal­ne­go funk­cjo­no­wa­nia uczel­ni łabę­dzie pły­wa­ją więc z wdzię­kiem po sta­wie, wygi­na­ją malow­ni­czo szy­je, słu­żą za tło do spon­ta­nicz­nych sel­fie, a tak­że pro­fe­sjo­nal­nych por­tre­tów na zakoń­cze­nie stu­diów, przy­wo­ły­wa­ne są cza­sem w ofi­cjal­nych i nie­ofi­cjal­nych blo­gach jako maskot­ki uni­wer­sy­te­tu, a pew­na kan­dy­dat­ka na sta­no­wi­sko Assi­stant Pro­fes­sor na moim wydzia­le wspo­mnia­ła o nich nawet w liście moty­wa­cyj­nym, żeby udo­wod­nić, jak bar­dzo inte­re­su­je ją pra­ca u nas.

Pod­kre­ślam, że tak się spra­wy mają w cza­sach poko­ju. Lecz nie, jak się nie­daw­no prze­ko­na­łam, pod­czas woj­ny, któ­rą, według ame­ry­kań­skich poli­ty­ków i mediów, jest pan­de­mia koro­no­wi­ru­sa. Zaką­tek ze sta­wem ide­al­nie nada­je się do rodzin­nej pan­de­micz­nej rekre­acji. Prze­strze­ni jest dużo, moż­na więc zacho­wać prze­pi­so­wy dwu­me­tro­wy odstęp od innych; rów­ne wybe­to­no­wa­ne ścież­ki pozwa­la­ją dzie­ciom bez­piecz­nie jeź­dzić na rowe­rach i hulaj­no­gach, a oprócz łabę­dzi zaką­tek ofe­ru­je też takie zoo­lo­gicz­ne atrak­cje, jak kacz­ki i widocz­ne pod wodą ryby oraz żół­wie. I to wła­śnie żół­wie, nie łabę­dzie, przy­szli­śmy oglą­dać na życze­nie dzie­ci pew­ne­go wio­sen­ne­go popo­łu­dnia.

Był śro­dek kwiet­nia. Minął mie­siąc od wyda­ne­go przez guber­na­to­ra naka­zu pozo­sta­nia w domach. Kam­pus opu­ści­li już cał­ko­wie stu­den­ci i kadra. Przed budyn­kiem stu­denc­kie­go teatru – tym dzie­więt­na­sto­wiecz­nym, z czer­wo­nej cegły – wisiał smęt­nie pla­kat sztu­ki She Kills Mon­sters z kwiet­nio­wą datą pre­mie­ry, któ­ra, rzecz jasna, nigdy się nie odby­ła. Nie­opo­dal, przed sie­dzi­bą kato­lic­kie­go dusz­pa­ster­stwa, na tabli­cy gło­szą­cej zwy­kle pokrze­pia­ją­ce hasła o bożej opie­ce, tym razem wid­nia­ło jed­no lako­nicz­ne prze­sła­nie „Stay safe” – „Bądź­cie bez­piecz­ni”.

Nie byli­śmy jed­nak jedy­ny­mi ludź­mi nad sta­wem. Po jed­nej z ale­jek prze­szła fit­nes­so­wym kro­kiem przy­sa­dzi­sta kobie­ta w leg­gin­sach, T‑shircie i ze słu­chaw­ka­mi w uszach. Za nią prze­mknę­ła na rowe­rach czte­ro­oso­bo­wa rodzi­na w iden­tycz­nych nie­bie­skich kaskach. W altan­ce po dru­giej stro­nie foto­gra­fo­wa­ła się apa­ra­tem na sta­ty­wie jakaś odświęt­nie ubra­na, być może świe­żo zarę­czo­na para. Ale jak sobie póź­niej uświa­do­mi­łam, nikt z pozo­sta­łych obec­nych tam przed­sta­wi­cie­li gatun­ku homo sapiens nie robił tyle hała­su, co moje dzie­ci.

Powin­nam była prze­wi­dzieć nie­bez­pie­czeń­stwo, kie­dy łabędź zdzie­lił żół­wia w sko­ru­pę. Sta­li­śmy na most­ku, obser­wu­jąc rytu­al­ne tań­ce żół­wiej pary. Naj­pierw pły­nę­ły jed­no za dru­gim, potem robi­ły wdzięcz­ny obrót, sty­ka­jąc się łap­ka­mi. „Patrz, patrz” – krzy­cza­ły na całe gar­dło dzie­ci – „chcą się poca­ło­wać!” I wte­dy łabędź bez­ce­re­mo­nial­nie – gdy­bym mia­ła tłu­ma­czyć łabę­dzie uczu­cia na ludz­kie, powie­dzia­ła­bym że „z wście­kło­ścią” – wal­nął jed­ne­go z żół­wii dzio­bem w sko­ru­pę. Ten zachwiał się na chwi­lę, potem odzy­skał rów­no­wa­gę, wycią­gnął łepek w stro­nę swo­jej dru­giej połów­ki i natych­miast obo­je, jak­by przyj­mu­jąc do wia­do­mo­ści roz­kaz wład­cy, zanu­rzy­li się z powro­tem w zie­lo­no-bru­nat­ny odmęt.

Jed­nak dzie­ci nie zro­zu­mia­ły tej mani­fe­sta­cji łabę­dzie­go zwierzch­nic­twa. Zbie­gły z most­ka na traw­nik, zatrzy­mu­jąc się tuż przed siat­ką zabez­pie­cza­ją­cą kamie­ni­sty brzeg, i dalej wpa­try­wa­ły się w wodę z nadzie­ją, że żół­wie gdzieś się jed­nak wynu­rzą. „Tam jest, mamo” – woła­ły dalej – „Widzę gło­wę!” Tak upo­rczy­wa aten­cja poświę­co­na mar­nym gadom już do resz­ty roz­ju­szy­ła łabę­dzia. Prze­pruł przez wodę w naszą stro­nę jak mała moto­rów­ka i zanim zdą­ży­li­śmy się zorien­to­wać, co się dzie­je, wyszedł z impe­tem ze sta­wu, macha­jąc wojow­ni­czo roz­ło­żo­ny­mi skrzy­dła­mi. „Bie­gnij­cie tu, do góry” – krzyk­nął mój mąż, obser­wu­ją­cy wszyst­ko z chod­ni­ka przed wydzia­łem mate­ma­ty­ki. Cór­ka kil­ko­ma susa­mi była już przy nim, a ja zła­pa­łam na ręce moje­go czte­ro­let­nie­go syn­ka, któ­ry pisz­czał wnie­bo­gło­sy ze stra­chu, i pobie­głam za nią. Łabędź ruszył za nami. Wycią­gnął szy­ję i zła­pał dzio­bem nogaw­kę moich spodni, tuż powy­żej kola­na. Widzia­łam go kątem oka. Z bli­ska nie był już wcie­le­niem gra­cji ani kiczu, ale siły. Zauwa­ży­łam, jak musku­lar­na jest pokry­ta puchem szy­ja i z jaką mocą biją­ce skrzy­dła zgar­nia­ją powie­trze. Zda­łam sobie spra­wę, że nawet z pochy­lo­ną szy­ją jest wyż­szy i potęż­niej­szy od moje­go czte­ro­lat­ka.

„To wła­śnie napraw­dę zna­czy być bli­sko natu­ry” – prze­mknę­ło mi przez gło­wę pod­czas tej uciecz­ki przed bie­lą i puchem. Tyle opo­wie­ści poja­wi­ło się ostat­nio w mediach o tym, że kie­dy ludzie sie­dzą w domach pod­czas kwa­ran­tan­ny, zwie­rzę­ta wresz­cie odzy­ska­ły swo­je tery­to­rium. Del­fi­ny wró­ci­ły do wenec­kich kana­łów, kro­wy wyle­gu­ją się na pla­żach Kor­sy­ki, sar­ny zaglą­da­ją do skle­pów w Japo­nii, a w Pół­noc­nej Walii kozi­ce zaja­da­ją się liść­mi mło­dych drzew przy alej­kach gór­skich mia­ste­czek. Odzy­ska­nie zwie­rzę­ce­go tery­to­rium sta­ło się fak­tem tak­że na moim skraw­ku świa­ta. Znad sta­wu znik­nę­ły gro­ma­dy hała­śli­wych stu­den­tów i oto łabę­dzie przy­po­mnia­ły sobie, kim napraw­dę są: pana­mi wła­da­ją­cy­mi tą prze­strze­nią w samym ser­cu kam­pu­su, wiecz­ny­mi Mil­le­rem i S’ville, któ­rzy powo­ła­li do życia tę ludz­ką osa­dę.

Jest to być może jakaś per­wer­sja moje­go aka­de­mic­kie­go umy­słu, że w naj­bar­dziej nie­sto­sow­nych sytu­acjach przy­cho­dzą mi na myśl cyta­ty z lite­ra­tu­ry. I kie­dy moc­ny dziób zaklesz­czył mi się na nogaw­ce, przy­po­mnia­ły mi się wer­sy z wier­sza Yeats’a „Leda and the Swan”:

A sud­den blow: the gre­at wings beating still
Abo­ve the stag­ge­ring girl … [1]

Prze­pra­szam czy­tel­ni­ku – wła­śnie tro­chę skła­ma­łam. Nie pamię­ta­łam dokład­nie tych wer­sów. Już od daw­na nie wra­ca­łam do tego wier­sza, na pamięć zna­łam tyl­ko jed­ną fra­zę ‒ whi­te rush ‒ i żeby teraz podać dłuż­szy cytat, musia­łam przy­wo­łać na pomoc Google. Ale napraw­dę myśla­łam o tym wier­szu, kie­dy napie­rał na nas łabędź – myśla­łam obra­za­mi i wra­że­nia­mi, któ­re jego stro­fy we mnie zosta­wi­ły. Whi­te rush. Bia­ły popłoch. Fur­kot, zamęt i fale powie­trza napę­dza­ne potęż­ny­mi skrzy­dła­mi. Wszech­mo­gą­cy Zeus prze­isto­czo­ny w impo­nu­ją­ce­go pta­ka. I bez­bron­ne cia­ło dziew­czy­ny gwał­co­nej przez boga. A oprócz tego jesz­cze ‒ mimo że szyb­kie googlo­wa­nie nie przy­nio­sło mi takich inter­pre­ta­cji ‒ pamię­ta­łam dobrze, że kie­dy oma­wia­li­śmy ten wiersz na dru­gim roku angli­sty­ki, porów­ny­wa­li­śmy te obra­zy z wyobra­że­nia­mi aniel­skie­go Zwia­sto­wa­nia w chrze­ści­jań­stwie.

Wyrwa­łam się w koń­cu. Dobie­głam z prze­stra­szo­nym czte­ro­lat­kiem pod bez­piecz­ne drzwi wydzia­łu mate­ma­ty­ki. Łabędź otrzą­snął obo­jęt­ny dziób i wró­cił do wody, pil­no­wać pod­da­nych innych gatun­ków. Kie­dy wra­ca­li­śmy do samo­cho­du, obcho­dząc teraz staw sze­ro­kim łukiem, pod budyn­kiem teatru zauwa­ży­łam dru­gie­go łabę­dzia. Stał przy tyl­nym wej­ściu i upar­cie ude­rzał dzio­bem w szkla­ne drzwi, jak­by oznaj­miał, że łabę­dziom jako wład­com nale­ży się dostęp tak­że do tego miej­sca. Dostrze­głam z dale­ka, bo bli­sko nie mia­łam już odwa­gi podejść, że punkt, w któ­ry ude­rzał zakle­jo­ny był sze­ro­ką nie­bie­ską taśmą. Domy­śli­łam się więc, że pró­by prze­ję­cia tego tery­to­rium musia­ły zacząć się już jakiś czas temu, że szy­ba pękła od usta­wicz­ne­go napo­ru, a czło­wiek przy pomo­cy taśmy kle­ją­cej roz­po­czął już swo­ją żało­sną wal­kę z siła­mi natu­ry. Ale kto wygra, jesz­cze nie wia­do­mo.

Czy łabędź dopnie swe­go? Czy roz­bi­je drzwi i wej­dzie na bez­lud­ną sce­nę, na któ­rej – wiem, bo widzia­łam zdję­cia na Face­bo­oku – stoi nie­po­trzeb­na już teraz sce­no­gra­fia do sztu­ki o wyobra­żo­nych potwo­rach?

Jeśli tak, Mil­ler i S’ville roz­gosz­czą się wśród ludz­kich rekwi­zy­tów – kanap, sto­li­ków, rega­łów, lamp. Trą­cą dzio­ba­mi pla­sti­ko­we mie­cze i zbro­je. Nie zro­zu­mie­ją ich zasto­so­wa­nia, ale sko­ro są boga­mi, nie muszą się prze­cież silić na rozu­mie­nie świa­ta pod­po­rząd­ko­wa­ne­go ludz­kim pra­gnie­niom. Znaj­dą dla naszych deko­ra­cji inne prze­zna­cze­nie. A jeśli znisz­czą przy tym pie­czo­ło­wi­te pro­jek­ty naszych sce­no­gra­fów – coż ich to obcho­dzi?

2. Pyta­nia moje­go syna

Trze­ba to wyraź­nie pod­kre­ślić, że tyl­ko odpo­wie­dzi na pyta­nia pod­rzęd­ne­go gatun­ku są waż­ne. Pyta­nia doty­czą­ce naj­waż­niej­szych pro­ble­mów życia są pozba­wio­ne war­to­ści. W związ­ku z tym naj­waż­niej­sze pyta­nia sta­ją się śmiesz­ne i dzie­cin­ne. Takich pytań nie zada­ją ludzie doro­śli i poważ­ni, któ­rzy odgry­wa­ją pew­ną rolę na świe­cie. Takie pyta­nia, pyta­nia naj­waż­niej­sze, zada­ją dzie­ci, pro­ro­cy, ludzie cho­rzy, pod­lot­ki i ucznio­wie gim­na­zjal­ni.

Tade­usz Róże­wicz, „Prze­rwa­ny egza­min”

Pod­czas pan­de­mii mój syn zain­te­re­so­wał się poję­ciem Boga. To zain­te­re­so­wa­nie nie wzię­ło się zni­kąd. Sama je spro­wo­ko­wa­łam. Muszę tu pozwo­lić sobie na dłuż­sze wyja­śnie­nie: od trzech lat cho­dzę w mie­ście Lan­ca­ster, w pobli­żu któ­re­go miesz­kam, do kościo­ła epi­sko­pal­ne­go. Po kato­lic­kich roz­cza­ro­wa­niach w Pol­sce, nie spo­dzie­wa­łam się, że jesz­cze kie­dy­kol­wiek nasta­nie w moim życiu okres, kie­dy będę w mia­rę regu­lar­nie uczęsz­czać do kościo­ła. Jed­nak życie mnie zasko­czy­ło. Pod­czas demon­stra­cji prze­ciw­ko zjaz­do­wi Ku Klux Kla­nu w naszym okrę­gu, zor­ga­ni­zo­wa­nej przez lokal­ną koali­cję mię­dzy­wy­zna­nio­wą, zwró­cił moją uwa­gę cha­ry­zma­tycz­ny pastor David, któ­ry w krót­kiej prze­mo­wie o prze­ciw­sta­wia­niu się nie­na­wi­ści, poświę­cił tyle samo cza­su odnie­sie­niom do juda­izmu i bud­dy­zmu, co wąt­kom chrze­ści­jań­skim. Potem odby­łam z nim dłu­gą roz­mo­wę o teo­lo­gii apo­fa­tycz­nej – o pozna­wa­niu Boga poprzez to, czym nie jest, zamiast uzur­po­wa­nia sobie aro­ganc­kiej pew­no­ści, że wie się, czym jest. A kie­dy wresz­cie, po pew­nych waha­niach, zaczę­łam cho­dzić do kościo­ła, w któ­rym David jest pro­bosz­czem, decy­du­ją­ce wra­że­nie zro­bił na mnie jeden pro­sty ele­ment epi­sko­pal­ne­go obrząd­ku: głos kobie­ty odpra­wia­ją­cej mszę.

Mówiąc ści­śle, w tam­tą nie­dzie­lę, kie­dy ten głos roz­brzmiał dla mnie jak obja­wie­nie, mszę kon­ce­le­bro­wa­ło trzech pasto­rów – pro­boszcz David oraz mał­żeń­stwo pasto­rów pomoc­ni­czych, Rob i Lau­ren. Kil­ku­mie­sięcz­ne dziec­ko Roba i Lau­ren sie­dzia­ło w pierw­szej ław­ce na kola­nach opie­kun­ki. Litur­gia mszy w koście­le epi­sko­pal­nym jest nie­mal iden­tycz­na z kato­lic­ką, więc kie­dy w czę­ści eucha­ry­stycz­nej Lau­ren prze­ję­ła pro­wa­dze­nie cele­bry, połą­cze­nie cze­goś dobrze zna­ne­go z czymś zupeł­nie nowym wywo­ła­ło we mnie nie­spo­dzie­wa­nie sil­ne uczu­cia. Oto mło­da kobie­ta w zna­nych mi skąd­inąd litur­gicz­nych sza­tach sta­ła pośrod­ku ołta­rza, zawia­du­jąc całym rytu­ałem, a u jej boku pochy­la­li się dwaj męż­czyź­ni – z któ­rych jeden był jej mężem – cier­pli­wie cze­ka­jąc na swo­ją kolej­kę w prze­wod­nic­twie. I naj­waż­niej­szy w tym wszyst­kim – zaska­ku­ją­cy i zachwy­ca­ją­cy zara­zem – był jej głos, mło­dy, kobie­cy, śpie­wa­ją­cy melo­die, któ­re od dzie­ciń­stwa sły­sza­łam tyl­ko w męskim wyko­na­niu. Nie spo­dzie­wa­łam się, że tak emo­cjo­nal­nie zare­agu­ję na to w grun­cie rze­czy drob­ne odstęp­stwo od tra­dy­cji, w któ­rej mnie wycho­wa­no. Przy pierw­szych dźwię­kach śpie­wu Lau­ren wyobraź­nia mimo­wol­nie porwa­ła mnie do alter­na­tyw­nej rze­czy­wi­sto­ści.  Poczu­łam eks­cy­ta­cję, jak­by otwie­ra­ły się przede mną jakieś nowe życio­we szan­se. A gdy­by to wszyst­ko dzia­ło się nie w koście­le epi­sko­pal­nym w Ame­ry­ce, ale w koście­le kato­lic­kim w Pol­sce? Teraz, ale tak­że już kil­ka dekad temu? Co by było, gdy­bym jako mała dziew­czyn­ka sta­le sły­sza­ła sło­wa Kon­se­kra­cji wyśpie­wy­wa­ne kobie­cym sopra­nem, a nie tyl­ko męski­mi bary­to­na­mi i teno­ra­mi? Jak by to wpły­nę­ło na mój obraz sie­bie samej i moje­go miej­sca w świe­cie uło­żo­nym przez Boga, któ­re­go pro­jek­tów jako dziec­ko nie kwe­stio­no­wa­łam?

Tak już zosta­łam w koście­le epi­sko­pal­nym, może czę­ścio­wo po to, żeby odro­bić stra­ty z dzie­ciń­stwa. I zaczę­łam zabie­rać ze sobą na msze moje star­sze dziec­ko, cór­kę – tro­chę do mnie podob­ną, a jed­nak zupeł­nie inną – owoc inne­go świa­ta.

Ale teraz pan­de­mia wepchnę­ła do inter­ne­tu wszyst­kie świę­te obrzę­dy. Msze tyl­ko na Live­stre­amie i to zmon­to­wa­ne z sekwen­cji osob­no fil­mo­wa­nych ludzi, osob­ny pastor, osob­ny orga­ni­sta, osob­ni lek­tor­ka i kan­tor, a tak­że dzwon­nik pocią­ga­ją­cy za gru­by sznur w samot­no­ści. Wie­czor­ne modli­twy na Zoo­mie, na któ­re nie mam cza­su, ale wiem, że dają lep­sze wra­że­nie wspól­no­ty, bo osob­ne okien­ka z wier­ny­mi przy­naj­mniej sty­ka­ją się ze sobą. Nawet sakra­men­ty poda­je się przez inter­net: pastor David wspo­mniał, że na począt­ku kwiet­nia poprzez Zoom udzie­lił ślu­bu jakiejś nie­cier­pli­wej parze.

A dla moich dzie­ci Zoom stał się medium coty­go­dnio­wej szkół­ki nie­dziel­nej, w któ­rej moja cór­ka jesz­cze do nie­daw­na uczest­ni­czy­ła w realu. Mój syn, któ­ry jako mało­lat zała­pał się na te sesje tyl­ko dzię­ki pan­de­mii i Zoo­mo­wi, całym sobą chło­nął nową sytu­ację. Do tej pory nie­wta­jem­ni­czo­ny w wie­dzę o reli­gii, z zain­te­re­so­wa­niem oglą­dał przy­po­wie­ści odgry­wa­ne przez kate­chet­kę za pomo­cą drew­nia­nych figu­rek lub posta­ci i przed­mio­tów wycię­tych z fil­cu. Z zapa­łem wyko­ny­wał wła­sne ary­stycz­ne inter­pre­ta­cje tych nauk, zwłasz­cza że w każ­dej przy­po­wie­ści zawsze uda­ło mu się zna­leźć jakieś zwie­rzę, któ­re mógł nary­so­wać lub ule­pić z pla­ste­li­ny. A wie­czo­ra­mi, naj­wy­raź­niej pró­bu­jąc upo­rząd­ko­wać całość nowo odkry­wa­ne­go świa­ta, zaczął mi zada­wać trud­ne pyta­nia: Czy Bóg stwo­rzył dino­zau­ry? Czy stwo­rzył sam sie­bie? Czy stwo­rzył koro­no­wi­ru­sa? Kie­dy sta­ra­łam się obejść to ostat­nie pyta­nie, tłu­ma­cząc coś męt­nie o Bogu, któ­ry jest miło­ścią, mój syn nie dawał za wygra­ną: No to kto stwo­rzył koro­no­wi­ru­sa? Wresz­cie nastał czas pytań o boską postać: Dla­cze­go nie widzi­my Boga? Czy dla­te­go, że jest taki ogrom­ny? Czy dla­te­go, że jest bar­dzo malut­ki? A może jest zaka­mu­fla­żo­wa­ny?

Sko­ro już zosta­łam pod­stęp­nie wcią­gnię­ta do uczest­nic­twa w wie­czor­nych semi­na­riach teo­lo­gicz­nych, musia­łam zająć jakieś sta­no­wi­sko, choć­by tyl­ko we wła­snej gło­wie. I uzna­łam, że ze wszyst­kich filo­zo­ficz­nych pro­po­zy­cji moje­go syna, naj­bar­dziej prze­ma­wia do mnie idea malut­kie­go Boga. Mię­dzy inny­mi dla­te­go, że synek zilu­stro­wał ją gestem. „Is he real­ly tiny?” – powie­dział po angiel­sku, po czym uniósł do góry małą dłoń i poka­zał mi wąziut­ką prze­strzeń pomię­dzy kciu­kiem a pal­cem wska­zu­ją­cym.

Przy dzie­cię­cym łóż­ku, w mrocz­nym poko­ju oświe­tlo­nym tyl­ko zie­lon­ka­wą poświa­tą noc­nej lamp­ki, wpa­try­wa­łam się w to miej­sce pomię­dzy jego dwo­ma pra­wie sty­ka­ją­cy­mi się pal­ca­mi. O, taki tyci! Nie­mal zahip­no­ty­zo­wa­na tym wido­kiem, po raz kolej­ny, choć pierw­szy raz pod kie­run­kiem moje­go dziec­ka pró­bo­wa­łam usta­lić praw­dzi­wy porzą­dek świa­ta. Tyci Bóg. Tak mikry, że nie­do­strze­gal­ny. Jak jakiś mikrob. Bak­te­ria. Drob­no­ustrój. Jak wirus?