Stańmy przed lustrami

Dwa lata temu, sym­pa­tycz­ne oko­licz­no­ści. Karol pyta, ofi­cjal­nie, choć z szel­mow­skim przy­mru­że­niem oka, na sce­nie festi­wa­lo­wej, gdzież podzia­ła się Anna Ekier­hardt, gdy (ponoć) bra­ku­je jej gło­su? Odpo­wia­dam w kon­wen­cji, roz­ba­wio­na, nie prze­czu­wa­jąc jesz­cze, że przyj­dzie mi ów zgrzy­tli­wy głos reani­mo­wać. Odpo­wia­dam na ile się uda­je, bły­sko­tli­wie, bo to spo­tka­nie bene­fi­so­we, i po dwu­dzie­stu pię­ciu latach życio­wej i lite­rac­kiej tułacz­ki rubie­ża­mi zda­rzeń naresz­cie mogę zagrzać fotel i oto jestem, na swo­ją mia­rę, spa­sio­ną kot­ką przy­spa­wa­ną do miski jakie­goś tam suk­ce­su. Na sali sie­dzą moim rodzi­ce, są kole­żan­ki i kole­dzy, czu­je­my się w wypie­lę­gno­wa­nej niszy kom­for­to­wo. Już zna­la­złam pierw­sze siwe wło­sy na swo­jej skro­ni, tych usy­tu­owa­nych wymow­nie na skro­niach cudzych, tak bar­dzo mi dro­gich, nie liczę. Chcę tym chwi­lo­wym kom­for­tem (i nie bój­my się wiel­kich słów – szczę­ściem) obdzie­lić jeśli już nie cały świat, to przy­naj­mniej tę jego maleń­ką część, jaką współ­urzą­dzi­łam. Chę­ci mam dobre, a myśli czy­ste. Ale nie, Kocha­ni i Dro­dzy Memu Ser­cu, nie dany mi będzie hap­py end, masa­żyk z fina­łem, słod­ka retro­spek­cja i poli­sa na pogod­ną jesień. W każ­dej toa­le­cie zawie­szo­no lustra, swe pry­wat­ne, kie­szon­ko­we noszę w pakie­cie z puder­nicz­ką, nasze odbi­cia noszą szy­by mija­nych budyn­ków i katedr, luster­ka bocz­ne, nie­oży­wio­ne ekra­ny tele­wi­zo­rów w hote­lo­wych poko­jach, nawet, na upar­te­go, przej­rzeć moż­na się w kału­ży. I co nam powie luste­recz­ko? Powie nam, jak dale­ce zanie­dba­li­śmy kul­tu­rę dia­lo­gu, na rzecz ego­tycz­ne­go mono­lo­go­wa­nia. Nie chcę tu niko­go ura­zić, jak wspo­mnia­łam, od ćwierć­wie­cza co naj­mniej upra­wiam aktyw­nie solip­sy­stycz­ną ery­sty­kę wybu­ja­łe­go „ja” (krzyw­dy tym jed­na­ko­woż niko­mu nie czy­niąc).

Cze­mu zatem obu­dził się we mnie pole­micz­ny duch, jak­że nie­przy­sta­ją­cy pisar­ce w śred­nim wie­ku, co powin­na już tyl­ko zali­czać sty­pen­dia, rezy­den­cje i kon­fe­ren­cje, insty­tu­ty pol­skie, amba­sa­dy (czy­nię to), bo wszak nie zali­czy nicze­go inne­go? Bo z nie­zna­nej mi bli­żej przy­czy­ny kil­ka śro­do­wisk uczy­ni­ło sobie z nie­szczę­snej lite­ra­tu­ry pośmie­wi­sko. I żeby nie było, śmiać się uwiel­biam – poza pła­czem śmiech to moja ulu­bio­na for­ma aktyw­no­ści fizycz­nej. Ale gdy czy­tam o kolej­nych „zmia­nach poko­le­nio­wych”, „rewo­lu­cjach”, „nowych języ­kach poezji”, zamiast pła­czu czy śmie­chu bie­rze mnie na zie­wa­nie. Jasne, roz­cień­czy­my set­kę wód­ki ośmio­ma litra­mi lemo­nia­dy, i nazwie­my to drin­kiem. Pój­dzie­my w klap­kach z Lidla po kanap­ki do Żab­ki, i nazwie­my to „podró­żą życia”, „doświad­cze­niem for­mu­ją­cym”, „trans­gre­sją”. Gdzie, Dro­gie i Dro­dzy, wcię­ło Wam pro­por­cje?

Roz­mo­wa z Mać­kiem, przez tele­fon, i nasza tak pro­sta kon­sta­ta­cja: „dla nie­któ­rych lite­ra­tu­ra zaczę­ła się, kie­dy zaczę­li pisać”. Jeśli, Mło­dzian­ko i Mło­dzień­cze, odczy­ta­cie to zda­nie przed lustrem i nie zawsty­dzi­cie się, to naj­wi­docz­niej nie macie cze­go się zawsty­dzić; jeśli jed­nak naj­dzie Was reflek­sja, macie wciąż czas, by się opa­mię­tać; spa­lo­ne mosty bywa­ją bowiem mosta­mi doni­kąd.

Tyle ostat­nio tek­stów wspo­mnie­nio­wych, jak­by­śmy godzi­li się, Dro­gie i Dro­dzy, że „nasz świat” się skoń­czył lub zszedł do pod­zie­mia, a my – do sze­ro­ko poję­tej rezer­wy, acz z god­ny­mi eme­ry­tu­ra­mi, lub przy­naj­mniej z poczu­ciem moral­ne­go qui pro quo. Tym­cza­sem świat przed­sta­wio­ny swo­im zwy­cza­jem ma nasze roz­ter­ki z prze­mi­ja­niem w tle w głę­bo­kim powa­ża­niu.

Czy ist­nie­je coś takie­go, jak wymia­na war­ty, prze­paść poko­le­nio­wa czy poro­zu­mie­nie poko­leń? A kogo to obcho­dzi? Dzi­siej­sze insty­tu­cje i mini­ster­stwa prze­mi­ną, nim czas zdą­ży mru­gnąć. Cno­tę podob­no moż­na stra­cić kil­ka razy; nie mogą jej stra­cić jedy­nie tacy, któ­rzy nigdy jej nie posia­da­li. Niech­że więc ci, co chcą się ści­gać, ści­ga­ją się na zdro­wie i ku chwa­le ojczy­zny. Ci, co wolą zgryź­li­wie doci­nać z ław­ki rezer­wo­wych, niech­że mają szan­sę w nowym wspa­nia­łym świe­cie sta­dio­nu naro­do­we­go zabły­snąć reto­ry­ką kawio­ro­wej lewi­cy lub pra­wac­kiej kon­ser­wy.  Jeśli „nasz” świat ma prze­trwać w jakiej­kol­wiek zno­śnej (lub i nie­zno­śnej) for­mu­le, prze­trwa dzię­ki tym, któ­rzy upar­cie robią swo­je. Mnie strze­lać nie kaza­no, mam tyl­ko swój ołó­we­czek do obro­ny wyli­nia­łych war­to­ści; wciąż umiem kochać, czy­tać i pisać (zwróć uwa­gę na kolej­ność), i każ­de­go dnia jestem bez­gra­nicz­nie wręcz wdzięcz­na temu „obłe­mu świa­tu”, że oby­wa się beze mnie, jako i ja oby­wam się tą jego namiast­ką, któ­ra zna­czy dla mnie wię­cej, niż (… tu, Kole­żan­ko i Kole­go, któ­rzy już dobrze wie­cie, że wła­śnie do Was kie­ru­ję te sło­wa ‒ wpisz­cie swo­ją dowol­nie wybra­ną docze­sną, mate­rial­ną czy poli­tycz­ną, gra­ty­fi­ka­cję).