Mateusz Pakuła – dramaturg na nowe czasy

Na prze­ło­mie XX i XXI wie­ku poja­wi­ła się w naszej lite­ra­tu­rze nowa jakość: dra­mat, two­rzo­ny przez mło­dych gniew­nych (rocz­ni­ki 60 i 70). Nie był­by on może zauwa­żo­ny jako zja­wi­sko, gdy­by nie ini­cja­ty­wa kry­ty­ka z „Gaze­ty Wybor­czej” – Roma­na Paw­łow­skie­go – bacz­ne­go obser­wa­to­ra życia teatral­ne­go. Zorien­to­wał się on, że teatr współ­cze­sny zaczę­ła zasi­lać nowa ener­gia. „Szu­ka­łem auten­tycz­nych świa­dectw pol­skiej rze­czy­wi­sto­ści, tek­stów, któ­re wdzie­ra­ją się pod naskó­rek życia i docie­ra­ją do praw­dy” – pisał. Koń­czył się na sce­nach czas zachod­nich „bru­ta­li­stów” (Kane, Raven­hill, May­en­burg). Zaczy­nał się czas rodzi­mych dra­ma­to­pi­sa­rzy.

Roman Paw­łow­ski wybrał dzie­się­ciu auto­rów. Tek­sty ich opu­bli­ko­wał w anto­lo­gii Poko­le­nie por­no i inne nie­smacz­ne utwo­ry teatral­ne. Był rok 2003. I tak do pol­skiej lite­ra­tu­ry wkro­czy­li m.in.: Krzysz­tof Bizio, Marek Modze­lew­ski, Marek Pruch­niew­ski, Michał Wal­czak. Po anto­lo­gii Roma­na Paw­łow­skie­go poja­wi­ły się kolej­ne. W 2008 roku zosta­ła po raz pierw­szy wrę­czo­na Gdyń­ska Nagro­da Dra­ma­tur­gicz­na.

Minę­ło kil­ka­na­ście lat XXI wie­ku. Pro­ces trwa. Do gło­su docho­dzą twór­cy uro­dze­ni w latach 80. Gdyń­ską Nagro­dę Dra­ma­tur­gicz­ną 2014 otrzy­mał za Smut­ki tro­pi­ków Mate­usz Paku­ła (rocz­nik 83). Wcze­śniej trzy­krot­nie był fina­li­stą GND. Jego dra­ma­ty uka­za­ły się do tej pory w czte­rech zbio­rach: Bia­ły dmu­cha­wiec. Pięć sztuk teatral­nych (2010), Kow­boj Parów­ka i trzy inne sztu­ki, Na koń­cu łań­cu­cha (dyp­tyk – 2012) oraz Panop­ti­kos ( 2015). W mie­sięcz­ni­ku „Dia­log” zosta­ły opu­bli­ko­wa­ne: Bia­ły dmu­cha­wiec, Wej­ście smo­ka. Tra­iler, Mój nie­po­kój ma przy sobie broń i Smut­ki tro­pi­ków. Lista nagród i wyróż­nień, jakie otrzy­my­wał Mate­usz Paku­ła, jest dłu­ga, mię­dzy inny­mi był w 2013 roku fina­li­stą Talen­tów Trój­ki w kate­go­rii Teatr. Więk­szość mło­dych dra­ma­to­pi­sa­rzy wystę­pu­je tak­że w roli dra­ma­tur­gów.

Mate­usz Paku­ła ukoń­czył w 2009 roku Wydział Reży­se­rii Dra­ma­tu PWST w Kra­ko­wie. Swo­ją obec­ność zazna­czył nie tyl­ko w naszej lite­ra­tu­rze (sty­pen­dy­sta Mia­sta Kra­ko­wa w dzie­dzi­nie lite­ra­tu­ry – 2010), ale jest tak­że uczest­ni­kiem życia teatral­ne­go, będąc dra­ma­tur­giem i auto­rem adap­ta­cji (np. Paw Kró­lo­wej Doro­ty Masłow­skiej w reży­se­rii Paw­ła Świąt­ka w Naro­do­wym Sta­rym Teatrze). Był asy­sten­tem reży­se­rów: Petra Zelen­ki i Miko­ła­ja Gra­bow­skie­go. Jego z kolei sztu­ki reali­zo­wa­li m.in.: E. Ryso­va, P. Świą­tek, J. Peszek, A. Olsten, B. Szy­dłow­ski, Krzysz­tof Babic­ki, a zatem reży­se­rzy z róż­nych poko­leń i two­rzą­cych w róż­nych kon­wen­cjach.

Waż­na jest tutaj owa podwój­na aktyw­ność Mate­usza Paku­ły. Ma ona wpływ na język jego dra­ma­tów. Ta szcze­gól­na dzie­dzi­na twór­czo­ści lite­rac­kiej ma sens w kon­tak­cie z „żywym” języ­kiem sce­ny. Język Mate­usza Paku­ły jest pla­stycz­ny, świa­do­my swo­je­go brzmie­nia i swo­je­go „posłan­nic­twa”: „[…] trud­no było­by wska­zać wśród twór­ców mło­de­go poko­le­nia auto­ra traf­niej niż Mate­usz Paku­ła […] dia­gno­zu­ją­ce­go kon­dy­cję czło­wie­ka pono­wo­cze­sne­go. Auto­ra kon­se­kwent­niej i bez­li­to­śniej […] obna­ża­ją­ce­go moty­wa­cje, lęki i fan­ta­zma­ty […] użyt­kow­ni­ków zglo­ba­li­zo­wa­nej, homo­ge­nicz­nej i zme­dia­ty­zo­wa­nej rze­czy­wi­sto­ści.” (Michał Cent­kow­ski – posło­wie w Panop­ti­kos). Nie są dra­ma­ty Mate­usza Paku­ły lek­tu­rą łatwą… cóż, Szek­spi­ra tak­że czę­ściej oglą­da­my niż czy­ta­my. Taki „los” tego rodza­ju lite­rac­kie­go.

Wśród Nowych Gło­sów z Euro­py nie powin­no zabrak­nąć GŁOSU pol­skie­go dra­ma­to­pi­sa­rza.