Sprzedaż wiązana

Daw­no, daw­no temu, pewien wło­ścia­nin zaszedł był do geesu. Ujrzał tam bla­sza­ne wia­dro, wie­le pożyt­ku przy­no­szą­ce w domu i zagro­dzie. Chło­pek już hej, hej, kie­dy zamia­ro­wał takie wia­dro kupić, cóż, kie­dy nie było… Ura­do­wał się więc teraz nie­zmier­nie, wysu­płał bank­not, iżby dobić tar­gu – rzecz jed­nak nie oka­za­ła się tak pro­sta. Wia­dra albo­wiem przy­szły do geesu wraz z roz­po­rzą­dze­niem: owszem, każ­dy może jed­ną sztu­kę kupić, ale tyl­ko z Oby­wa­te­la­mi Kazi­mie­rza Brandysa(takim socre­ali­stycz­nym powie­ści­dłem, któ­re­go walo­rów for­mal­nych bro­nił autor aż do póź­nych dni swo­ich). Cóż było robić, sko­ro sta­re wia­dro ma ist­ne sito zamiast dna, a i po bokach dziu­ry? Kmio­tek dosu­płał resz­tę i wró­cił do domu z wia­drem i tomem Bran­dy­sa. Dzię­ki temu dru­gie­mu nabyt­ko­wi domo­wa biblio­te­ka powięk­szy­ła się w dwój­na­sób. Nabyw­ca nie bar­dzo wie­dział, co z tymi Oby­wa­te­la­mi zro­bić.

– Co to sąsie­dzie, książ­kę zeście kupi­li? Do szkół chce­cie cho­dzić?
–A kiej­by też! Kaza­li w geesie.

No ale gdzie toto scho­wać? Baba popa­trzy­ła, pomiar­ko­wa­ła i wło­ży­ła do kre­den­su, do szu­fla­dy, gdzie leża­ła już od daw­na ksią­żecz­ka do nabo­żeń­stwa. I jed­no, i dru­gie sło­wo pisa­ne prze­cie.

Nie ma już geesów, nie­mniej zasa­dy pozo­sta­ły. Kupu­je czło­wiek Beatle­sów Chri­sten­se­na i co? Wia­dro! Na okład­ce miz­drzy się nachal­nie radio­wa Trój­ka w dwóch oso­bach. Kupu­je kie­dy indziej tom Gał­czyń­skie­go, a tu w środ­ku mały pisar­czyk z „Gaze­ty” (choć już raczej nie­dłu­go, ale zosta­wiam, bo „Gaze­ty” to nie naj­gor­szy aso­nans do Flo­ren­cji) wyle­wa synow­skie uczu­cia. O obu książ­ko­wych ambi­wa­len­cjach pisa­łem; mia­łem prze­cież nadzie­ję, że już star­czy. Tym­cza­sem uka­zał się kolej­ny tom Fistasz­ków zebra­nych: pięk­nie. Obsta­lo­wa­łem w sie­ci, przy­zna­ję: nie przyj­rza­łem się dokład­nie lewej stro­nie okład­ki. Odbie­ram w księ­gar­ni, a tu: „wstęp: Aga­ta Pas­sent”. Pociem­nia­ło mi w oczach, plac Sol­ny prze­sta­wił się z Ryn­kiem, tak że zapy­ta­łem o dro­gę w jakimś przej­ściu pod­ziem­nym.

Ale prze­cież nie zre­zy­gnu­ję z kon­ty­nu­owa­nia Schul­za! Owszem, ory­gi­nal­ne The Com­ple­te Peanuts też mają wstę­py, w tomie 15, zawie­ra­ją­cym paski z lat 1979–1980 auto­rem wpro­wa­dze­nia jest Al Roker. Spraw­dzi­łem, kto zacz, i nie powiem, zwąt­pi­łem, gdy prze­czy­ta­łem w Wiki­pe­dii, że jest on „oso­bo­wo­ścią tele­wi­zyj­ną” i zasły­nął głów­nie jako zapo­wia­dacz pogo­dy. To już napraw­dę nie moż­na dziś ina­czej? Na szczę­ście sam wstęp oka­zał się wca­le cie­ka­wy, facet miał spo­ro nie­bła­hych rze­czy do powie­dze­nia.

Wolał­bym, żeby pol­skie edy­cje, dobrze tłu­ma­czo­ne przez Micha­ła Rusin­ka i pięk­nie wyda­wa­ne, powta­rza­ły rów­nież prze­kła­dy ory­gi­nal­nych dodat­ków. A jeśli już pro­po­no­wać pol­skim auto­rom zastęp­stwo, to prze­cież moż­na rozej­rzeć się poważ­niej (jak w wypad­ku przy­naj­mniej nie­któ­rych tomów poprzed­nich).

Żebym jed­nak nie prze­ho­lo­wał w kry­ty­ce: Aga­ta Pas­sent roz­po­czy­na od impo­nu­ją­cej pano­ra­my histo­rycz­nej, któ­ra mia­ła być chy­ba szki­cem kontekstu:„Przełom lat 70. i 80., kie­dy powsta­ły skła­da­ją­ce się na ten tom odcin­ki Fistasz­ków, to był czas mojej pod­sta­wów­ki. Ponu­ra sza­rzy­zna szkół tysiąc­la­tek i straj­ki w Ursu­sie, roz­we­se­la­ne cukier­kiem od Gier­ka oraz gaze­tą »Świat Mło­dych«”.

Pod­da­ję się: nie dam rady zro­zu­mieć, dla­cze­go wia­do­mość o tym, iż na prze­ło­mie lat 70. i 80. Aga­ta Pas­sent uczęsz­cza­ła do szko­ły pod­sta­wo­wej, ma być infor­ma­cją wpro­wa­dza­ją­cą do dzie­ła Schul­za… W każ­dym razie autor­ka wpro­wa­dza intry­gu­ją­cą inno­wa­cję w dzie­dzi­nie perio­dy­za­cji histo­rii, sko­ro prze­łom roz­cią­ga wstecz aż na rok 1976, kie­dy były straj­ki w Ursu­sie. Straj­ki, jak pisze Pas­sent, „roz­we­se­la­ne cukier­kiem od Gier­ka”. Cho­dzi jej o rym wewnętrz­ny w pro­zie? Pro­te­sty 1976 roku spo­wo­do­wa­ne były, jak wia­do­mo, nagłą pod­wyż­ką cen żyw­no­ści, w tym wła­śnie cukru! Pro­test – cukier – cukie­rek – Gie­rek. Być może więc Aga­ta P. nader kry­tycz­nie oce­nia tam­ten epi­zod powo­jen­nej histo­rii Pol­ski?

Poza tym na prze­ło­mie lat 70. i 80., dokład­niej w roku 1980, po sierp­nio­wych straj­kach, Gie­rek stra­cił wła­dzę. Może innych przy­wód­ców autor­ka woli nie wspo­mi­nać, z sobie tyl­ko wia­do­mych wzglę­dów?

Czy­taj­my dalej, może będzie jaśniej. W któ­rymś tedy miej­scu Pas­sent ude­rza porów­na­niem par excel­len­ce inter­dy­scy­pli­nar­nym: „Na korzyść Fistasz­ków prze­ma­wia­ło rów­nież to, że Char­les M. Schulz, w prze­ci­wień­stwie do naszych twór­ców kina moral­ne­go nie­po­ko­ju, był mistrzem cię­cia i rady­kal­ne­go skró­tu”.

Jasny gwint, nie myśla­łem, że Schulz potrze­bu­je aż tak namięt­nej apo­lo­gii. Jak już się pod­nie­sie­my po spad­nię­ciu z krze­sła, to po chwi­li Pas­sent dopro­wa­dza myśl do ściany:„Mamy tu »fast strip«, a nie »slow cine­ma«.

Nie żebym zaprze­czał: ana­lo­gicz­nie Tytus de Zoo nie jest Leopol­dem Blo­omem, Ogniem i mie­czem to nie Siód­ma pie­częć, tak jak w ogó­le na przy­kład mysz nie jest na przy­kład górą, a Aga­ta Pas­sent Char­le­sem M. Schul­zem. Poza tym Kału­żyń­ski z „Poli­ty­ki” odma­wiał war­to­ści kinu moral­ne­go nie­po­ko­ju. Być może autor­ka przej­mu­je tę opi­nię, ale fil­my Zanus­sie­go, Kie­ślow­skie­go, Hol­land i innych auto­rów z lat 70. to jed­nak nie slow cine­ma. Nie wyklu­czam, że Aga­ta Pas­sent sper­so­na­li­zo­wa­ła to para­ga­tun­ko­we okre­śle­nie i do slow cine­ma zali­cza wszyst­ko, co ją nudzi i/lub cze­go nie rozu­mie.

I wresz­cie koniec wstępu:„W rze­czy­wi­sto­ści zdo­mi­no­wa­nej przez adre­na­li­nę, napa­rzan­ki, kra­iny alter­na­tyw­ne, tech­no­lo­gię i prze­moc napraw­dę wiel­kim tera­peu­tycz­nym odpo­czyn­kiem jest zaglą­da­nie do wszyst­kich tomów Fistasz­ków”.

W przy­pad­ku Aga­ty Pas­sent tera­pia się jed­nak nie powio­dła.