Historia kina polskiego

Z rozdziału pierwszego

Pro­fe­sor pod­cią­gnął zasi­ka­ne kale­so­ny i ruszył z wykła­dem:
– Wszy­scy fil­mow­cy popeł­nia­ją błąd, uzna­jąc, że tak zwa­ny nor­mal­ny peł­no­me­tra­żo­wy film fabu­lar­ny (oraz jego pochod­na w rodza­ju tak zwa­nej nor­mal­nej fabu­lar­nej krót­ko­me­tra­żów­ki) to przede wszyst­kim śro­dek roz­ryw­ki i chwi­lo­wej reflek­sji. Jest on bowiem, ten film, pod­sta­wo­wym ucie­le­śnie­niem pew­nej idei szczę­ścia, któ­rą roz­wi­nię­ty kapi­ta­lizm usi­łu­je narzu­cić całe­mu spo­łe­czeń­stwu. Film fabu­lar­ny jako naczel­ne dobro wyob­co­wa­ne­go życia i – co musi iść w parze – jako fla­go­wy pro­dukt kapi­ta­li­stycz­ne­go ryn­ku kul­tu­ry znaj­du­je się w samym cen­trum jed­na­ko­wej glo­bal­nej pro­pa­gan­dy. Ostat­nio nie­mal obie­go­wą for­mu­łą sta­ło się prze­świad­cze­nie, że dal­szy gospo­dar­czy roz­wój Unii Euro­pej­skiej zale­ży od tego, czy slo­gan „Dwa fil­my fabu­lar­ne na rodzi­nę” odnie­sie suk­ces. To ści­śle wią­że się z cza­sem trwa­nia fil­mu. Czas trwa­nia, jak słusz­nie zauwa­żył Robert Bres­son, sta­no­wi dodat­ko­wą pra­cę idei, im jest dłuż­szy, tym dłuż­szy w cią­gu dnia sta­je się tak zwa­ny czas wol­ny. Kto nie pra­gnie doko­nać odno­wy fil­mu fabu­lar­ne­go, a jed­no­cze­śnie zamie­rza dosto­so­wać się do obec­nej paso­żyt­ni­czej sytu­acji kul­tu­ry w Euro­pie, ten powi­nien w tej chwi­li opu­ścić tę salę. Ci, któ­rzy zosta­ną, a nie­wie­lu ich będzie, obej­rzą ze mną pewien czar­no-bia­ły film.
Fra­je­rzy i moja dziew­czy­na wyszli.
Mia­łem dziew­czy­nę, kur­wa mać. I pomy­śleć, że na Bres­so­na ją wyrwa­łem.
Zga­sło świa­tło.
Ska­co­wa­ny kino­ope­ra­tor odpa­lił sprzęt.

Z rozdziału czwartego

Pro­fe­sor był wyraź­nie pod­kur­wio­ny, ale dawał radę:
– Czy nowe kino pol­skie jest wyra­zem nihi­li­zmu? Myślę, że odrzu­ca ono rolę, któ­rą chęt­nie by mu wyzna­czo­no w całym tym poli­tycz­nym spek­ta­klu, a prze­cież nawet deli­kat­nie nisz­cząc czy choć­by omi­ja­jąc poli­tycz­ny spek­takl, radzi sobie z tym całym nihi­li­zmem, czy­li usu­wa go z pola sztu­ki. Wszyst­ko to, co będzie powsta­wać i roz­wi­jać się w ramach spek­ta­klu poli­tycz­ne­go, runie samo­czyn­nie, bez pomo­cy Pol­skie­go Insty­tu­tu Sztu­ki Fil­mo­wej. A jak wszy­scy wie­my, moż­na budo­wać tyl­ko na ruinach. Nie­któ­rzy mło­dzi fil­mow­cy są fil­mow­ca­mi wła­śnie dla­te­go, że nie są już fil­mow­ca­mi. Są arty­sta­mi. Resz­ta to tyl­ko i wyłącz­nie poli­ty­cy do wyna­ję­cia.
Wkurw wyraź­nie mu mijał, a my pró­bo­wa­li­śmy zro­zu­mieć, o co mu cho­dzi.

Z rozdziału dziewiątego

Pro­fe­sor zapa­lił, zady­mił pół sali wykła­do­wej i rzekł:
– I wła­śnie dla­te­go nasze nowe fil­my są nud­ne jak życie, któ­re pró­bu­ją poka­zać. Odda­la­my się coraz bar­dziej od natu­ry, przy­sta­jąc na to, że postęp tech­nicz­ny wyszy­ko­wał nam przy­szłość. Dla­te­go przed­sta­wię wam pro­po­zy­cję nowe­go kina, odpo­wia­da­ją­ce­go nowym mode­lom prze­zwy­cię­ża­nia nudy per­ma­nent­nej. Świa­tło, kolor, for­ma, dźwięk, wszyst­ko, tyl­ko nie akto­rzy. Akto­rzy to ludzie, a to wła­śnie życie ludzi jest nud­ne. Natu­ra się nie nudzi. Czło­wiek się nudzi, bo nie jest stąd.
Odpa­lił dru­gie­go od pierw­sze­go, zady­mił dru­gą poło­wę sali i dodał:
– Zapal­cie sobie, odpocz­nij­cie chwi­lę, bo wyglą­da na to, że musi­my jesz­cze raz prze­ro­bić histo­rię kina pol­skie­go, więc przed pół­no­cą stąd nie wyj­dzie­cie.
Zapa­li­li­śmy. Zagę­ści­li­śmy dym w sali. Śmier­dzia­ło coraz bar­dziej. Nie­któ­rzy z nas wyraź­nie poczu­li, że nie są stąd.