Jaka Pol(s)ka

Kazi­mie­ra Szczu­ka w książ­ce Mil­cze­nie owie­czek. Rzecz o abor­cji posta­wi­ła tezę tyleż nie­po­ko­ją­cą, co efek­tow­nie brzmią­cą – że pro­ble­mem nie tyle jest cią­ża w Pol­sce, co Pol­ska w cią­ży. W niniej­szej dys­ku­sji chcie­li­by­śmy zuni­wer­sa­li­zo­wać pod­ję­ty przez zna­ną akty­wist­kę pro­blem i zapy­tać: kim jest dziś kobie­ta w Pol­sce? Czym jest Pol­ska w kobie­cie? Nade wszyst­ko zaś – na ile nie­bez­piecz­ne związ­ki pol­sko­ści i kobie­co­ści mogą zna­leźć arty­ku­la­cję w dys­kur­sie lite­ra­tu­ry?

Nie jest naszą ambi­cją ini­cjo­wa­nie deba­ty o cha­rak­te­rze nad­mier­nie sze­ro­kim, świa­to­po­glą­do­wym czy prag­ma­tycz­nym; cho­dzić będzie o kwe­stie z pogra­ni­cza spo­łecz­no-poli­tycz­nej pra­xis i zagad­nień meta­li­te­rac­kich. Pre­tek­stem do dys­ku­sji jest pre­mie­ra książ­ki Joan­ny Muel­ler Powle­kać rosną­ce, a tak­że zapo­wiedź anto­lo­gii opo­wia­dań Por­tret kobie­ty, w któ­rej zna­ko­mi­te pisar­ki hisz­pań­skie ilu­stru­ją sytu­ację współ­cze­snej kobie­ty w swo­im kra­ju.

Jako moż­li­wy punkt wyj­ścia dys­ku­sji może­my chy­ba przy­jąć, że nasza pol­ska codzien­ność nazna­czo­na jest w kwe­stii kobie­cej dość dziw­nym roz­zie­wem. Z jed­nej stro­ny, jakie­kol­wiek kwe­stio­no­wa­nie rów­no­praw­ne­go miej­sca kobie­ty coraz czę­ściej jest postrze­ga­ne jako prze­jaw obsku­ran­ty­zmu. Z dru­giej jed­nak, wciąż moc­ne są gło­sy postrze­ga­ją­ce płcio­wość nie jako okre­ślo­ną rolę bądź funk­cję spo­łecz­ną, lecz jako nie­na­ru­szal­ny, legi­ty­mi­zo­wa­ny przez jakiś bli­żej nie­spre­cy­zo­wa­ny porzą­dek meta­fi­zycz­ny zestaw sta­łych dys­po­zy­cji i zobo­wią­zań.

Czy tak zary­so­wa­ny stan znaj­du­je swo­je odbi­cie w rze­czy­wi­sto­ści doświad­cza­nej przez pol­ską kobie­tę? Czy pol­ska lite­ra­tu­ra kobie­ca zna­la­zła odpo­wied­nie środ­ki wyra­zu, by z wyżej opi­sa­nym roz­pęk­nię­ciem się zmie­rzyć? I czy w ogó­le dziś – kie­dy w pol­skim dys­kur­sie teo­re­tycz­nym na sta­łe zago­ści­ły femi­nizm i gen­der stu­dies, a kobie­ty (przy­naj­mniej w tym roku) zgar­nia­ją więk­szość zna­czą­cych pol­skich nagród w kon­kur­sach lite­rac­kich – moż­na mówić o cechach swo­istych pisar­stwa kobie­ce­go innych niż kla­sycz­na twór­czość rodzi­mych pisa­rek sprzed kil­ku­dzie­się­ciu i wię­cej lat?

Na czym odmien­ność owa się zasa­dza, w jakim związ­ku pozo­sta­je z nową sytu­acją pol­skiej kobie­ty? Któ­re nazwiska/tytuły dają naj­lep­szy wyraz owe­mu nowe­mu doświad­cze­niu lite­rac­kie­mu i egzy­sten­cjal­ne­mu? To tyl­ko nie­któ­re z zagad­nień, któ­re chcie­li­by­śmy poru­szyć w naszej deba­cie – i zachę­ca­my, by trak­to­wać je wyłącz­nie jako punkt wyj­ścia, wstęp­ną mode­ra­cję wypo­wie­dzi o cha­rak­te­rze abso­lut­nie suwe­ren­nym. Pyta­nie zasad­ni­cze brzmi bowiem bar­dzo pro­sto: jaka jest współ­cze­sna Pol(s)ka? I jaka jest opi­su­ją­ca ją lite­ra­tu­ra dzi­siej­szej Pol(s)ki?