Na czeskich wybrzeżach

„Trze­ba nam podob­no scho­wać dudy w miech i wynieść się za drzwi”. Tak kon­sta­ta­cję Pierw­sze­go Muzy­kan­ta z Romea i Julii prze­tłu­ma­czył Józef Pasz­kow­ski. I chy­ba też trze­ba się będzie wynieść za drzwi. Świa­ta, bo coraz mniej róż­ne tu rze­czy rozu­miem. Dotąd na przy­kład wyda­wa­ło mi się, że przy oka­zji Szek­spi­ra cho­dzi głów­nie o to, żeby go czy­tać, z przy­jem­no­ścią i uważ­nie, żeby do wie­ków recep­cji doda­wać i nasze kul­tu­ro­we, spo­łecz­ne, egzy­sten­cjal­ne przy­miar­ki. Cza­sem uczy­nić Ham­le­ta czy­tel­ni­kiem gazet, kie­dy indziej namó­wić do tej roli aktor­kę – cze­mu nie? Owszem, zda­wa­łem sobie spra­wę, że przy Szek­spi­rze liczy się rów­nież parę innych rze­czy, ale żeby aż tak? Żeby te róż­no­ści zaczę­ły domi­no­wać?

Któ­re­goś stycz­nio­we­go wie­czo­ru prze­czy­ta­łem w „Gaze­cie” arty­kuł Joan­ny Der­ka­czew-Craw­ley pt. Mar­ka Szek­spir ma 400 lat i potem dłu­go nie mogłem zasnąć. Tak tedy „400. rocz­ni­ca śmier­ci Szek­spi­ra ma obfi­to­wać nie tyl­ko w wyda­rze­nia arty­stycz­ne, ale też w akcje spo­łecz­ne”. Już zaczy­na­łem wkła­dać szla­frok posta­no­wiw­szy wynieść się za drzwi świa­ta, ale poło­ży­łem się do łóż­ka z powro­tem. No bo wła­ści­wie dla­cze­go tyl­ko wyda­rze­nia arty­stycz­ne? To jakoś mało, no i prze­cież nie każ­dy musi chcieć czy­tać, nie każ­dy może mieć czas na teatr. Poza tym sztu­ka to nie wszyst­ko. Jest więc na przy­kład kam­pa­nia (jak jej nazwę odda­je po pol­sku publi­cyst­ka) Szek­spir żyje – ode­graj swo­ją rolę. Akcja „ma zachę­cać inter­nau­tów, by na Twit­te­rze i Face­bo­oku dzie­li­li się ulu­bio­ny­mi cyta­ta­mi z Szek­spi­ra”. No pew­nie, wziąć książ­kę może każ­dy głu­pi, a do umiesz­cze­nia w necie trze­ba już inte­li­gen­cji spo­łecz­nej.

To oczy­wi­ście dale­ko nie wszyst­ko, ho, ho! „Dokład­nie w rocz­ni­cę śmier­ci, w week­end 23–24 kwiet­nia, Lon­dyn prze­mie­ni się w wiel­kie kino ple­ne­ro­we. W ramach Com­ple­te Walk czte­ro­ki­lo­me­tro­wy odci­nek od opac­twa west­min­ster­skie­go po most Tower zosta­nie pokry­ty ekra­na­mi poka­zu­ją­cy­mi 37 dzie­się­cio­mi­nu­to­wych fil­mów inspi­ro­wa­nych sztu­ka­mi Bar­da”. Nie­ste­ty, autor­ka nie wyja­śnia, dla­cze­go 37, a nie 38, czy­li tyle, ile dra­ma­tów liczy biblio­te­ka Szek­spi­ra. Ale bez prze­sa­dy, dzien­ni­kar­ka nie musi o tym tak dokład­nie wie­dzieć. Pisze za to o tych fil­mach. „Każ­dy z nich nakrę­co­ny został w miej­scu odpo­wia­da­ją­cym dane­mu dra­ma­to­wi – Anto­niusz i Kle­opa­tra krę­co­ny był u pod­nó­ża pira­mid, Ham­let – w Danii na ska­łach duń­skie­go Elsy­no­ru, Kupiec wenec­ki – w wenec­kiej dziel­ni­cy żydow­skiej”. Impo­nu­ją mi logi­ka i pre­cy­zja Joan­ny Der­ka­czew-Craw­ley. Jak w Danii, to Elsy­nor musi być duń­ski, jasne to i kla­row­ne.

A! Może dla­te­go wła­śnie 37 fil­mów? Miej­scem czę­ści akcji Zimo­wej opo­wie­ści są, jak gło­szą dida­ska­lia, „Cze­chy. Pusta oko­li­ca nad morzem” (według Leona Ulri­cha) lub „Wybrze­że Czech” (wer­sja Sta­ni­sła­wa Barań­cza­ka), a takie­go obsza­ru nie zna geo­gra­fia. Może zresz­tą orga­ni­za­to­rzy wysła­li jed­ną z ekip fil­mo­wych na cze­skie wybrze­ża, i ślad po niej zagi­nął? Nie wiem, w każ­dym razie nie z powo­du cze­skie­go morza jest 37 zamiast 38 fil­mów: Zimo­wa opo­wieść roz­gry­wa się rów­nież na Sycy­lii, a tam tra­fi­li­by dzi­siaj nawet uczest­ni­cy przed­się­wzięć all inc­lu­si­ve.

Nie powiem, nie­po­ko­ją mnie te mor­skie brze­gi w Cze­chach. Teraz pew­nie już za póź­no; szko­da, bo moż­na było posta­rać się wcze­śniej o środ­ki unij­ne, tro­chę wyrów­nać góry na gra­ni­cach, czy­li prak­tycz­nie naoko­ło pań­stwa, następ­nie tę zamknię­tą krzy­wą pogłę­bić, zalać wodą i poso­lić. Jaki to był­by pro­jekt! Ile by przy­by­ło miejsc pra­cy. No i prze­sta­no by się wresz­cie śmiać z bied­ne­go Wil­la, że napi­sał o Cze­chach nad morzem.

Nie­mniej – w porząd­ku, nie będę się już wię­cej spie­rał – tych 37 fil­mów to świet­ny pomysł. Jak poda­je dzien­ni­kar­ka, idea nawią­zu­je do zekra­ni­zo­wa­nych przez BBC wszyst­kich dra­ma­tów Szek­spi­ra. Ach, z jaką przy­jem­no­ścią lata temu te spek­ta­kle oglą­da­łem! Żeby jed­nak nie skła­mać, trwa­ły one po dwie, a nawet po trzy godzi­ny i dłu­żej. Trud­no wyma­gać od dzi­siej­sze­go odbior­cy, żeby tyle cza­su poświę­cał na jed­ną sztu­kę. Wystar­czy się kop­nąć do Lon­dy­nu na week­end, w jed­ną noc zali­czyć całość Szek­spi­ra i nie­zły spa­cer. I ilu nowych przy­ja­ciół pozna się przy oka­zji. Może być napraw­dę przy­jem­nie.

Poza tym szes­na­sto­oso­bo­wa eki­pa The Glo­be ruszy­ła w dro­gę, „by dotrzeć z pro­duk­cją [takie­go sło­wa uży­ła autor­ka] Ham­le­ta do naj­bar­dziej zagro­żo­nych przez klę­ski żywio­ło­we i kon­flik­ty zbroj­ne regio­nów na świe­cie”. Pozo­stań­my z nadzie­ją, iż zespół wró­ci w sta­nie mniej naru­szo­nym niż dra­ma­tis per­so­nae przed­sta­wia­nej tra­ge­dii. Dzien­ni­kar­ka też ma zastrze­że­nia do tej wypra­wy, choć z inne­go powo­du. „Podróż zespo­łu The Glo­be przez zagro­żo­ne tery­to­ria wyda­je się cie­ka­wym pomy­słem, ale nasta­wio­na jest na prze­kaz jed­no­kie­run­ko­wy – świat zachod­ni pro­mu­je swo­je­go naj­waż­niej­sze­go auto­ra, a resz­ta ma wdzięcz­nie słu­chać. Było­by świet­nie, gdy­by przy kolej­nych rocz­ni­cach poja­wił się ele­ment wymia­ny kul­tu­ro­wej”.

Będę więc miał pro­blem. W cią­gu lat nazbie­ra­ło mi się tro­chę Szek­spi­ra: pięć gru­bych tomów z PIW-owskiej Biblio­te­ki Poezji i Pro­zy w sta­rych tłu­ma­cze­niach, kom­plet Słom­czyń­skie­go, wszyst­ko, co zdą­żył prze­ło­żyć Barań­czak, całość w ory­gi­na­le w jed­nym tomisz­czu, kil­ka­na­ście pin­gwi­nów z poszcze­gól­ny­mi tytu­ła­mi, do tego ileś wydań poje­dyn­czych, a jesz­cze przy­mie­rza­łem się do Kamiń­skie­go. Jak mam to wszyst­ko ście­śnić, żeby nie było tak jed­no­kie­run­ko­wo? Muszę prze­cież zna­leźć miej­sce na wymia­nę kul­tu­ro­wą.