Wakacje: stopień zero pisania

Moż­na też tak: ponad sześć­dzie­siąt lat temu, w 1953 roku, uka­za­ła się tyleż nie­wiel­ka, co sza­le­nie waż­na – a pręd­ko się oka­za­ło, że rów­no­cze­śnie sza­le­nie dys­ku­syj­na – książ­ka Rolan­da Bar­the­sa, zaty­tu­ło­wa­na „Sto­pień zero pisa­nia”. Wiel­ki fran­cu­ski lite­ra­tu­ro­znaw­ca był pod­ów­czas – przy­po­mnij­my – począt­ku­ją­cym guru euro­pej­skiej wie­dzy o lite­ra­tu­rze, a my, Pola­cy, żyli­śmy śmier­cią Józe­fa Sta­li­na.
Pierw­sza książ­ka Bar­the­sa to ide­al­na lek­tu­ra na waka­cje. Uka­za­ła się po pol­sku w prze­kła­dzie Karo­li­ny Kot w 2009 roku i jesz­cze moż­na ją kupić. Wybra­łem kil­ka kawał­ków na trzy fun­da­men­tal­ne waka­cyj­ne oko­licz­no­ści.

Na oko­licz­ność obia­do­ko­la­cji w sma­żal­ni:
„Czas prze­szły pro­sty zatem jest osta­tecz­nie wyra­zem pew­ne­go porząd­ku, a w kon­se­kwen­cji eufo­rii. Dzię­ki nie­mu rze­czy­wi­stość nie jest tajem­ni­cza ani absur­dal­na, lecz kla­row­na, pra­wie swoj­ska, a zawar­ta w każ­dej chwi­li w dło­ni twór­cy, pod­da­je się wyna­laz­czej pre­sji jego wol­no­ści. (…) Prze­szłość nar­ra­cyj­na jest więc ele­men­tem sys­te­mu bez­pie­czeń­stwa lite­ra­tu­ry pięk­nej. Jako obraz porząd­ku nale­ży do licz­nych pak­tów for­mal­nych pisa­rza ze spo­łe­czeń­stwem słu­żą­cych uspra­wie­dli­wie­niu pierw­sze­go i uspo­ko­je­niu dru­gie­go”.
Bo jeść nale­ży w spo­ko­ju.

Na oko­licz­ność przy­pad­ko­we­go spo­tka­nia z ratow­ni­kiem:
„Mno­że­nie się odmian pisa­nia usta­na­wia nową lite­ra­tu­rę w tej mie­rze, w jakiej wpro­wa­dza ona swój język jedy­nie po to, by być pro­jek­tem: lite­ra­tu­ra sta­je się uto­pią języ­ka”.
Bo ratow­nik może mieć odmien­ne zda­nie w kwe­stii sło­wa „uto­pią”.

Na oko­licz­ność nagłe­go ban­kruc­twa nasze­go biu­ra podró­ży:
„Tę dwo­ja­kość dzi­siej­sze­go pisa­nia inte­lek­tu­al­ne­go pod­kre­śla jesz­cze fakt, że mimo wysił­ków epo­ki nie uda­ło się cał­ko­wi­cie zli­kwi­do­wać lite­ra­tu­ry: wciąż sta­no­wi ona pre­sti­żo­wy hory­zont słow­ny. Inte­lek­tu­ali­sta jest nadal pisa­rzem, któ­ry nie uległ jesz­cze cał­ko­wi­te­mu prze­obra­że­niu, i jeśli nie chce zaprzeć się sie­bie, by stać się na zawsze dzia­ła­czem, któ­ry już nie pisze (nie­któ­rzy tak zro­bi­li i z defi­ni­cji poszli w zapo­mnie­nie), musi powró­cić do fascy­na­cji pisa­niem z prze­szło­ści prze­ka­zy­wa­nym przez lite­ra­tu­rę jako narzę­dzie nie­na­ru­szo­ne i prze­sta­rza­łe. Pisa­nie inte­lek­tu­al­ne jest więc nie­sta­bil­ne, pozo­sta­je lite­rac­kie z nie­mo­cy, a poli­tycz­ne jest jedy­nie wsku­tek obse­sji zaan­ga­żo­wa­nia. Krót­ko mówiąc, cho­dzi tu jesz­cze o pisa­nie etycz­ne, pozwa­la­ją­ce sumie­niu piszą­ce­go (nikt nie ośmie­la się mówić «pisa­rza») odna­leźć krze­pią­cy obraz zbio­ro­we­go zba­wie­nia”.
Bo jed­nak trze­ba być jakoś przy­go­to­wa­ny­mi do napi­sa­nia proś­by do władz woje­wódz­twa, żeby zabra­ły nas z tego Egip­tu do domu na koszt podat­ni­ka, no i do póź­niej­sze­go spo­rzą­dze­nia pozwu, by już nic nie sta­nę­ło na dro­dze do „zbio­ro­we­go zba­wie­nia”.