Jacek Podsiadło, Klozet song

Jacek Pod­sia­dło
Klo­zet song

jestem taka szczę­śli­wa

mam 80 lat
Bóg o mnie zapo­mniał
muszę dbać żeby papier toa­le­to­wy
zawsze był na swo­im miej­scu
jestem taka szczę­śli­wa
mam 80 lat
Bóg o mnie zapo­mniał
muszę dbać żeby papier toa­le­to­wy
zawsze był na swo­im miej­scu

86.08.07

Nie­któ­rzy Czy­tel­ni­cy będą się zasta­na­wiać, czy to w ogó­le jest poezja. Będą i tacy, któ­rzy stwier­dzą: wła­śnie dla­te­go nie czy­tam wypo­cin współ­cze­snych poetów, że poezja zeszła do pozio­mu uli­cy. A ja na to odpo­wiem: i co z tego, że cza­sa­mi scho­dzi? Spo­ra część nasze­go życia toczy się na uli­cy. Co wię­cej: spo­rą część życia spę­dza­my w toa­le­cie. To dosta­tecz­ny powód, by poświę­cić toa­le­cie wiersz.

Kie­dy wie­le lat temu po raz pierw­szy czy­ta­łem ten krót­ki utwór, ule­głem swo­iste­mu zapę­tle­niu. Dru­gą zwrot­kę zeska­no­wa­łem wzro­kiem kil­ka­krot­nie, nie mogąc uwie­rzyć, że jest iden­tycz­na z pierw­szą. Czu­łem się, jak­bym roz­wią­zy­wał zagad­kę typu: „Porów­naj obraz­ki, znajdź 10 róż­nią­cych je szcze­gó­łów”. Porów­ny­wa­łem więc, ale nie znaj­do­wa­łem róż­nic. Przez chwi­lę pomy­śla­łem, że to błąd edy­tor­ski, że coś poszło nie tak przy skła­dzie. Póź­niej ta iden­tycz­ność roz­ba­wi­ła mnie do tego stop­nia, że par­ska­łem śmie­chem, poka­zu­jąc ten tekst zna­jo­mym.

Czy meta­fo­ra musi być sprzę­ga­niem przed­mio­tów lub cech pod kątem ich nie­spo­dzie­wa­nych podo­bieństw? Czy ory­gi­nal­na meta­fo­ra musi wydo­by­wać podo­bień­stwa z róż­nic? I czy zawsze powin­na być dopeł­nia­czo­wa, daj­my na to: „papier toa­le­to­wy naszej egzy­sten­cji”, lub przy­miot­ni­ko­wa: „dni jed­na­ko­we jak poślad­ki”? Otóż nie musi, może opie­rać się ‒ jak w tym wier­szu ‒ na pój­ściu na łatwi­znę, któ­re jest odkryw­cze, na osten­ta­cyj­nym powtó­rze­niu (zamiast szu­ka­nia ory­gi­nal­nych podo­bieństw w róż­ni­cach), powtó­rze­niu, któ­re sta­je się nowe i nie­po­wta­rzal­ne. I jesz­cze jed­no: meta­fo­ra może obej­mo­wać, jak w przy­pad­ku tego wier­sza Pod­sia­dły, całość tek­stu. Meta­fo­rą jest tutaj całość: mono­ton­na, mecha­nicz­na, ale też bez­tro­ska, rado­sna, zaska­ku­ją­ca jak życie, a przy­naj­mniej część życia nie tyl­ko bab­ci klo­ze­to­wej, ale każ­de­go z nas.

„Klo­zet song” to – jak tytuł wska­zu­je – pio­sen­ka, nie­koń­czą­ca się bal­la­da o prze­mi­ja­niu, o sto­ic­kiej zgo­dzie na życie powta­rzal­ne, ale wciąż war­te życia, wresz­cie: o sumien­no­ści, o poczu­ciu obo­wiąz­ku, wszak – jak twier­dzi, czy raczej „śpie­wa”, boha­ter­ka wier­sza: „muszę dbać żeby papier toa­le­to­wy zawsze był na swo­im miej­scu”.

Pod „papier toa­le­to­wy” może­my sobie pod­sta­wić dowol­ną war­tość. „Klo­zet song”: dwie zwrot­ki jak dwa list­ki z rol­ki papie­ru toa­le­to­we­go, któ­ry tyle razy ura­to­wał nas z tara­pa­tów. Dwa list­ki papie­ru, któ­ry może­my zapi­sać wła­sny­mi prze­my­śle­nia­mi.

Choć­by w świą­ty­ni duma­nia.