książki / POEZJE

Ludzie ze Stacji

Bohdan Zadura

Dawid Mateusz

Grzegorz Chojnowski

Jakub Skurtys

Jerzy Jarniewicz

Joanna Mueller

Karol Maliszewski

Katarzyna Szaulińska

Łukasz Dynowski

Marta Podgórnik

Robert Rybicki

Fragment albumu Ludzie ze Stacji, który ukazał się w Biurze Literackim 16 lipca 2020 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Bohdan Zadura

Jedzie, jedzie pociąg

Na początku był Bolesławów. Bolesławów był przed Legnicą i przed Wrocławiem, przed Stroniem i Czarną Górą Resort. (Diabli wiedzą, co to ten resort, ale dyktat mody językowej jest nieubłagany i w prognozie pogody też to określenie się pojawia). Do Bolesławowa jechało się pekaesem z Kłodzka przez Stronie. Więc przed Bolesławowem było Kłodzko. I Stronie, choć po Kłodzku, też było przed Bolesławowem. Przed nimi wszystkimi – choć i po nich – był Wrocław, do Wrocławia nocny pociąg z Puław jechał ponad osiem godzin.

W tych prehistorycznych czasach – w latach 60. i na początku 70. – kiedy byłem młodym poetą, jednym z najważniejszych festiwali poetyckich w Polsce była Kłodzka Wiosna Poetycka. Chcąc sprawdzić, czy mi się nie przyśniło, że na jednej z ostatnich byłem, i upewnić się, że to był rok 1972, zajrzałem do internetu i w rozmowie Karola Maliszewskiego z Bogusławem Michnikiem przeczytałem, że ten drugi ma do dzisiaj jakiś mój „rękopis napisanego na kolanie olbrzymiego poematu”, którym – tak to wynikało z kontekstu – chyba startowałem w konkursie jednego wiersza. Czegoż to się człowiek o sobie dowie i nie dowie.

Na początku był Bolesławów, ale ponieważ to nie było stworzenie świata, on musiał zdarzyć się kiedyś, być usytuowany w czasie. Miałem tam prowadzić warsztaty poetyckie, wziąłem ze sobą książkę Daj mu tam, gdzie go nie ma. To były lata, kiedy jeśli chciałem coś powiedzieć, musiałem sobie to wcześniej napisać, żeby – zamiast mówić – przeczytać. Paradoksy – poczucie klęski na tych warsztatach, bo strasznie blade to czytanie, a zarazem poczucie, że to jedne z najprzyjemniejszych dni, jakie mi się kiedykolwiek przydarzyły. Po latach zdumienie, kiedy Grzegorz Jankowicz powiedział mi, że te warsztaty były dla niego ważne. W Stroniu, ośmielony przez Artura Bursztę, pierwszy raz odważyłem się przeczytać publicznie poemat „Cisza”. Spacer z Bolesławowa do czeskiej granicy w cudownie pogodny letni dzień, bez nerwów, bo już po warsztatach. Może dla odkupienia win najsolidniej, jak umiałem, przeczytałem w Bolesławowie prozę Karola Maliszewskiego; już wcześniej się znaliśmy, ale to wtedy zaczęło się coś, co nazywam sobie po cichu przyjaźnią.

Bolesławów był na pewno w czasach, kiedy nie miałem komórki; pamiętam automat telefoniczny na magnetyczne karty impulsowe pod pensjonatem, w którym mieszkaliśmy. Nie ma potrzeby sprawdzać w wyszukiwarce, który to był rok. Można wklepać do niej hasło „Diana Spencer” albo „księżna Diana”; to w Bolesławowie dopadła mnie wiadomość o jej śmierci.

Jeśli więc był to rok 1997, ostatni dzień sierpnia – i zapewne pierwszy oraz drugi dzień września – to w drodze do Bolesławowa widziałem w Kłodzku niewiarygodnie wysoko na ścianach domów linię, do której sięgała woda. Licentia poetica pozwalałaby może powiedzieć, że późniejsze Forty i Porty Literackie wyłoniły się z odmętów powodzi tysiąclecia.

Z prostej arytmetyki wynika, że w 1997 roku miałem pięćdziesiąt dwa lata, dzisiaj mi się wydaje, że co najwyżej trzydzieści. Świat wyglądał na przyjazny, poezja zdawała się mieć sens, to, co się samemu robiło, też wydawało się sensu niepozbawione. Nigdy nie brałem udziału w żadnym Woodstocku czy Jarocinie, ale festiwale legnickie pewnie dawały takie poczucie wspólnoty, choć uczestników były setki, a nie setki tysięcy. No dobrze, poczucie własnej ważności dawały także te momenty, kiedy Artur przyjeżdżał do Warszawy i najczęściej na Koziej, w redakcji „Literatury na Świecie”, w gronie paru osób (Piotr Sommer, Andrzej Sosnowski, Marcin Sendecki) zastanawialiśmy się, kogo zaprosić do Odsieczy, i wybieraliśmy na przykład Martę Podgórnik, Krzysztofa Siwczyka czy Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, albo kiedy w Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej, czekając na nocny pociąg do Warszawy, przy butelce koniaku omawialiśmy plany na przyszłość.

W Legnicy spotkałem Ludwika Gadzickiego, z którym na początku lat siedemdziesiątych, gdy pracowałem w muzeum w Kazimierzu, korespondowałem, nie znając go osobiście, teraz nauczyciela ze szkoły górniczej w Lubinie, poetę i miłośnika teatru, który przyjeżdżał na festiwal ze swoimi uczniami. W Legnicy któregoś roku któregoś wieczora poznałem przed teatrem Tanię Izotową, tłumaczkę z Moskwy, która bała się kłopotów na granicy w związku z przekroczeniem w Polsce czasu wizy tranzytowej; potem znalazłem jej przekłady swoich wierszy w czasopiśmie „Nowaja Junost’”, co zważywszy na fakt, że jako uczeń szkoły średniej kupowałem pismo „Junost’”, kazało mi pomyśleć o kolistości zdarzeń.

Legnickie festiwale to moja przyjaźń z córkami Artura, Weroniką i Dominiką, od kołyski, dobrze, że nie w dzisiejszych czasach, bo teraz strach byłoby im pozwolić na wskakiwanie mi na ręce. Legnickie i wrocławskie festiwale to też jakieś skromne doświadczenia z telewizją publiczną, w czasach, gdy tylko trema, a nie poczucie przyzwoitości i wstyd, mogła przed nimi powstrzymywać.

Wracać raz jeszcze do historii z naleśnikami? Artur miewał pomysły związane nie tylko z literaturą. Kiedyś zaproponował, by w menu kawiarni przy teatrze znalazły się potrawy wedle przepisów uczestniczących w festiwalu poetów. Wtedy też pewnie zrodził się pomysł, żebym swoje czytanie połączył z częstowaniem publiczności czymś, co ugotuję. Pierwotnie miały to być pierogi i domowe wino. Brandy domowej roboty, którą nazywałem peryfrastycznie wytworem pracy rąk własnych i myśli technicznej, będącej efektem destylacji tegoż wina, wówczas nie miałem. Gdy zbliżał się termin festiwalu, przemyślałem sprawę – gdyby na widowni było dwieście osób, to właściwie nawet sześćset pierogów nie załatwiłoby sprawy. Wycofałem się z pierogów, przerzuciłem się na naleśniki. Usmażyłem je w domu, a przekładałem żółtym serem, szynką i papryką już na miejscu. Odsmażane były na scenie na maszynce gazowej. Gdyby nie pomoc Marcina Hamkały, pewnie by mi się nie udało połączyć wydawania tych naleśników z czytaniem wierszy, i na pewno okrzyk z jakiegoś miejsca widowni: „Tu też by się coś zhamkało” nie zabrzmiałby tak zabawnie.

Na bodaj pierwszym festiwalu w Legnicy Artur przebrany za zwiadowcę stacji czy dyżurnego ruchu wita uczestniczących w festiwalu poetów, podając miasta, z których pochodzą. Na jednym z pierwszych festiwali we Wrocławiu, już po wszystkim, kiedy siedzimy w jakiejś knajpie, zrzuciwszy kurtki, płaszcze i plecaki na parapety, młoda dziewczyna pyta mnie, czy wracam dzisiaj do Puław i czy mogłaby ze mną się zabrać. Mówię, że wracam nocnym pociągiem, po dwudziestej trzeciej, a ona, że OK, boi się podróżować sama. W duchu sobie myślę, że to może przesada, żebym budził takie zaufanie, ale trudno. Jedziemy taksówką na dworzec, jest jeszcze sporo czasu, zapraszam ją do kawiarni, nie chce nic, zamawiam sobie kawę. Kiedy tę kawę już wypiłem, mówi, że może jednak napiłaby się herbaty. Zanim się ta herbata pojawia, zanim wystygnie na tyle, żeby dała się wypić, zapowiadają nasz pociąg. Biegniemy na peron, zapominamy, że na tej stacji z jednego toru odjeżdżają często dwa pociągi w przeciwnych kierunkach. Wsiadamy nie do tego, co trzeba. W ostatniej chwili wysiadamy. Uff. Pociąg jest pusty, siedzimy w przedziale. Pytam, skąd się wzięła na festiwalu, mówi, że przyjechała specjalnie, chodzi do tej szkoły, którą ja kończyłem. Jest w klasie maturalnej, jeszcze się nie zdecydowała, jakie studia wybrać, mówi o polonistyce albo o filozofii. Ja, żeby jakoś podtrzymać rozmowę, w czym jestem raczej kiepski, mówię, że kiedyś stałem przed takim samym wyborem. Myślę, że to trochę dziwne, że nic o niej nie wiem, żona, która jest polonistką w tej szkole, podrzuca mi czasem wiersze, które piszą je uczennice, a ta Joanna mi się z niczym nie kojarzy. W którymś momencie dziewczyna dzwoni do domu, mówi, że pociąg nie jedzie przez Dęblin, w Puławach będzie o siódmej, prosi, żeby po nią wyjechali. Między Radomiem a Puławami konduktor sprawdza bilety. Kwestionuje ważność legitymacji mojej współtowarzyszki podróży. Widzę tylko, że legitymacja jest sfatygowana. Skoro panienka oddała się pod moją opiekę, to pewnie powinienem się wtrącić, ująć za nią. Konduktor nie wygląda mi jednak na takiego, którego można by przekonać. Prawdę mówiąc, sam nie jestem przekonany, mieszka w Dęblinie, uczy się w Puławach. Wściekły jestem na swoją dupowatość, wściekły jestem na dziewczynę, która mówi: „Jeśli pan mi nie wierzy, proszę porozmawiać z moją mamą, już do niej dzwonię”, i wyciąga komórkę. Konduktor wypowiada jakąś pouczającą formułkę, że tym razem, ostatni raz, nigdy więcej, i odpuszcza. Czuję ulgę, korci mnie, żeby zapytać, jak to jest naprawdę, ale milczę.

Po wejściu do domu opowiadam tę przygodę żonie, pytam, czy zna taką dziewczynę. Może nie być w mojej klasie, powiedz, jak się nazywa. Przedstawiała się, ale wyleciało mi z głowy. Zapamiętałem tylko, że to nazwisko było dziwne. Po jakimś czasie sobie przypomniałem – Joanna Dziwak.

Jerzy Jarniewicz

Sześćdziesiątka na Stacji

When I get to the bottom, I go back to the top of the slide! – siedzimy z Filipem na scenie, wśród drewnianych skrzynek, z głośników leci „Helter Skelter”, stukamy obcasami w parkiet, dorzucamy nasz łże-wokal, kiedy siedzieć z zamkniętym dziobem staje się zadaniem niewykonalnym. Kawałek trwa prawie pięć minut, pięć minut łomotu, który nie może się skończyć, zanika i powraca, póki pałker z bólu nie krzyknie: „Mam pęcherze na palcach!”. Postronnego obserwatora widok ten może zdziwić: dwóch gości w wieku późno średnim, puszczających muzykę i wyraźnie pobudzonych paleo-metalem sprzed pół wieku, a wokół publiczność dwa, trzy dziesięciolecia od nich młodsza. Nikomu by pewnie nie postało w głowie, że dzieje się to w ramach festiwalu poetyckiego. Że jeden z tych gości pracuje w wysokim urzędzie państwowym, a drugi w wysokiej, a nawet wyższej, szkole równie państwowej. I że obaj piszą, tłumaczą, a swoją muzykę, rocznik ’68, przywieźli, bo na taki pomysł – muzycznego After Party – wpadł Artur, zapraszając ich na Stację do Stronia. Nas zapraszając.

Ta edycja Stacji splotła mi się z życiem. Z jednej strony – wiersze, przekłady, warsztaty, z drugiej – wciąż świeże pooperacyjne szwy na brzuchu, piguły, dieta, abstynencja. Rozmowy o wierszach wchodzą na obszar mojej prywatności, moja prywatność kładzie się cieniem na rozmowach o wierszach. I widzę, jak bardzo od rzeczy byłoby jedno od drugiego oddzielać. Zwłaszcza że to mój – posłużę się frazą Dylana Thomasa – sześćdziesiąty rok do nieba. Z tej okazji czeka mnie tu feta – wieczór Pustych nocy, Sankcji i antologii przekładów – bo Biuro wydało w tym roku aż trzy moje książki. Rozmowę prowadzą Dawid, Marta, Paweł. Niecodzienna możliwość przeskoczenia tych – ilu? trzydziestu? – lat, które nas dzielą. Spojrzenia na siebie ich oczyma. Opisania tego, co robię, ich językiem. I co ciekawsze: zawieszenia podziału na ich i nasze. Ich? Upiorna niestosowność zaimków dzierżawczych. Ta ponadpokoleniowość to jedna z niekwestionowanych cnót Biurowych spotkań. Nieoczywista, bo przecież Biuro zaczynało jako przedsięwzięcie generacyjne. Z czasem jednak, z napływem nowych roczników, z otwieraniem się Biura na inne języki, zamieniło się w platformę spotkań, zawieszającą – doraźnie – pokoleniowe dystynkcje. Bo nie one tu decydują, a powinowactwo w słowie. Gdy widziałem w Stroniu – albo wcześniej w Legnicy – dziewczyny i chłopaków siedzących na karimatach, półleżących w śpiworach, z plecakami pod głową, którzy przybyli tu z lewa i z prawa, z deszczu i ze słońca, trudno mi było nie skojarzyć tego z legendarnym trzydniowym festiwalem sprzed półwieku. I nie zdziwiłbym się wcale, gdyby za chwilę zawył stary fender Hendriksa.

Karol Maliszewski

Garść wspomnień

Chyba należę do tych „ludzi Stacji”, którzy najpierw byli ludźmi Fortu, Portu, festiwalu, a jeszcze dawniej współpracowali z pewnym młodym człowiekiem ze Stronia Śląskiego organizującym polsko-niemieckie spotkania literackie. Oczywiście chodzi o Artura Bursztę, którego energia nigdy nie pozwoliła na ugrzęźnięcie w jednej, szybko kostniejącej formie, a raczej bez przerwy szukała nowych przestrzeni do samorealizacji. Ale to „samo”, realizując jakieś dalekosiężne plany, napędzało przy okazji innych.

Nie chcę nadużywać wielkich słów, lecz miałem to szczęście, że często byłem wśród tych „innych”. Pierwsze spotkanie w Bolesławowie niedaleko Stronia tak mocno utkwiło mi w pamięci, ponieważ poznałem Bohdana Zadurę. Na tej polsko-niemieckiej imprezie prowadziłem warsztaty poetyckie, jednak prawdziwy warsztat odbywał się w pokoju hotelowym, w którym Bohdan udzielił mi kilku ważnych lekcji, zaglądając w moje maszynopisy i skreślając co drugie zdanie. To był mój przyspieszony kurs creative writing. Natomiast wśród młodzieży licealnej biorącej udział w tych warsztatach, entuzjastycznie nastawionej do poezji i poszukiwania przez nią nowych języków, zwracał uwagę nastolatek z Krakowa, Grzegorz Jankowicz, od którego otrzymałem debiutancki tomik Echo. Rozmowom z nim prowadzonym podczas spacerów po okolicy też sporo zawdzięczam.

Zawsze było twórczo i rozwijająco, kolejny krok na samokształceniowej drodze. Dzięki współpracy z Biurem Literackim pierwszy raz w życiu prowadziłem warsztaty, czyli zostałem postawiony w sytuacji, w której miałem podzielić się doświadczeniem poetyckim i krytycznoliterackim. Pierwszy raz wypowiadałem się przed kamerą, ucząc się lakonicznej i celnej formy wypowiedzi, tak różniącej się od poprzedzającego ją pisemnego elaboratu. Pierwszy raz w poważny sposób pracowałem nad książką z redaktorem, właściwie nad dwiema. Jedna to Po debiucie, a druga Sajgon. Oj, dużo było tych „pierwszych razów”. I każdy skojarzony z jakimś kolejnym krokiem naprzód. Nie wiem, ku czemu, ku jakiemu ostatecznemu celowi. Nieważne. Liczył się i liczy sam ruch. Na początku było poczucie walki i oblężenia, konieczność okopania się, zamknięcia w forcie, ale bardzo szybko przeistoczyło się to w chęć wędrówki i podróży – z portu w każdej chwili można wypłynąć, a ze stacji wyjechać. I ten nieustający ruch, szum i gwizd niespodzianek oraz poszukiwań, twórczy ferment, bardzo mi odpowiadają.

Łukasz Dynowski

Poesia sin fin!

Poezja nie zmienia świata, ale mój zmieniła. To w Stroniu Śląskim, na Stacji Literatura 23, poznałem Katarzynę Szaulińską, miłość mojego życia, mój taniec, śpiew i kosmos.

Nie był to mój pierwszy raz na Stacji – byłem rok i dwa lata wcześniej jako widz, ale tym razem jechałem do Stronia pełen uśmiechu i nadziei. Nie tylko dlatego, że oto mnie przyjęto do szkoły poetów, to jest do Pracowni twórczej, ale też dlatego, że wiedziałem, że poznam Kasię. Skąd mi strzelił do głowy pomysł, że jest to kobieta, z którą chcę, nic a nic jeszcze jej nie znając, spędzić resztę życia, niech pozostanie słodką tajemnicą roztańczonych, oczywiście roztańczonych nago w słońcu pustyni, sił literatury.

Zbliżyły nas – między innymi – woda i grochówka Konrada Góry. Na domówce naszego Połowu przesiedzieliśmy cały wieczór w kącie pokoju, wykrojeni z tego, co się działo w innych jego częściach. Potem był Wrocław, gdzie – wespół z panią Stachniałek – spędziliśmy kilka godzin na rozmowach, piciu kawy i przekopywaniu Tajnych Kompletów. A potem Kasia pojechała do Warszawy.

Żeby było jasne – kiedy wyjeżdżała, ten pomysł pozostawał tak samo postrzelony jak przed Stacją. Po festiwalu było to już jednak postanowione – mój świat zmienił się na zawsze, czego nie mogłem nie zauważyć, spacerując po wrocławskim Starym Mieście. Jeszcze przed Stacją Wrocław wydawał mi się miastem kolorowym, żywym i energicznym. Po tym, jak Kasia wyjechała, stał się zupełnie bez sensu. W ułamku sekundy wszystko się zaglitchowało i zszarzało. Pamiętam rozbicie, które mi towarzyszyło, kiedy tego czy następnego wrześniowego wieczora szedłem dobrze mi znaną, pokonywaną niemal codziennie Świdnicką, czując się nagle jak w obcym mieście. Ale pamiętam też, że to wtedy mnie oświeciło.

Long story short – w listopadzie byłem już mieszkańcem Warszawy. Czułem się, rzecz jasna, w tym prawdziwie obcym mieście wykorzeniony i rozbity na jeszcze mniejsze kawałeczki niż we Wrocławiu. Ale kilka dni później jedliśmy już z Kasią wegańskie schabowe i spożywaliśmy napoje we Wrzeniu Świata. Parą zostaliśmy w grudniu.

Prorocze teraz wydają się słowa Artura Burszty, który na rozpoczęciu Stacji mówił pół żartem, pół serio, że „ileż to dzieci się urodziło dziewięć miesięcy po festiwalu”. My z Kasią trochę zaczekaliśmy – nasza Zosia urodziła się szesnaście miesięcy po Stacji.

Istotnie, „czasy nadeszły nowe”. Za co, tańcząc nago w słońcu tego, co mnie spotkało na festiwalu oraz po jego zakończeniu, mądrym i niezrozumiałym siłom literatury i życia radośnie dziękuję.

Poesia sin fin!

Katarzyna Szaulińska

Magia poezji

Zmianę, jaka zaszła w moim życiu od Stacji Literatura 23 do Stacji Literatura 24, mogłabym porównać do skojarzeń, które budzą dwa tytuły: Nic cięższe niż coś i Druga osoba. Pierwszy to tytuł mojego zestawu poetyckiego wyłowionego w „Połowie” 2018, drugi – projektu dla Pracowni pierwszej książki w 2019 roku. Przejście od pustki do wypełnienia to może banał, ale jak by nie patrzeć – na Stację 23 przyjechałam samotna, na 24 – z narzeczonym i w ciąży.

Niby poezja, a same fakty.

– Mamy takie same włosy – zaczepił mnie On we wrześniu 2018 roku, a potem zaprosił na kawę ze słynnego automatu przy drzwiach CETiK‑u. Byliśmy w jednej Pracowni twórczej Dawida Mateusza, znaliśmy i lubiliśmy swoje wiersze, ale ja nie znałam jeszcze Jego planów wobec mnie. Niczego i nikogo wtedy swoją drogą nie znałam, oprócz Marty Stachniałek, z którą dzieliłam pokój i wiele wspomnień. To była moja pierwsza Stacja Literatura i wstyd się przyznać, ale także pierwsze w życiu spotkania poetyckie. Byłam onieśmielona przez znajome wiersze, nagle uosobione: tu legendarna Joanna Mueller, tu bosonoga Agata Jabłońska, tu Nina Manel jak Czarodziejka z Księżyca, tu wyślizgujący się definicjom Ryba. I tak dalej. Na to zawstydzenie nie pomagało nic, byłam gdzieś obok, niezdolna do przejścia przez granicę uczestniczenia.

Wracając do włosów, kawy i planów, Łukasz Dynowski, bo o niego chodzi, co rano przyrządzał sobie wegańskie jedzenie i zabierał je ze sobą na zajęcia w gigantycznym pojemniku. W tenże pojemnik w przedostatni dzień festiwalu nabrał grochówki gotowanej przez Konrada Górę (a gdzież ja bym wtedy ośmieliła się podejść do Konrada i poprosić o miskę tego epickiego – a może lirycznego – dania?) i zapytał, czy mam ochotę. Na grochówkę i whisky. Kto by nie miał. Potem okazało się, że mam też ochotę zostać jego narzeczoną i mieć z nim dziecko.

Nie byłam w stanie oprzeć się Jego odwadze, nie tylko w zdobywaniu grochówki, ale też w przeprowadzeniu się z Wrocławia do Warszawy, żeby być blisko mnie. A że nie chciał mnie spłoszyć, to nic mi na temat swoich uczuć nie powiedział. Doprawdy, trzeba mnie dobrze znać.

Rozwijając się w tempie pociągu Pendolino, ta relacja przywiozła nas rok później na Stację Literatura 24, na tory pod CETiK-iem, gdzie wygrzewali się we wrześniowym słońcu ci sami poeci – w międzyczasie oswojeni i zaprzyjaźnieni. Maleńka Zo świeciła mi przez skórę, szykując się do dołączenia po drugiej stronie brzucha, a ja czułam, że jestem obecna i że przynależę: do Łukasza, do Zo, do tego miejsca, do literatury.

Magia poezji? Nie śmiem wątpić.

Robert Rybicki

Otoczenie gór zmienia optykę samopoczucia

Nie wiem, po co mam pamięć; nawet na niej nie zarabiam.

W Legnicy na Forcie nie byłem ni razu, przemknąłem przez krajobraz szarych, sypiących się kamienic tylko w 2005 roku, gdy wyjeżdżałem z kraju, by sobie polepszyć los na Wyspach Brytyjskich jako robotnik niewykwalifikowany, oraz w 2008 roku, gdy stamtąd wracałem, by sobie znów pogorszyć los w Polsce jako człowiek literatury.

We Wrocławiu na Porcie byłem parę razy, może pięć, nie pamiętam. Snułem się z poetami śląskimi albo Konradem Górą, sypiałem najczęściej na CRK lub Wagenburgu. Z reguły byłem nietrzeźwy, więc nie będę tu uwiarygodniał swoich wspomnień, na przykład tego, że przytargałem Tomasza Pułkę na Wagen, weszliśmy na teren, a tam nas otoczyło dziesięć psów i, szczekając, zaszachowało jakąkolwiek możliwość ruchu. Musieliśmy się wycofać, powoli, z rozwagą, na jaką stać pijanych ludzi; ze skłotowymi psami nie ma żartów.

W Stroniu jakoś pamiętniej, to w końcu niedawno.

Jeśli we Wrocławiu towarzystwo się rozpierzchało po wszelkich knajpach i restauracjach, to w Stroniu nie ma takiej możliwości; znika balast „wielkomiejskiego” zgiełku, szpanowania, jest jakaś autonomia, nie ma też tego rozbiegania środowiskowego po knajpach „wielkomiejskich”, można się skupić bardziej, skupić na spotkaniu z drugim człowiekiem.

Dla mnie już samo otoczenie gór zmienia optykę samopoczucia. Inne powietrze. Inna zabawa. Lubię sobie iść tą krętą drogą prowadzącą z Czarnej Góry do Stronia, wzdłuż ciecze sobie strumień, słyszę jego szum, dookoła wzgórza, lasy, jeśli to początek września, jeszcze zielone.

Gdy już szedłem parę kilometrów, zawsze zatrzymał się ktoś, żeby mnie zabrać. Ludzie nie rozumieją, że gdy idę, idę swoim rytmem, rzeczka szumi, a jak już mi pomagają, wciągają do tych dupnych blaszanych pudeł, typu autobus albo jakiś samochód osobowy, to potem jestem w rytmie silnika, to nie jest już mój rytm, rytm chodu. Z całym szacunkiem dla dobrych, miłych gestów, między innymi Marty Podgórnik, która zatrzymała autobus, żeby pan kierowca mnie podwiózł.

Dlatego proszę, aby nikt mnie nie podwoził z Czarnej Góry do Stronia Śląskiego w roku 2020, bo chcę iść swoim rytmem i słuchać ptaszków. I nie wiem, czy to „dlatego” jest na właściwym miejscu.

Joanna Mueller

Stacja strachu warta

Strach bierze, gdy pomyślę, że na festiwale Biura Literackiego jeżdżę od dwudziestu lat, co daje połowę mojego życia! Bywały oczywiście przerwy – edycje, na które nie wybrałam się z powodu pracy albo obowiązków macierzyńskich, albo po prostu dlatego, że już wyrosłam z jeżdżenia na Porty w roli bezinteresownej fanki, a jeszcze nie stałam się autorką ani współpracowniczką Biura, która jeździłaby na festiwale nie tylko dla uciechy, ale też „z obowiązku”. Kilka nostalgicznych legnickich kwiatków dołączyłam do bukietu, jakim był jubileuszowy „katalog wspomnień” sprzed pięciu lat, o czasach wrocławskich nie mam zbyt wiele do napisania (tamtejsze edycje pamiętam jak przez mleczną mgłę, bo zwykle bywałam we Wrocławiu na chwilę i z doskoku, jako wieczna matka karmicielka gnająca szybko z powrotem do domu), skupię się więc w tym tekście na festiwalowych spotkaniach w Siennej i Stroniu Śląskim.

Strach bierze, gdy pomyślę, jaki kombinat usług opiekuńczych muszę uruchomić, żeby w drugim tygodniu września – czyli w najbardziej napiętym okresie roku szkolnego – zniknąć na cztery dni z rodzinnego domu. Festiwalowe „znikanie” zaczyna się zresztą dużo wcześniej – ekipa Biura Literackiego, do której należę, planuje każdy najdrobniejszy szczegół imprezy już od wiosny (by nie powiedzieć: od zakończenia poprzedniej edycji!), podczas wakacji przygotowujemy ostatnie planowane na festiwal książki (żeby cieplutkie zdążyły przyjechać do Stronia na czas), trwa też obmyślanie przebiegu warsztatów i spotkań autorskich, które mamy na miejscu poprowadzić. Szczerze mówiąc, myślę, że kiedy w czwartkowy ranek wreszcie wychodzę z mieszkania z walizką, moja rodzina oddycha z ulgą: wprawdzie będzie ciężko spiąć logistycznie następne dni, ale przynajmniej matka (żona, córka) przestanie wreszcie gadać o tym całym Stroniu.

Strach bierze mnie za fraki (lub flaki) jeszcze przed wyruszeniem. Czy zdążę (na autobus spod Pałacu Kultury, pod blok Beaty Stasińskiej, z którą jechałam na festiwal w 2018 roku, na Mokotów, skąd wyruszaliśmy do Stronia wraz z Asią Łańcucką i Kazikiem Biegańskim rok później), czy dojedziemy odpowiednio wcześnie, czy nie wpadniemy w przepaść na dość ryzykownych górskich zakrętach w okolicach Siennej?

A później, gdy uda się przeżyć i dojechać w porę (czyli akurat na tyle wcześnie, by zameldować się w hotelu i przebrać na chybcika, zanim zacznie się napięty czwartkowy program), biorą mnie – za gardło, za atopiczne, swędzące ze stresu dłonie, za rumieniące się policzki – kolejne lęki. Bo trzeba wyjść z hotelowego pokoju z widokiem na głupi serial i górskie zbocze, bo trzeba zmierzyć się z setkami mniej lub bardziej znanych ludzi, bo trzeba podjąć się licznych zadań, za które wzięło się odpowiedzialność. To nie są łatwe wyjścia – i wiedzą o tym wszystkie przyjeżdżające tu introwertyczne osoby, które podobnie jak ja mają problem z wyjściem ze swej lękowej skorupki.

Dlaczego w kontekście festiwalu – czyli czasu szczęścia i radości, jak chciałaby etymologia – piszę o lęku? Dlatego że niezależnie od tego, jak bardzo cieszę się z bycia częścią biurowej ekipy, z rozmów z fantastycznymi ludźmi (na przykład należącymi do „mojej” Pracowni pierwszej książki), z uczestnictwa w wielkim święcie, jakim są spotkania autorskie, to lęk – właśnie lęk – jest moim najwierniejszym towarzyszem. Czego tak bardzo się boję? Zaczyna się od drobiazgów – boję się, że zatrzasną się zablokowane drewienkiem drzwi pokoju, w którym mam poprowadzić warsztaty dla poetów i poetek przed debiutem; a jeśli się nie zatrzasną, to może grupa okaże się zamknięta w sobie, nie otworzy się na rozmowę – i nie uda się nam ze sobą naprawdę spotkać. Boję się, że nie skończę warsztatów na czas i spóźnimy się na autobus, który ma przetransportować festiwalową publiczność z kompleksu hotelowego w Siennej na wydarzenia w Stroniu Śląskim. A kiedy już szczęśliwie (a jakże, tym razem znowu nie spadliśmy w przepaść!) znajdziemy się w CETiK‑u, obawiam się zarówno tego, co zdarzy się w kuluarach, jak i na samej scenie. W kuluarach lękam się szeptów, bo nie wiem, czy któreś z nich nie są ostrzami wymierzonymi w moim kierunku. Jest mi nieswojo, gdy przemykam z kawą albo piwem przed budynkiem byłej stacji kolejowej i dochodzą do mnie głośne dysputy krytyczek oraz krytyków. Przypominam sobie wtedy rok 2017, kiedy prominentny młody krytyk zrobił mi publiczną awanturę w imię równości płci, kiedy to trzęsłam się w panice pod rzęsistym atakiem jego objaśniepaniczowych inwektyw, a potem dogorywałam w pufach na zapleczu, gdzie ukrywałam się przed ludźmi z wielkim ciążowym brzuchem i jeszcze większym poczuciem upokorzenia.

Jednak kuluarowy mrok, nawet jeśli złowrogo rozszeptany, nie przeraża mnie tak bardzo jak scena. Nie, wcale nie muszę na niej stać (o tym za chwilę). Wystarczy, że w świetle reflektorów staje bliska mi osoba, z którą jestem (albo kiedyś byłam) zaprzyjaźniona. Jej lub jego trema staje się moją paniką. Kiedy pierwsze słowa czytanego do mikrofonu wiersza wbijają się w moje uszy, ja ze stresu wbijam paznokcie w skórę dłoni, i tak już srodze podrapaną. Czasem lęk dotyczy padających w mrok słów (jak bardzo czytający się odsłonią i czy ten mrok ich nie pożre?), a kiedy indziej obawiam się tego, czy ze sceny nie spadnie sam poeta, który od kilku godzin zagłuszał własny lęk alkoholem.

Tak, o tym strachu także chciałam napisać. Poetki i poeci przyjeżdżają na festiwal, żeby publicznie przeczytać to, co najintymniejsze. Książka jest bezpiecznikiem, pozwala na dystans, chroni. Czytanie na scenie to sytuacja odbezpieczenia. Stoisz w oślepiającym świetle, przed setkami oczu i uszu, a w dłoniach trzymasz chudy tomik z wyciągniętą zawleczką. I robisz to – na przykład jeśli jesteś autorką Biura, która w ostatniej dekadzie opublikowała w wydawnictwie sześć swoich książek – z konsekwencją godną recydywistki. Robisz to, ponieważ strach, pomimo którego stanęłaś na scenie – znieczuliwszy się alkoholem czy prochem albo po prostu „wziąwszy się do kupy” – jest podszyty niesamowitą radością, że możesz właśnie tutaj, na deskach byłej stacji kolejowej, czasem sama, czasem – jak to było w 2019 roku podczas czytania z Waruj – z przyjaciółką, robiąc rebelię w różowych króliczych uszach, dzielić się z ludźmi, przychylnymi albo i nie, tym, co dla ciebie najważniejsze.

Strach bierze, gdy pomyślę, że może zdarzyć się taki drugi tydzień września, kiedy nie będę stresować się Stacją. Lękam się, że mogłoby jej nie być. I zaklinam: niech będzie, niech będzie.

Jakub Skurtys

Było, nie mija

Po pierwsze: to nie może się udać, to się kończy źle. Te przenosiny były skazane na porażkę, no bo jak można zabrać z dużego miasta największy festiwal poetycki (wyłącznie poetycki!) i liczyć, że podążą za nim ludzie, gdzieś w góry, na sam kraj kraju, gdzie nawet autobus nie raczy dojechać? No cóż, udało się.

Po drugie: gdzie ci mężczyźni, prawdziwi tacy? Legnickie Forty i wrocławskie Porty stały męską załogą, chłopakami z „brulionu”, ich chłopackimi żartami i takimiż zwyczajami. O Fortach słuchałem miejskich legend, portowe pamiętam doskonale, te ze Stacji zaczynają dopiero powstawać, ale mają już inny charakter i zdają się sugerować ogólniejszy kierunek zmian w życiu literackim: mniejsze ego, więcej współpracy, inne wspólnoty.

Po trzecie: już nigdy nie będzie takiego lata, bo każda z tych imprez oddawała ducha konkretnej formacji. Ta pierwsza najbliższa była rocznikom sześćdziesiątym, „brulionowi” i ekipie „Literatury na Świecie” – od nich czerpała splendor i na ich barkach stabilizowała swoją pozycję na krajowej mapie. Ta druga związała się raczej z „generacją X” i wierna była zwłaszcza odkrywcom ośmielonej wyobraźni, a przy tym honorowała w rytmie kolejnych rozdań Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. Ta trzecia to już duch roczników osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, duch nowych debiutantów i ich studencko-licealnych przyjaciół, często młodszych nie tylko od Fortu, ale też samego Biura Literackiego, wychowanych ze świadomością, że istnieje (i musi istnieć) komercyjne wydawnictwo, w którym warto poszukać szansy.

Na moim pierwszym Porcie (2007?) bałem się jeszcze podejść do Darka Foksa, jako krytyczki występowały Joanna Orska i Anna Kałuża, a wiersze czytali zapewne Sosnowski, Zadura i Podgórnik. Rok później celebrowano chyba Tadeusza Różewicza za całokształt twórczości i Andrzeja Sosnowskiego za poems, o których pisałem jeden z pierwszych tekstów krytycznych. Na mojej ostatniej Stacji też występowała Kałuża, współprowadziliśmy warsztaty dla młodych krytyków, wraz z Orską, pod której opieką kończyłem przy okazji doktorat. Podgórnik świętowała dwudziestolecie z Biurem Literackim, ale nie było Foksa, Zadury i Sosnowskiego (choć na tego ostatniego bardzo liczono). Niby nic się nie zmieniło, a jednak.

Sięgam po poprzedni Katalog wspomnień (1996–2015), który przypadkiem mam jeszcze na półce. Zaczyna się od takiej zajawki: „Od rewolucjonistów zmieniających polską literaturę po tych, którzy reprezentują ją na najważniejszych poetyckich festiwalach na świecie. Oto droga, jaką przez ostatnie dwie dekady przeszli autorzy Fortu i Portu Literackiego”. W środku, wśród zdjęć bardziej i mniej archiwalnych, jedno szczególnie zwróciło moją uwagę: „Port Wrocław 2014. Wolny rynek poetów”. Na pierwszym planie Dawid Mateusz, dwa lata przed debiutem, czyta swoje wiersze na wrocławskim rynku w asyście Konrada Góry i Marty Podgórnik. Tak właśnie wyglądała przypadkowa zapowiedź przyszłych Stacji, tych, z którymi najbardziej mi po drodze.

A do Foksa podszedłem gdzieś indziej, w zupełnie innym miejscu.

Marta Podgórnik

(Nie)znajomi z pociągu

Trudno mi pisać o Biurze Literackim inaczej niż emocjonalnie. Ja akurat nie mogłabym zacząć tekstu od formułki „moja przygoda z Biurem zaczęła się…”, bo to nie przygoda, nie przelotny romans, nie mniej lub bardziej udany biznes; to związek, ponad dwudziestoletni, i chociaż burzliwy (jak na silny związek przystało), to stały, zawarty i realizowany na dobre i na złe. Pewnie jeden z najbardziej stałych związków w moim życiu.

Dla mnie Biuro Literackie to nie tylko festiwale i nie tylko wydawnictwo. To także moje miejsce pracy, przestrzeń, w której zdobywałam, nieraz, przyznajmy, we łzach, pierwsze szlify. Nie tylko zawodowe: literackie i redaktorskie, ale także życiowe: towarzyskie i emocjonalne. To niezliczone projekty, z których najbardziej udane (jak chociażby Połów) realizujemy, ulepszając, od lat; te mniej udane wspominamy bez żalu jako kolejne etapy podróży. Można powiedzieć, że dorastałam, a później doroślałam z Biurem, i całkiem prawdopodobne, że się razem zestarzejemy (mam nadzieję, że pięknie).

Towarzyszyłam kolejnym przeprowadzkom. Inaczej było w Legnicy. Inaczej we Wrocławiu. Inaczej jest, i oby nadal było, w Stroniu. Festiwal, choć niezmienny w swych założeniach, ewoluuje. Wyczerpane formuły zastępuje nowymi, sprawdzone rozszerza, wciąż poszukując nowych. Dlatego nigdy się nie znudzi, przynajmniej mnie.

A ludzie ze stacji? Są w istocie nieznajomymi z pociągu, który bywa i podmiejski, i międzynarodowy, czasem sunie sennie przez sielskie równiny, a czasem zapierdala jak starlight express. Ma wagony sypialne, barowe, przedziały dla palących i strefy cichej pracy. Ktoś się dosiada, ktoś wysiada, niektórzy zostają na dłużej. I stają się już znajomymi, z bezterminowym voucherem na kolejne przygody. Czego sobie i niestrudzonej załodze (zwłaszcza motorniczemu i zarazem zawiadowcy stacji) życzę z niemal pewnością, że gdziekolwiek dojedziemy, nazajutrz wyruszymy dalej.

Dawid Mateusz

Ludzie bez spacji

Pierwsze są przebłyski z 2006 i 2007 roku: czytanie Dycia zakończone ściąganiem go siłą ze sceny; czytanie Marty Podgórnik z akompaniamentem Karbido („Kim podmiot jest?/ co podmiot ma?/ czy tłucze się o kanwę szkła?”); nocowanie na Trzebnickiej u Pęcherza; nocowanie na nieistniejącym CRK; Artur Burszta odmawiający mi krótkiego wywiadu, ponieważ „nie mam dyktafonu i nie zapamiętam” (przekonałem, zapamiętałem); Impart, wesołe miasteczko obok; Waldek Jocher, przed którym uciekałem, gdy podszedł, przedstawił się i powiedział: „przypominasz mi Rafała Wojaczka”. Dziwny typ wykonujący dziwne czynności – sześć lat później poznałem go jako Konrada Górę. Powrót w 2007 roku PKP z koszykarzami Stali Rzeszów, którzy pokonali na wyjeździe Śląsk Wrocław, wesoło, wesoło; na koniec piwo w deCafencji o czwartej rano po powrocie z zapoznaną w pociągu dziewczyną wracającą z planu teledysku Behemotha. Wiadomość o śmierci ojca.

Drugie to przebłyski z roku 2011: Kalambur, dwóch przedziwnych typów, z którymi wylądowaliśmy na piwach. Zaproponowali „grę w kalambury w Kalamburze na książki Biura Literackiego”. Jeden z nich efektownie gestykulował, potem twierdził, że pokazywał Hiperrealizm świętokrzyski. Uznałem ich za kompletnych świrów i postanowiłem trzymać się od nich z daleka. Po ośmiu latach uświadomiono mi, że ci dwaj nazywali się Jakub Skurtys i Paweł Kaczmarski.

Trzecie: Połów 2014, czytanie pod pręgierzem na rynku. Brewiński opala się we wrocławskim słońcu, Rutkowski strasznie dużo gada; Pfeifer w imprezowym prime time; gdzieś krąży Radek Jurczak, którego kojarzę z manichejczyków i firewalli. Ryba budzi mnie na wyburzanym CRK (Centrum Reanimacji Kultury – przypis dla młodszych) słowami: „W 1986 Andrzej Sosnowski powiedział Bohdanowi Zadurze…”, dalej nie pamiętam. Niedziela: kroimy warzywa, gotujemy zupę w ramach Food Not Bombs. Dwie minuty drogi od CRK jest sklep z czeskimi piwami. Konrad wręcza mi dwa kartony zupek Vifon jako statuetkę laureata Połowu. Okazuje się, że jeżeli zje się tego za dużo, zaczyna boleć serce.

I czwarte: Stronie, Sienna, Stacja. Najpierw chyba 2015? Pamiętam kitranie śniadania wyniesionego ze stołówki Czarnej Góry dla Niny i Ani, które nocowały w Stroniu. Pamiętam, że były to jajka, chyba faszerowane. Pamiętam fascynację umiejętnościami organizacyjnymi Oli Olszewskiej i przekonanie, że gdybym miał powierzyć komuś zaplanowanie siatki lotów nad całą Europą, byłaby to właśnie Ola. Dalej to już sam byłem w robocie i te wspomnienia intensywnych weekendów zlały mi się w obraz żłobka dla dorosłych, uruchamianego co wrzesień w Stroniu Śląskim. Punktowo przychodzą najważniejsze, w kolejności losowej: czytanie Nich Konrada, Rybie czytanie Daru Meneli, Animalia Adamowicz, Transparty Niny Manel. Potem prowadzenie z Karolem Maliszewskim ultraszybkiego spotkania z Jerzym Jarniewiczem, drugiego z Bohdanem Zadurą. Dalej ekipa pierwszego „mojego” Połowu: Paweł, Marcin, Tosia, Marcin, Olek, Gosia, Klaudia, Ania, Paweł, Agnieszka, Marysia, Kasia, Patrycja, Natalia, Monika, Łukasz, Marika, Agnieszka, Jakub, Urszula. Bananówka Konrada, niedopompowana piłka do nogi, Marcin Urban stawiający tarota wszystkim wokół. Pojawienie się Zuzanny Strehl i dokonywanie obliczeń, ile lat miała, kiedy byłem na pierwszym Porcie. Jestem bardzo stary, zostały mi tylko flashbacki, zostały tylko spacje.

Grzegorz Chojnowski

Koniec nowym początkiem

Szczerze przyznam, że do dziś nie rozumiem, dlaczego Port Literacki i Biuro wyniosły się z Wrocławia. Zamiast chuchać na taką imprezę, miasto bez mrugnięcia neonem się z festiwalem pożegnało. Nie pojmę tego nigdy, jestem pewien, że wszystkie nieporozumienia można było wyjaśnić i się po prostu dogadać. Swego czasu pisałem: „Warto zadać pytanie, co Wrocław zyskał i ciągle zyskuje dzięki obecności Biura, z kolei Biuro powinno pamiętać, jak się rozwinęło, działając właśnie w tym mieście. Odpowiedzi wydają się oczywiste, wspólne korzyści nieocenione, liczone i w walucie wizerunkowej, i wymiernej, czyli w literackich nagrodach dla książek wydanych przez Biuro Literackie. Oraz karierach portowych autorek i autorów”. Stało się, jak się stało, w okolicach Europejskiej Stolicy Kultury 2016… I okazało się, że… dobrze się stało. Artur Burszta ma w sobie wizjonerską determinację i niezwykły dar – proszę mi pozwolić użyć tego słowa w dobrym kontekście – menedżerski, bo – jak każdy wybitny menedżer – potrafi problem przemienić w sukces, koniec w nowy początek. Stacja Literatura, która kontynuuje tradycję Portu, zamieniła niegościnny Wrocław na malownicze czarnogórskie Stronie, nie bez trudności przecież, dowodząc prawdziwości starego powiedzenia: jakość się obroni. Za tą jakością stoją oni-ty-my, z Olą i Arturem na czele, artyści sztuk różnych, uczestnicy festiwalu będącego dziś spotkaniem może nawet bardziej wyczekiwanym niż choćby dekadę temu. Mimo większych niż kiedyś kłopotów samej poezji i tak zwanej wysokiej literatury z dotarciem do ludzi, jest w Stroniu, na Czarnej Górze, w Siennej, a chyba raczej w samej Stacji coś, co (nad)zwyczajnie działa, co oczywiście da się ująć w przepis na świetną literacką imprezę, ale nie da się – oczywiście – ot tak, po prostu wdrożyć. Pamiętam każdy swój Port Literacki, towarzyszę festiwalowi od lat kilkunastu, mam wspomnienia zabawne i poważne, spotkania niezapomniane. W sali Wrocławskiego Teatru Współczesnego, Impartu czy Studia Na Grobli. Nie chcę żadnego szczególnie wyróżniać, nie byłoby to w porządku wobec innych. Ale te, które zdarzyły się i dzieją w Porcie jako Stacji, mają wymiar specjalny, bo stoi za nimi energia dojrzałości po przejściach, dbająca o potrzeby merytoryczne i romantyczne, wartości mistrzowskie i debiutanckie. A przy tym niesiląca się już na pokaz, świadoma tego, że siłą jest kontakt. Więc tak: 25 lat minęło, lecz jeszcze ciekawsze wydają się te następne.

Grzegorz Nurek

Lepsza, twórcza strona świata

Miałem przyjemność uczestniczyć we wszystkich dotychczasowych edycjach Stacji Literatura w Stroniu Śląskim i Siennej. Mogę z przekonaniem powiedzieć, że to jeden z moich ulubionych festiwali literackich. Nie abym był maniakiem, znawcą i weteranem festiwali, poznałem ledwie kilka, stale uczestniczę w Festiwalu Conrada i Festiwalu Miłosza w Krakowie, staram się śledzić, co odbywa się podczas Zakopiańskiego Festiwalu Literackiego. Co roku obiecuję sobie, że odwiedzę w końcu Festiwal Haupta, Miedziankę oraz Góry Literatury, ale jak dotąd na nie nie dotarłem.

W życiu literackim uczestniczę od dwudziestu pięciu lat. Zaczęło się od redagowania (m.in. z Romanem Honetem i Adamem Wiedemannem) czasopisma literacko-artystycznego „Studium” w Krakowie i biblioteczki tegoż periodyku (w której ukazało się ponad sto tomów poezji, zbiorów opowiadań i powieści). Po trzynastu latach fascynującej przygody z literaturą najnowszą trafiłem do działu kultury „Tygodnika Powszechnego”, potem jeszcze redagowałem „Nową Europę Wschodnią”, skąd ostatecznie przeszedłem do krakowskiej „Gazety Wyborczej”.

Niezmiernie cenię sobie wszystkie przyjaźnie, które przez te lata zawarłem z pisarzami. Uwielbiam towarzystwo ludzi dowcipnych, mądrych i twórczych. Gdzie ich szukać, jeśli niew gronie piszących? Zdaję sobie oczywiście sprawę, że nie ma sensu idealizować; także w środowisku literatów niemało zawiści, wzajemnych żali i pretensji, niesmacznych ataków.

To, co podoba mi się podczas Stacji Literatura, to niezwykły, niepowtarzalny nigdzie indziej ferment twórczy. Fabryka marzeń. Lepsza, twórcza strona świata.

Co roku chciałbym, aby ten festiwal trwał dłużej. Nie dwa i nie trzy dni. Znacznie, znacznie dłużej. To dla mnie prawdziwe święto. Kiedy obserwuję ludzi siedzących na torach nieczynnej już stacji kolejowej, wystawiających twarze do słońca, widzę też hamak, do którego zbliża się boso poetka, a poeci „haratają w gałę”, czas na chwilę zamiera, wielkie sprawy polityczne karłowacieją i schodzą na dalszy plan.

Mógłbym w nieskończoność opowiadać o zachwytach; podsłuchanej w autokarze rozmowie o twórczości Agnety Pleijel i Eleny Ferrante, spacerach po lesie w Siennej w poszukiwaniu grzybów, zjawiskowych koncertach piosenek Boba Dylana i wierszy Zuzanny Ginczanki. Podziwiam przenikliwość Kory, która chyba jako pierwsza publicznie właśnie w Stroniu przewidziała Nobla dla Olgi Tokarczuk. Raz jeszcze chętnie obejrzałbym czytania Ryszarda Krynickiego, Rae Armantrout, Agaty Jabłońskiej, Konrada Góry.

Pisanie to sport ekstremalny, dyscyplina dla długodystansowców. Tym, którzy mają pretensję do Artura Burszty, że wciąż nie wydaje ich książek albo że robi to sporadycznie, warto przytoczyć anegdotę z korespondencji Tadeusza Różewicza i Ryszarda Przybylskiego. Młodzi poeci przychodzili do Mandelsztama jak do mistrza, skarżyć się, że ich nie drukują. A on ich wyrzucał za drzwi i krzyczał: „A Chrystusa drukowali? A Safonę drukowali?”.

O autorach i autorkach

Bohdan Zadura

Ur. w 1945 r. Poeta, prozaik, tłumacz i krytyk literacki. W latach 2004-2020 redaktor naczelny „Twórczości”, od lat pozostaje związany z „Akcentem” i „Literaturą na Świecie”. Laureat licznych polskich i zagranicznych nagród, w tym: Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius (2011), Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. H. Skoworody (2014) oraz Nagrody im. C.K. Norwida (2015). W Biurze Literackim w latach 2005–2007 ukazały się jego dzieła zebrane, a w kolejnych latach publikował w oficynie następne premierowe książki, w tym w 2020 roku wybór wierszy Sekcja zabójstw. W 2018 r. został uhonorowany Silesiusem za całokształt twórczości.

Dawid Mateusz

Urodzony w 1986 roku. Publikował w licznych pismach zwartych i ulotnych. Podejmował wiele, mniej lub bardziej udanych inicjatyw kulturalnych. Jest autorem debiutanckiej Stacji wieży ciśnień (2016), która ukazała się nakładem Biura Literackiego. Mieszka w Krakowie.

Grzegorz Chojnowski

Dziennikarz Polskiego Radia Wrocław. Mieszka we Wrocławiu.

Jakub Skurtys

Ur. 1989, krytyk i historyk literatury; doktor literaturoznawstwa; pracuje na Wydziale Filologicznym UWr; autor książek o poezji najnowszej Wspólny mianownik (2020) oraz Wiersz… i cała reszta (2021).

Jerzy Jarniewicz

Urodzony 4 maja 1958 roku w Łowiczu. Poeta, tłumacz, krytyk. W 1982 r. ukończył anglistykę na Uniwersytecie Łódzkim, w 1984 r. filozofię. Autor między innymi tomów poetyckich Dowód z tożsamości (2003), Oranżada (2005), Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną (2012) czy Woda na Marsie (2015), licznych przekładów literatury zagranicznej oraz książek krytycznoliterackich. Od 1994 r. redaktor "Literatury na Świecie". Współpracuje z "Gazetą Wyborczą", "Tygodnikiem Powszechnym" i "Tyglem Kultury". Mieszka w Łodzi.

Joanna Mueller

Urodzona w 1979 roku. Poetka, eseistka, redaktorka. Wydała tomy poetyckie: Somnambóle fantomowe (2003), Zagniazdowniki/Gniazdowniki (2007, nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia), Wylinki (2010), intima thule (2015, nominacje do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy i do Silesiusa), wspólnie z Joanną Łańcucką Waruj (2019, nominacje do Silesiusa i Nagrody im. W. Szymborskiej) oraz Hista & her sista (2021, nominacja do Silesiusa), dwie książki eseistyczne: Stratygrafie (2010, nagroda Warszawska Premiera Literacka) i Powlekać rosnące(2013) oraz zbiór wierszy dla dzieci Piraci dobrej roboty (2017). Redaktorka książek: Solistki. Antologia poezji kobiet (1989–2009) (2009, razem z Marią Cyranowicz i Justyną Radczyńską) oraz Warkoczami. Antologia nowej poezji (2016, wraz z Beatą Gulą i Sylwią Głuszak). Członkini grupy feministyczno-artystycznej Wspólny Pokój. Mieszka w Warszawie.

Karol Maliszewski

Urodzony w 1960 roku w Nowej Rudzie. Poeta, prozaik, krytyk literacki. Absolwent filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Założyciel Noworudzkiego Klubu Literackiego „Ogma”. Laureat nagrody im. Marka Jodłowskiego (1994), nagrody im. Barbary Sadowskiej (1997), nagrody im. Ryszarda Milczewskiego-Bruno (1999). Nominowany do NIKE za zbiór krytyk literackich Rozproszone głosy. Notatki krytyka (2007). Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Mieszka w Nowej Rudzie.

Katarzyna Szaulińska

Urodziła się w 1987 roku w Kołobrzegu. Poetka. Laureatka Połowu, konkursu na wiersze i opowiadania doraźne oraz projektu "Pierwsza książka" Biura Literackiego w 2019 roku. Nominowana do nagrody głównej w XXV OKP im. Jacka Bierezina. Publikowała wiersze, opowiadania oraz komiksy, m.in. w „Małym Formacie”, „Kontencie”, „Fabulariach”, „Wakacie”, „Kulturze Liberalnej” i 8. Arkuszu „Odry”. Autorka scenariusza komiksu o depresji Czarne fale oraz monodramu Córcia wystawianego w Teatrze WARSawy. Mieszka w Warszawie, gdzie pracuje jako psychiatra i psychoterapeutka.

Łukasz Dynowski

Urodzony w 1989 roku. Wiersze i opowiadania publikował m.in. w „Stonerze Polskim”, „Wizjach” i „Magazynie Literackim biBLioteka”. Mieszka w Warszawie. Pracuje w Wirtualnej Polsce jako szef redakcji o2.pl.

Marta Podgórnik

Ur. w 1979 r., poetka, krytyczka literacka, redaktorka. Laureatka Nagrody im. Jacka Bierezina (1996), stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, nominowana do Paszportu „Polityki” (2001), laureatka Nagrody Literackiej Gdynia (2012) za zbiór Rezydencja surykatek. Za tomik Zawsze nominowana do Nagrody Poetyckiej im. Wisławy Szymborskiej (2016) oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius (2016). W 2017 r. wydała nakładem Biura Literackiego tom Zimna książka, który również nominowany był do tych samych nagród. Książka Mordercze ballady przyniosła autorce Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej oraz nominację do Nagrody Literackiej Nike. Mieszka w Gliwicach.

Robert Rybicki

Urodzony w 1976 roku. Poeta, tłumacz, happener, były redaktor pisma artystycznego „Plama” w Rybniku oraz polskiego tygodnika „Nowy Czas” w Londynie. Autor siedmiu tomów poetyckich: Epifanie i katatonie (2003), Motta robali (2005), Stos gitar (2009), Gram, mózgu (2010), masakra kalaczakra (2011), Dar Meneli(2017) wyróżniony Górnośląską Nagrodą Literacką „Juliusz” oraz POGO GŁOSEK (2019). W 2018 roku w Biurze Literackim ukazał się zbiór jego wierszy Podręcznik naukowy dla onironautów (1998–2018). Mieszka w Krakowie..

Powiązania

Bohaterki małych, codziennych transgresji

wywiady / o książce Anna Adamowicz Jerzy Jarniewicz

Rozmowa Anny Adamowicz z Jerzym Jarniewiczem, towarzysząca premierze książki Trzy kobiety Jerzego Jarniewicza, wydanej w Biurze Literackim 6 maja 2025 roku.

Ludzie ze Stacji

Bohdan Zadura

Dawid Mateusz

Grzegorz Chojnowski

Jakub Skurtys

Jerzy Jarniewicz

Joanna Mueller

Karol Maliszewski

Katarzyna Szaulińska

Łukasz Dynowski

Marta Podgórnik

Robert Rybicki

O autorach i autorkach

Bohdan Zadura

Dawid Mateusz

Grzegorz Chojnowski

Jakub Skurtys

Jerzy Jarniewicz

Joanna Mueller

Karol Maliszewski

Katarzyna Szaulińska

Łukasz Dynowski

Marta Podgórnik

Robert Rybicki

Powiązania

Bohaterki małych, codziennych transgresji

Przyszłość literatury

6 poetek z Irlandii

TransNowa Książka: Wybór stand-upów, trule, Kryptodom

Od zawsze moim crushem był ksiądz Baka

Jedno pytanie zamiast rozmowy z Serhijem Żadanem

Hotel, Makijaż, Piosenki

Nowy europejski kanon literacki: Zwierzęta apokryficzne, Skry na mrok, Czerwony śliski pałac

Nie ma nas poza czasem

Ulga jest najgrzeszniejszym z uczuć

Kanapeczka, Ogień

Język łamanego oporu

Pisałem, bo czytałem

Osiem lat poprzednich rządów utwierdziło mnie w tym, że jestem patriotą

Rozmowy na koniec: odcinek 33 Joanna Mueller

Poezja na nowy wiek

Migawki, więcej nie pamiętam

Śmianko przez łzy, czyli Gryczanka superbajaderka

Rozmowy na koniec: odcinek 32 Marcin Czerniawski, Agata Dyczko, Karolina Krasny, Ewa Tondys-Kohmann, Łukasz Wojtysko

Egzotyczne, bliskie, nasze

Ta ostatnia rozmowa

Poezję mamy we krwi

Rozmowy na koniec: odcinek 31 Paulina Pidzik

Rozmowy na koniec: odcinek 30 Marlena Niemiec

Niewidka i Zobaczysko

Neuroprzekaźnik musów. O „Umalmu” Łukasza Woźniaka

Węgierskie lato

Rozmowy na koniec: odcinek 29 Katarzyna Szweda

Rozmowy na koniec: odcinek 28 Jakub Pszoniak

Poeci na nowy wiek

Skry na mrok

Pod prąd, w nieważkość. O „gatunkach anadromicznych” Karola Brzozowskiego

Taki jeden, na naszych oczach (zdefiniuj „taki”, zdefiniuj „oczy” itd.)

Pospieszny Legnica-Wroclaw

Rozmowy na koniec: odcinek 25 Joanna Roszak

Rozmowy na koniec: odcinek 26 Iwona Bassa

Blade Runner 2023. O „państwach miastach i okolicach” Kamila Plicha

Rozmowy na koniec: odcinek 24 Zofia Bałdyga, Olga Niziołek, Aleksandra Wojtaszek

Czołgacz, pełzacz, tropiciel

Rozmowy na koniec: odcinek 27 Klaudia Pieszczoch

Przyszłość krytyki literackiej

Rozmowy na koniec: odcinek 23 Roman Honet

Rozmowy na koniec: odcinek 22 Jacek Godek, Katarzyna Skórska, Elżbieta Sobolewska

Wszystko gubione

Moja reakcja na. O „bezoarach” Julii Jankowskiej

Rozmowy na koniec: odcinek 21 Kacper Bartczak

Rozmowy na koniec: odcinek 20 Julian Tuwim (Aleksander Trojanowski)

Rozmowy na koniec: odcinek 19 Grzegorz Jankowicz

Naturalna wielkość

Turbuj te kółka, turlaj! O „Regule trzech” Aleksandry Góreckiej

Rozmowy na koniec: odcinek 18 Miłosz Fleszar, Jakub Grabiak, Jakub Gutkowski, Joanna Łępicka, Amelia Żywczak

Rozmowy na koniec: odcinek 17 Karolina Kapusta

Rozmowy na koniec: odcinek 16 Jerzy Jarniewicz

Bagaż

Historia jednego wiersza: „tsundere: podmalówka”