Ciężko utrzymać poziom, ale jeszcze trudniej wiarygodność poetycką

Zapis dys­ku­sji „Dożyn­ki 2008”, któ­ra odby­ła się w księ­gar­ni Port Lite­rac­ki 13 mar­ca 2009 roku 

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Witam Pań­stwa na pierw­szej z dwóch dys­ku­sji, któ­re mają przy­go­to­wać grunt pod roz­mo­wy, jakie odbę­dą się pod­czas tego­rocz­nej edy­cji festi­wa­lu Port Wro­cław. Cho­dzi o dys­ku­sję na temat naj­waż­niej­szych wyda­rzeń lite­rac­kich ostat­nie­go roku, a tak­że pod­su­mo­wa­nie ostat­nie­go dwu­dzie­sto­le­cia lite­rac­kie­go w Pol­sce. Mal­colm Brad­bu­ry, angiel­ski powie­ścio­pi­sarz, kry­tyk i teo­re­tyk lite­ra­tu­ry, został kie­dyś popro­szo­ny o pod­su­mo­wa­nie roku w lite­ra­tu­rze anglo­ję­zycz­nej (bry­tyj­skiej i ame­ry­kań­skiej). W pierw­szych zda­niach swo­je­go krót­kie­go tek­stu napi­sał, że gdy spo­glą­da w prze­szłość, wyda­je mu się, że zupeł­nie nic się nie wyda­rzy­ło, że ostat­ni rok był pusty­nią, cho­ciaż każ­dy tydzień obfi­to­wał w spo­tka­nia autor­skie, dys­ku­sje, choć nie­ustan­nie poja­wia­ły się nowe książ­ki, uka­zy­wa­ły się recen­zje, pole­mi­ki i wywia­dy z auto­ra­mi. To zacie­ra­nie indy­wi­du­al­nej i zbio­ro­wej pamię­ci nazwał pro­ce­sem sedy­men­ta­cji. W związ­ku z tym, że wycho­dzi tak wie­le ksią­żek, że odby­wa się tak wie­le imprez, kolej­ne wyda­rze­nia przy­gnia­ta­ją i prze­sła­nia­ją poprzed­nie. Zada­niem kry­ty­ka jest spulch­nie­nie tych warstw, wydo­by­cie naj­waż­niej­szych zja­wisk. Spró­buj­my to zro­bić. Pro­po­nu­ję, żeby­śmy zaczę­li od ksią­żek poetyc­kich.

Mar­cin Sier­szyń­ski: Nie­wąt­pli­wie książ­ką, któ­ra zasłu­gu­je na wyróż­nie­nie, jest Requ­iem dla Sad­da­ma Husaj­na Kon­ra­da Góry, wyda­ne przez Ritę Baum. Dla­cze­go? Bo jest to jeden z naj­bar­dziej wyra­zi­stych gło­sów debiu­tanc­kich tam­te­go roku, a moc tego tomi­ku pole­ga na pre­cy­zyj­nym ukie­run­ko­wa­niu odczu­wal­ne­go w tym gło­sie gnie­wu, ale bez par­cia na zaszo­ko­wa­nie, obra­że­nie kogoś; słu­ży on raczej wska­za­niu zaob­ser­wo­wa­nych w świe­cie nie­pra­wi­dło­wo­ści; wyda­je mi się też, że jest to swe­go rodza­ju flirt słow­ny z Bau­de­la­irem, któ­ry nie­na­wi­dził Bel­gii i chciał napi­sać na nią pam­flet; dla Góry Pol­ska jest taką Bel­gią, gdzie żyją sami brzyd­cy ludzie. Przy oka­zji Góra ma dosyć wyostrzo­ny zmysł słow­ny, świa­do­mość sło­wa.

Paweł Kacz­mar­ski: Moje zarzu­ty do Góry będą stan­dar­do­we: fakt, że jest to coś dosyć ory­gi­nal­ne­go (na pew­no), nowe­go i momen­ta­mi bra­wu­ro­we­go, nie zna­czy jesz­cze, że jest to książ­ka dobra. Ta książ­ka ma pew­ną, może nawet cał­kiem spo­rą, war­tość jako debiut, ale tyl­ko w kate­go­rii debiu­tu bym ją postrze­gał. To nie jest książ­ka peł­no­war­to­ścio­wa w tym sen­sie, że nie two­rzy jesz­cze peł­ne­go obra­zu poetyc­kie­go, to są w sumie jakieś skraw­ki tego gnie­wu Góry czy poglą­dów na temat poezji zaan­ga­żo­wa­nej, któ­re są obec­ne w śro­do­wi­sku Rity Baum…

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Cie­kaw jestem, jaki jest Pań­stwa sto­su­nek do poezji zaan­ga­żo­wa­nej. Zatrzy­maj­my się na chwi­lę przy tym zagad­nie­niu, sko­ro pierw­szą wymie­nio­ną książ­ką był tomik Góry.

Mar­cin Sier­szyń­ski: Te tek­sty są na pew­no bar­dzo cie­ka­we. Głos poko­le­nia, nasze­go poko­le­nia. Poezja zaan­ga­żo­wa­na ma swo­je miej­sce, według mnie jest potrzeb­na, cho­ciaż­by po to, żeby wyra­zić swój sprze­ciw w spo­sób inny niż pikie­ty, trans­pa­ren­ty wywie­sza­ne przed ośrod­kiem kul­tu­ry.

Paweł Kacz­mar­ski: Chciał­bym przy­wo­łać spo­strze­że­nie, któ­re padło pod­czas wczo­raj­sze­go spo­tka­nia z Wie­de­man­nem, że poezja zaan­ga­żo­wa­na to nie tyl­ko poezja zaan­ga­żo­wa­na spo­łecz­nie czy poli­tycz­nie; jest to każ­da poezja, któ­ra jest pokrzyw­dzo­na jakimś rodza­jem mani­fe­stu, jakimś przed­są­dem poza­li­te­rac­kim. I w tym sen­sie z zeszło­rocz­nych pre­mier zaan­ga­żo­wa­ni byli na przy­kład Róże­wicz czy Zadu­ra, dwaj poeci, któ­rych nie koja­rzy­li­by­śmy z poezją zaan­ga­żo­wa­ną. W moim prze­ko­na­niu obie książ­ki jakoś prze­strze­lo­ne w sen­sie reali­za­cji. Poezję zaan­ga­żo­wa­ną trak­tu­je się czę­sto jako punkt wyj­ścia dla debiu­tan­tów, szcze­gól­nie sko­ja­rzo­nych z pew­nych śro­do­wi­skiem poli­tycz­nym czy inte­lek­tu­al­nym, ma to być coś, co pozwa­la im się wybić, zdo­być popraw­ność, nato­miast trud­no jest zre­ali­zo­wać te zało­że­nia poezji zaan­ga­żo­wa­nej. Więc pod tym wzglę­dem, wra­ca­jąc do Góry, nale­ży pew­nie jego książ­kę doce­nić.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Inne pro­po­zy­cje naj­waż­niej­szych ksią­żek roku?

Mar­ta Kuchar­ska: Sła­wo­mir Elsner i Anty­po­dy, jego peł­ny debiut książ­ko­wy (po wyda­nym wcze­śniej arku­szu poetyc­kim). Umiesz­czam Anty­po­dy w swo­jej hie­rar­chii trzech ulu­bio­nych ksią­żek zeszłe­go roku. Jest taka opi­nia, że Elsner ma zakne­blo­wa­ne usta i zaci­śnię­te pię­ści – i to się wyczu­wa, czy­ta­jąc tę książ­kę. Bar­dzo wyra­zi­sty i suge­styw­ny pod­miot tych wier­szy, to nie są tyl­ko cie­ka­we obra­zy, traf­ne fra­zy; ten tomik moc­no, bez­po­śred­nio oddzia­łu­je, w ten spo­sób odróż­nia się zna­czą­co od resz­ty.

Mar­cin Sier­szyń­ski: Uwa­żam, że Elsner bar­dzo czę­sto pro­wo­ku­je sło­wa­mi, któ­re w dzi­siej­szych cza­sach czę­ściej koja­rzą się z bana­łem niż z „wyszli­fo­wa­nym” języ­kiem poetyc­kim; wytar­te sfor­mu­ło­wa­nia typu „jestem obfi­ty w miłość” czy „skrzy­wi­ła mnie miłość”, „graf­fi­ti w kształ­cie ser­ca”… czy nie uwa­żasz, że to spłasz­cza te tek­sty? Według mnie otwie­ra­ją­cy tomik wiersz, z inwo­ka­cją do agre­sji, z fra­zą „skrzy­wi­ła mnie miłość”, poru­sza tema­ty dosyć wyeks­plo­ato­wa­ne.

Mate­usz Kotwi­ca: Odno­szę wra­że­nie, że to nie był przy­pa­dek, że Elsner użył takich stwier­dzeń, sfor­mu­ło­wań, że wyko­rzy­stał je dla gry kon­wen­cją: książ­ka zaczy­na się od inwo­ka­cji, bo autor wie, jak ona zosta­nie odczy­ta­na – wła­śnie jako gra kon­wen­cji. Elsner bar­dzo dobrze poka­zu­je, że poeci, któ­rzy zupeł­nie nie koja­rzą się z tra­dy­cją lite­rac­ką, już do tej tra­dy­cji prze­szli – Sosnow­ski, Świe­tlic­ki – i on z tej tra­dy­cji lite­rac­kiej korzy­sta, pod­kre­śla tym, że to już są kla­sy­cy, i nie tyl­ko usta­la swój wła­sny język za ich pomo­cą, ale też swój dystans wobec nich.

Paweł Kacz­mar­ski: Wyda­je mi się, że to, co robi Elsner, jest nie tyl­ko świa­do­me, ale też zmie­rza w dobrą stro­nę. Mie­li­śmy te kil­ka lat, kie­dy ukształ­to­wał się taki pogląd, uwa­ża­ny za coś oczy­wi­ste­go, że są pew­ne sło­wa, któ­rych się po pro­stu już nie uży­wa, sło­wa z samej swo­jej natu­ry pro­wo­ka­cyj­ne – w nega­tyw­nym sen­sie. Minę­ło kil­ka lat od cza­su, odkąd taką kate­go­rię utwo­rzo­no, i być może ona się już odczy­ni­ła, znik­nę­ła. Może war­to do tych słów powró­cić, i może w tym sen­sie Elsner wycho­dzi z okre­su, któ­ry był poetom potrzeb­ny, z tego okre­su tabu­iza­cji nie­któ­rych słów, zwro­tów, i pró­bu­je z nimi jesz­cze raz; natu­ral­na kolej rze­czy.

Julia Fie­dor­czuk: Chcia­ła­bym podać Pań­stwu pod roz­wa­gę książ­kę Jac­ka Guto­ro­wa Inne tem­po. Tu poja­wia­ją się oczy­wi­ście nawią­za­nia do poetów anglo­sa­skich, do tra­dy­cji kogni­ty­wi­stycz­nej, mam wra­że­nie, że dzie­ją się tu bar­dzo cie­ka­we rze­czy, jeśli cho­dzi o usta­wie­nie pod­mio­tu, rela­cję mię­dzy pod­mio­tem a świa­tem opi­sy­wa­nym, są to wier­sze bar­dzo uważ­ne, bar­dzo pokor­ne, w jakimś sen­sie gościn­ne…

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Jed­na z naj­bar­dziej nie­do­ce­nio­nych ksią­żek ubie­głe­go roku…

Paweł Kacz­mar­ski: Oso­bi­ście mam taki pro­blem z Guto­ro­wem, że jest to książ­ka fak­tycz­nie bar­dzo dono­śna, prze­ma­wia­ją­ca, a mimo wszyst­ko pod­czas lek­tu­ry odno­si­łem wra­że­nie, że jest ona pisa­na z pozy­cji kry­ty­ka, że jest to książ­ka w pew­nym sen­sie meta­li­te­rac­ka i meta­po­etyc­ka. Powra­ca w niej sta­le motyw czy temat aktu języ­ko­we­go, poetyc­kie­go, ale nie z takie­go punk­tu widze­nia, jak np. u Miło­będz­kiej, gdzie to jest komen­to­wa­nie żywe­go języ­ka; Guto­row cały czas odno­si się do poezji, to jest tak napraw­dę poetyc­ki zapis jego kry­tycz­nej posta­wy, i jest to głos bar­dzo cie­ka­wy, jedy­ny, potrzeb­ny pol­skiej poezji, ale w pew­nym sen­sie jest to książ­ka pomoc­ni­cza, pod­po­rząd­ko­wa­na wszyst­kim pozo­sta­łym jego wypo­wie­dziom.

Mar­cin Sier­szyń­ski: Ja wspo­mniał­bym o Pio­sen­ce o zależ­no­ściach i uza­leż­nie­niachTka­czy­szy­na-Dyc­kie­go. Ktoś powie­dział, że wier­sze Dyc­kie­go trze­ba czy­tać jako całość, i rze­czy­wi­ście, są tu te same powra­ca­ją­ce moty­wy, ten sam język nasiąk­nię­ty este­ty­ką baro­ko­wą. Tą nową książ­ką Dyc­ki poka­zał wła­ści­wie może nie to, że napi­sał coś nowe­go, ale że potra­fi trzy­mać poziom poprzed­nich ksią­żek poetyc­kich i ze jest to nadal coś ory­gi­nal­ne­go. Nie ma wie­lu poetów, któ­rzy by tak otwar­cie nawią­zy­wa­li do tego, o czym pisze Dyc­ki, ten sym­bo­lizm mat­ki, śmier­ci, cho­ro­by… Myślę, że Dyc­ki napi­sał zno­wu coś ory­gi­nal­ne­go, tyl­ko nie wia­do­mo, czy to jest ory­gi­nal­ne dla­te­go, że nie ma niko­go, kto by chciał to naśla­do­wać, czy to jest ory­gi­nal­ne samo w sobie. Cho­dzi kon­kret­nie o to, że mało jest poetów przy­kła­da­ją­cych wagę do sym­bo­lu – tak jak Tka­czy­szyn-Dyc­ki – wokół któ­re­go by się sku­pia­ła cała fabu­ła wier­sza.

Mate­usz Kotwi­ca: Cięż­ko utrzy­mać poziom, ale jesz­cze trud­niej utrzy­mać wia­ry­god­ność poetyc­ką, a jemu się to uda­je. Po prze­czy­ta­niu wier­szy od razu ta pro­jek­cja prze­no­si się do środ­ka, nie trze­ba wysił­ku, aby wyobra­zić sobie sytu­ację zapi­sa­ną przez Dyc­kie­go; to nie są wier­sze banal­ne, są głę­bo­kie, ale ude­rza­ją­ce natych­miast, wła­śnie przez tę szcze­rość. Moim zda­niem on nic nie uda­je.

Paweł Kacz­mar­ski: A nie wyda­je się Wam, że to wyni­ka z pro­ste­go zabie­gu, czy nawet pew­nej języ­ko­wej mani­pu­la­cji: Tka­czy­szyn-Dyc­ki już w poprzed­nich książ­kach przed­sta­wił pewien zestaw moty­wów i pew­ną sym­bo­li­kę, któ­ra była szcze­ra, otwar­ta, prze­ma­wia­ją­ca, i nauczył jej czy­tel­ni­ków, podał im zestaw, z któ­re­go następ­nie skła­da kolej­ne wier­sze, i my odbie­ra­my je w taki sam spo­sób, jak na począt­ku, bo jeste­śmy prze­ko­na­ni, że są to tak samo szcze­rze przed­sta­wio­ne moty­wy i tema­ty. Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go mi się bar­dzo dobrze czy­ta­ło, on fak­tycz­nie bar­dzo do mnie prze­ma­wia. Dopie­ro po lek­tu­rze całej książ­ki przy­szło pyta­nie, czy było w tym coś ponad to, co już wcze­śniej u nie­go czy­ta­łem. Do tego on tę książ­kę oparł na krót­kich wier­szach, w któ­rych powta­rza­ne są czę­sto bar­dzo obszer­ne ustę­py z poprzed­nich wier­szy…

Mate­usz Kotwi­ca: To nie jest tak, że on wypra­co­wał sobie coś w swo­ich wier­szach, i teraz tyl­ko prze­sta­wia i poda­je w nowej posta­ci. Myślę, że jed­nak każ­da książ­ka jest pew­nym roz­wi­nię­ciem poprzed­nie­go wąt­ku, spo­so­bu widze­nia, i to dzie­ło trze­ba czy­tać jako całość; tro­chę tak, jak z Jame­sem Joy­cem, któ­re­go każ­da kolej­na książ­ka idzie gdzieś naprzód, jest roz­wi­nię­ciem poprzed­niej, i Joyce’a czy­ta się od pierw­sze­go zbio­ru Dubliń­czy­cy do Fin­ne­ga­n’s wake; podob­nie jest z Dyc­kim.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Wyda­je mi się, że wia­ry­god­ność poetyc­ka, o któ­rej pan wspo­mniał, zjed­nu­je Dyc­kie­mu czy­tel­ni­ków. Oczy­wi­ście ktoś, kto do Dyc­kie­go się­ga wybiór­czo, może dojść do wnio­sku, że ta poety­ka jest zbyt nachal­na, że jej pro­gra­mo­wa nie­zmien­ność jest zwy­czaj­nie nużą­ca. Dyc­ki jest jed­nym z nie­licz­nych poetów współ­cze­snych, któ­ry tak pie­czo­ło­wi­cie pie­lę­gnu­je swą dyk­cję. Owszem, w jego kolej­nych książ­kach są prze­su­nię­cia w obrę­bie rekwi­zy­tor­ni poetyc­kiej i sym­bo­licz­nej, ale nie ma zasad­ni­czych rewo­lu­cji języ­ko­wych. Tę cią­głość i powta­rzal­ność poetyc­kie­go gestu albo się kupu­je w cało­ści, albo w cało­ści odrzu­ca.

Mówi­li­śmy już o debiu­tan­tach i poetach śred­nie­go poko­le­nia. Przejdź­my teraz do mistrzów. W ostat­nim roku swo­je tomy opu­bli­ko­wa­li Tade­usz Róże­wicz, Kry­sty­na Miło­będz­ka…

Paweł Kacz­mar­ski: Dla mnie jak naj­bar­dziej Miło­będz­ka. To jest mój oso­bi­sty kan­dy­dat do książ­ki roku. O niej moż­na mówić pod róż­ny­mi kąta­mi: zupeł­nie inny język, wyróż­nia­ją­cy się na sce­nie poetyc­kiej, „orien­ta­cja opty­mi­stycz­na”, co też jest wyjąt­ko­we, no i przede wszyst­kim kwe­stia reduk­cji języ­ko­wej, nie w sen­sie mini­ma­li­zmu języ­ko­we­go, tyl­ko pew­ne­go zawie­sze­nia całej poza­ję­zy­ko­wej rze­czy­wi­sto­ści. Reduk­cji d o języ­ka. To dla mnie coś wię­cej niż sku­pie­nie uwa­gi; może to jest to, co Tka­czy­szyn-Dyc­ki osią­ga dzię­ki czy­ta­niu na głos swo­ich wier­szy, nato­miast Miło­będz­ka nie musi czy­tać: wystar­czy, że pisze.

Mate­usz Kotwi­ca: Ja też jestem za Miło­będz­ką, ponie­waż ona udo­wad­nia, że sło­wa mogą mieć coraz więk­szą pojem­ność. Czy­ta­jąc tę książ­kę myśli­my, że wię­cej się nie da, a tu nagle jest jesz­cze wię­cej. Każ­dy jeden wers potra­fi poka­zać czy­tel­ni­ko­wi, jak wie­le emo­cji i sen­sów jest w nim ukry­tych. Zawsze ude­rza­ła mnie ta pojem­ność.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Odno­szę wra­że­nie, że z tej dwój­ki Miło­będz­ka-Róże­wicz, to Róże­wicz pró­bu­je być bar­dziej współ­cze­sny, bar­dziej aktu­al­ny, zale­ca się do czy­tel­ni­ka. Cały ten lifting, któ­ry ma mu przy­dać tro­chę rumień­ców, jest nie­po­trzeb­ny, jest zbęd­nym dodat­kiem, któ­ry nicze­go nie zmie­nia w poezji Róże­wi­cza. Zgo­dził­bym się zatem, że książ­ka Kry­sty­ny Miło­będz­kiej zde­cy­do­wa­nie lepiej wypa­da w tym współ­za­wod­nic­twie mistrzów.

Paweł Kacz­mar­ski: Jeśli już o mistrzach i auto­ry­te­tach mowa, to przy­cho­dzi mi do gło­wy jeden, któ­ry „auto­ry­te­tem” wła­śnie się sta­je: mówię o Roma­nie Hone­cie. To o nim coraz czę­ściej mówi się w kon­tek­ście inspi­ra­cji dla kolej­ne­go poko­le­nia, o inspi­ru­ją­cej wizyj­no­ści hone­tow­skiej…

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Co inspi­ru­je u Hone­ta?

Mate­usz Kotwi­ca: Myślę, że u Hone­ta dosyć fra­pu­ją­cy jest sam temat; byłem zasko­czo­ny obra­zem dziec­ka, jaki wyła­niał się z książ­ki baw się; ponad­to te wier­sze są dosyć her­me­tycz­ne, bar­dzo sen­su­al­ne…

Paweł Kacz­mar­ski: To nie tyl­ko kwe­stia dziec­ka; u Hone­ta wystę­pu­je zja­wi­sko bar­dzo moc­ne­go roz­cią­ga­nia gra­nic lek­sy­kal­nych; u nie­go sło­wo, każ­dy poje­dyn­czy motyw jest prze­su­nię­ty na gra­ni­cę inter­pre­ta­cyj­ną… Z jed­nej stro­ny to impo­nu­je u Hone­ta, a z dru­giej stro­ny moż­na się poczuć przy­gnie­cio­nym przez tę poezję; nie wia­do­mo, jak bar­dzo trze­ba jesz­cze roz­cią­gnąć apa­rat poznaw­czy, co tu jest naj­waż­niej­sze; przy­znam, że mi oso­bi­ście Honet umy­ka, przy czym to jest może kwe­stia moje­go mniej­sze­go doświad­cze­nia czy­tel­ni­cze­go – Roman Honet, w pew­nym sen­sie, jest dla zaawan­so­wa­nych.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: To powin­no być wyznacz­ni­kiem każ­dej dobrej książ­ki; sko­ro ona umy­ka czy­tel­ni­ko­wi, a zwłasz­cza kry­ty­ko­wi, to zna­czy, że nie pod­da­je się tak łatwo jego narzę­dziom.

Paweł Kacz­mar­ski: Nie mówi­li­śmy jesz­cze o Wszyst­kim Zadu­ry. Książ­ka waż­na, choć­by ze wzglę­du na krót­kie for­my, któ­rych jest w niej dużo. To było dosyć ryzy­kow­ne, aż takie redu­ko­wa­nie tych tek­stów, ale Zadu­ra poka­zał, że moż­na, że wca­le ten wzór mówie­nia obra­zo­we­go, obszer­ne­go, gra­ją­ce­go lek­sy­ką, nie jest jedy­ny.

Mar­cin Sier­szyń­ski: Przy oka­zji Zadu­ra mówi wprost o wszyst­kim, zamiast ubrać to coś w pięk­niej­sze sło­wa albo skryć pod poto­kiem słów, np. „Zbio­ro­wa mogi­ła” z trze­ma wyra­za­mi „Insty­tut Pamię­ci Naro­do­wej”: bez patycz­ko­wa­nia się, pro­sty, bez­po­śred­ni wiersz. Takich wier­szy w tym tomi­ku jest dużo, i myślę, że jest to posze­rze­nie poetyc­kie­go pola w pol­skiej poezji, tym bar­dziej teraz, wobec ten­den­cji widocz­nej szcze­gól­nie u debiu­tan­tów, któ­rzy czę­sto pró­bu­ją umie­ścić w wier­szu jak naj­wię­cej, aby był on „cie­kaw­szy”; Zadu­ra poszedł w dru­gą stro­nę – mini­ma­li­zmu i pro­sto­ty wier­sza. Pew­nie jed­na z cie­kaw­szych ksią­żek tego roku.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Pro­szę Pań­stwa, powtó­rzę zatem klu­czo­we pyta­nie naszej dys­ku­sji: Któ­ra książ­ka zasłu­gu­je na mia­no naj­waż­niej­sze­go tomu poetyc­kie­go ubie­głe­go roku?

Mar­cin Sier­szyń­ski: Naj­mniej obiek­cji mie­li­śmy wobec książ­ki Miło­będz­kiej…

Paweł Kacz­mar­ski: Honet jako inspi­ra­tor…

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Spró­buj­my pod­su­mo­wać tę część. Ude­rza­ją­ce jest to, że poja­wi­ły się dwa cał­ko­wi­cie sprzecz­ne ocze­ki­wa­nia wzglę­dem języ­ka poetyc­kie­go. Z jed­nej stro­ny pra­gnie­nie bez­po­śred­nie­go prze­ka­zu, pro­ste­go i wyra­zi­ste­go. To przy­pa­dek Góry, ale tak­że – co Pań­stwo pod­kre­śli­li – Boh­da­na Zadu­ry. Z dru­giej stro­ny nato­miast pra­gnie­nie zna­cze­nio­wej migo­tli­wo­ści, jak u Hone­ta.

Przejdź­my zatem do naj­waż­niej­szych wyda­rzeń oko­ło­li­te­rac­kich – jak festi­wa­le czy inne spo­so­by pre­zen­ta­cji poezji w 2008 roku, któ­re Pań­stwu szcze­gól­nie utkwi­ły w pamię­ci.

Wero­ni­ka Żół­ta: Rok Her­ber­ta. Wyda­je mi się, ze z punk­tu widze­nia logi­sty­ki Rok Her­ber­ta nie był dobrze prze­my­śla­ny. Aby napraw­dę uczest­ni­czyć w wyda­rze­niach, nale­ża­ło­by być we wszyst­kich mia­stach Pol­ski. Poza tym coś, co utrud­nia regu­lar­ność albo ją wyklu­cza: do momen­tu, kie­dy poja­wi­ły się kon­fe­ren­cje, o roku her­ber­tow­skim wie­dzie­li tyl­ko ci, któ­rzy na tych kon­fe­ren­cjach wygła­sza­li refe­ra­ty, oraz gru­pa osób, któ­re na kon­fe­ren­cję zosta­ły przy­gna­ne, bo tak bywa. Jeśli cho­dzi o Wro­cław, to w Cen­trum Kul­tu­ry Ago­ra pusz­cza­no kil­ka razy fil­my, w Osso­li­neum odby­ła się kon­fe­ren­cja, ale trud­no to komen­to­wać, bo trud­no na więk­szej ilo­ści takich zda­rzeń być.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Jak Pań­stwo odbie­ra­ją tego rodza­ju ini­cja­ty­wy?

Mar­cin Sier­szyń­ski: Myślę, że taka ini­cja­ty­wa tra­fia raczej do zamknię­te­go go krę­gu ludzi, któ­rzy już wcze­śniej byli zain­te­re­so­wa­ni Her­ber­tem. Mnie to, że to jest „czyjś” rok, nie skło­ni­ło­by do się­gnię­cia po lek­tu­rę.

Paweł Kacz­mar­ski: Powie­dział­bym jesz­cze, że ta ato­mi­za­cja nastą­pi­ła nie tyl­ko w ten spo­sób, że to się roze­szło na róż­ne mia­sta, ale też we Wro­cła­wiu w ramach samych imprez pro­blem moim zda­niem był taki, że jeśli nie koja­rzy się nazwisk orga­ni­za­to­rów czy nazw insty­tu­cji orga­ni­zu­ją­cych poszcze­gól­ne impre­zy, to ma się kło­pot z wybra­niem impre­zy, w któ­rej chce się uczest­ni­czyć. Ich jest cał­kiem dużo, a nie ma niko­go, kto nakie­ro­wał­by uwa­gę zain­te­re­so­wa­nych na to czy inne waż­ne wyda­rze­nie. Koń­czy się na tym, że nie idzie się na nic. Jest tego za dużo, ma się złe doświad­cze­nia z jed­ną impre­zą, rezy­gnu­je się.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Sta­ni­sław Bereś pod­czas ubie­gło­rocz­nej dys­ku­sji zwró­cił uwa­gę, że ilość nagród lite­rac­kich w Pol­sce, w porów­na­niu z inny­mi kra­ja­mi, taki­mi jak Fran­cja czy Sta­ny Zjed­no­czo­ne, jest bar­dzo mała.

Paweł Kacz­mar­ski: A pro­pos nagród, dziw­na jest ta sytu­acja, że, w prze­ci­wień­stwie do lite­rac­kie­go Zacho­du – tak to nazwij­my – nie zacho­dzi żad­na kon­ku­ren­cyj­ność mię­dzy nagro­da­mi, nie ma tar­cia mię­dzy nimi. Nie war­to­ściu­je się Gdy­ni, Kościel­skich i Sile­siu­sa. Nie ma tak napraw­dę nagród lep­szych i gor­szych. Pomi­ja­jąc oso­bi­ste pre­fe­ren­cje, nie ma powszech­nej hie­rar­chi­za­cji tych nagród.

Paweł Kacz­mar­ski: W tym sen­sie, jeśli mie­li­by­śmy wię­cej nagród, a praw­do­po­dob­nie one będą się mno­żyć, to wśród tych przy­zna­wa­nych przez mia­sta, a nie przez śro­do­wi­ska ide­olo­gicz­ne, któ­rych znów aż tak dużo nie ma, mogły­by się poja­wić tar­cia, zupeł­nie nie­po­trzeb­ne. W tym sen­sie taka ilość nagród, jaką teraz mamy, jest bez­piecz­na, sta­bil­na. Z kolei nasi­le­nie spo­rów ide­olo­gicz­nych towa­rzy­szą­cych przy­zna­wa­niu nagród lite­rac­kich może dopro­wa­dzić do sytu­acji, w któ­rej obwo­lu­ta mówią­ca o przy­zna­niu takiej czy innej nagro­dy nie będzie świad­czy­ła już w ogó­le o jako­ści książ­ki, tyl­ko o tym, jak na polu ide­olo­gicz­nym czy poli­tycz­nym może­my ją osa­dzić. Już powo­li dzie­je się tak z Nike, kie­dy ta cha­rak­te­ry­stycz­na obwo­lu­ta mówi nam nie tyl­ko o tym, że ta książ­ka jest war­ta uwa­gi, ale też jaką mniej wię­cej tema­ty­kę poru­sza, jak jest skie­ro­wa­na świa­to­po­glą­do­wo; to jest ten­den­cja do pew­ne­go momen­tu fak­tycz­nie wywo­łu­ją­ca fer­ment, ale jeśli pój­dzie­my z nią za dale­ko, nie będzie słu­ży­ła lite­ra­tu­rze.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: No dobrze, poroz­ma­wiaj­my na koniec o nagro­dzo­nych i prze­gra­nych książ­kach zeszłe­go sezo­nu.

Paweł Kacz­mar­ski: Mnie oso­bi­ście cie­szy doce­nie­nie Pen­sum Wie­de­man­na, bo to jest książ­ka na tyle wyróż­nia­ją­cą się, przede wszyst­kim na tle twór­czo­ści same­go Wie­de­man­na, że bar­dzo dobrze, że aku­rat w tym momen­cie dostał tę nagro­dę. Nale­ża­ła mu się.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: A szcze­gól­nie nie­do­ce­nie­ni poeci?

Paweł Kacz­mar­ski: Z tą sedy­men­ta­cją, o któ­rej Grze­gorz Jan­ko­wicz wspo­mniał na począt­ku, coś może być na rze­czy, bo na począt­ku 2009 roku zasko­czy­ło nas kil­ka takich pre­mier, po któ­rych lek­tu­rze ina­czej patrzy się na książ­ki zeszło­rocz­ne. Pań­stwo P., czy Dnie i noce – to mimo wszyst­ko jest moc­ne ude­rze­nie i trze­ba tro­chę odcze­kać, zanim na chłod­no wró­ci­my do tego, co było przed nimi, ponie­waż one, przy­naj­mniej chwi­lo­wo, wypar­ły star­sze książ­ki.

Grze­gorz Jan­ko­wicz: Dzię­ku­ję Pań­stwu za dys­ku­sję.