August Kleinzahler

Dokąd idą dusze

A kto to może wie­dzieć: z gór­ki
i po krzy­ku -
na bob­sle­jach ze skrzy­nek pro­sto w nowy wymiar.
Nie wskrze­szaj tych zawod­ni­ków
chy­ba że sta­ra kro­ni­ka fil­mo­wa
zła­pie ich pora­żo­nych
z nożem wetknię­tym w toster.
Prze­strzeń jest peł­na miga­wek i epi­zo­dów
jeśli tyl­ko zna­leźć jej wła­ści­wy wizjer.
To i tak kłam­stwo, wszyst­ko Hol­ly­wo­od -
Umysł to odje­cha­na rzecz
co sama się oczysz­cza jak wiel­kie sło­ne morze.
Lepiej wyobraź je sobie pod oka­pem

wśród gołę­bi
lub zbi­te przy wietrz­ni­ku w wago­nie linii D
gdy prze­jeż­dża­my mostem do Bro­okly­nu.
I niech to będzie pią­tek wie­czór
powiedz­my w lip­cu. Mija­my wła­śnie
sklep mono­po­lo­wy w dro­dze do naszej uko­cha­nej.
Dwaj czar­ni chłop­cy w moż­li­wie naj­wy­myśl­niej­szy spo­sób
jedzą kuku­ry­dzia­ne chrup­ki.
Ona cze­ka, bo chce puścić
naj­lep­szą pio­sen­kę na nasze wej­ście.
Księ­życ jest roz­ma­za­ny.
Nasze heli­kop­te­ry strze­la­ją do chło­pów na polach.
Met­si prze­gry­wa­ją trzy do jed­ne­go w szó­stej.

Kenneth Koch

Z cyklu Tysiąc sztuk awangardowych:
Depart Malgache

AFRYKA
Mada­ga­ska­rze, cze­mu odcho­dzisz?

MADAGASKAR
Nie wiem.
Ale wiem jed­no: jest już dwie­ście pięć­dzie­siąt MILIONÓW lat temu
I muszę odejść.

AFRYKA
Peł­na lemu­rów i ogrom­na wyspo, gdzie się podzie­jesz?

MADAGASKAR
Nie wiem – chy­ba po pro­stu gdzieś na morzu -
Jeśli chcę ura­to­wać moje lemu­ry, muszę odejść…

AFRYKA
Żegnaj!

(MADAGASKAR wypły­wa na Oce­an Indyj­ski.)
O addio, dolce Mada­ga­scar!

(Muzy­ka mal­ga­ska.)

John Ashbery

Historia mojego życia

Byli sobie kie­dyś dwaj bra­cia.
A potem był już tyl­ko jeden: ja.

Doro­słem szyb­ko, nawet zanim nauczy­łem się
pro­wa­dzić auto. I oto ja teraz: par­szy­wy doro­sły.

Myśla­łem wyro­bić sobie zain­te­re­so­wa­nia
któ­ry­mi zain­te­re­so­wać mógł­by się kto inny. A tu kisz­ka.

Chwy­ci­ła mnie rzew­na tęsk­no­ta za tym, co wyglą­da­ło
na miłe mło­de lata. W mia­rę jak coraz bar­dziej

się sta­rza­łem, mia­łem też coraz wię­cej miło­sier­dzia
dla wła­snych myśli i kon­cep­tów,

uwa­ża­jąc, że są przy­naj­mniej tak samo dobre jak cudze.
Wte­dy ogrom­na żar­łocz­na chmu­ra

poja­wi­ła się i zawi­sła nad hory­zon­tem, i wysy­sa­ła go
przez jakieś dłu­gie mie­sią­ce albo lata.

Frank O’Hara

O krok od nich

To moja pora lun­chu, więc idę
na spa­cer w barw­nym szu­mie
tak­só­wek. Naj­pierw chod­ni­kiem
gdzie robot­ni­cy, nie zdej­mu­jąc żół­tych
kasków, kar­mią swo­je umo­ru­sa­ne
lśnią­ce tor­sy kanap­ka­mi i Coca
Colą. Przy­pusz­czam, że kaski chro­nią
ich przed spa­da­ją­cy­mi cegła­mi. Potem
ale­ją gdzie spód­ni­ce trze­po­czą
nad obca­sa­mi i wybrzu­sza­ją się nad
kra­ta­mi metra. Słoń­ce parzy, ale
tak­sów­ki oży­wia­ją powie­trze. Patrzę
na wyprze­daż zegar­ków. Wśród
tro­cin barasz­ku­ją koty.
I dalej
na Times Squ­are, gdzie rekla­ma
papie­ro­sów wypusz­cza mi nad gło­wą dym,
a wyżej wodo­spad prze­le­wa się lek­ko.
Jakiś Murzyn, ospa­le oży­wio­ny,
stoi w drzwiach z wyka­łacz­ką.
Blon­dyn­ka z kaba­re­tu cmo­ka gło­śno: on
się uśmie­cha i pocie­ra poli­czek. Nagle
wszyst­ko zaczy­na trą­bić: jest 12:40
w pewien czwar­tek.
Neon za dnia to
duża fraj­da, jak by napi­sał Edwin Den­by,
podob­nie jak zapa­lo­ne w dzień żarów­ki.
Wstę­pu­ję na che­ese­bur­ge­ra do JULIET’S
CORNER. Giu­liet­ta Mas­si­na, żona
Fede­ri­co Fel­li­nie­go, é bell’ attri­ce.

I na sło­do­we kakao. W taki dzień
jakaś pani w lisach wsa­dza pudla
do tak­sów­ki.
W alei jest dzi­siaj tro­chę
Por­to­ry­kań­czy­ków, dzię­ki cze­mu
robi się ład­nie i cie­pło. Naj­pierw
zmar­ła Bun­ny, póź­niej John Lato­uche,
potem Jack­son Pol­lock. Ale czy zie­mia
jest tak peł­na, jak peł­ne ich było życie?
Pod­ja­dło się i idzie się dalej,
mija­jąc pisma peł­ne nagich ciał
i pla­ka­ty anon­su­ją­ce WALKĘ BYKÓW i
wiel­ki Skład Towa­rów na Man­hat­ta­nie,
któ­ry wkrót­ce roz­bio­rą. Kie­dyś
myśla­łem, że Armo­ry Show się odbył
tutaj.
Szklan­ka soku z papai
i z powro­tem do pra­cy. Moje ser­ce jest
w kie­sze­ni, to Wier­sze Pier­re­’a Rever­dy.
16 sierp­nia 1956

John Cage

Rok od poniedziałku (fragment)

Pew­ne­go wie­czo­ru, kie­dy miesz­ka­łem jesz­cze na rogu Grand Stre­et i Mon­roe, przy­szedł do mnie z wizy­tą Isa­mu Nogu­chi. Pokój był cał­kiem pusty (bez mebli, bez obra­zów). Pod­ło­gę, od ścia­ny do ścia­ny, pokry­wa­ła mata z koko­so­wych włó­kien. W oknach nie było ani zasłon, ani fira­nek. Isa­mu Nogu­chi powie­dział: „Pięk­nie by wyglą­dał w tym poko­ju sta­ry but”.
Pew­ne­go razu kie­dy­śmy w kil­ka osób jecha­li do Bosto­nu, sta­nę­li­śmy w przy­droż­nej restau­ra­cji, żeby zjeść lunch. Był tam stół, obok naroż­ne­go okna, przez któ­re wszy­scy mogli­śmy wyglą­dać i patrzeć na staw. Pły­wa­li i nur­ko­wa­li w nim ludzie. Było też urzą­dze­nie, z któ­re­go zjeż­dża­ło się do wody. W restau­ra­cji sta­ła gra­ją­ca sza­fa. Ktoś wrzu­cił do niej dzie­się­cio­cen­tów­kę. I zauwa­ży­łem, że dobie­ga­ją­ca z niej muzy­ka akom­pa­niu­je pły­wa­kom, choć oni jej nie sły­szą.

Pew­ne­go dnia gdy okna były otwar­te, Chri­stian Wolff zagrał na for­te­pia­nie jeden ze swo­ich utwo­rów. Odgło­sy uli­cy i syre­ny stat­ków sły­chać było nie tyl­ko kie­dy muzy­ka mil­kła, ale ponie­waż były dono­śniej­sze, sły­sza­ło się je lepiej niż dźwię­ki for­te­pia­nu. Ktoś póź­niej popro­sił Chri­stia­na Wolf­fa, żeby zagrał ten utwór jesz­cze raz, przy oknach zamknię­tych. Chri­stian Wolff odpo­wie­dział, że zagra chęt­nie, ale że napraw­dę nie jest to nie­zbęd­ne, bo odgło­sy z zewnątrz nijak się z muzy­ką nie kłó­cą.

Allen Ginsberg

Zapis snu: 8 czerwca 1955

San Fran­ci­sco, pija­na noc u mnie
w domu z pew­nym chłop­cem: śpię:
ciem­ność:
Wró­ci­łem do Mexi­co City
i zoba­czy­łem Joan Bur­ro­ughs na
leża­ku, pochy­lo­ną do przo­du, z ręka­mi
na kola­nach. Patrzy­ła na mnie nie­zmą­co­nym
wzro­kiem, ze znę­ka­nym uśmie­chem na
twa­rzy, co odzy­ska­ła nie­zwy­kłe pięk­no
znisz­czo­ne przez tequ­ilę z solą,
zanim jesz­cze kula ude­rzy­ła w jej skroń.

Mówi­li­śmy o życiu od tam­tej pory.
Co pora­bia teraz Bur­ro­ughs?
Bill żyje, jest w pół­noc­nej Afry­ce.
A Kero­uac? Jack cią­gle fru­wa
z tym samym czu­ciem beatu co daw­niej,
z note­sa­mi wypeł­nio­ny­mi Bud­dą.
Może mu wyj­dzie, zaśmia­ła się.
Hunc­ke dalej w kiciu? Nie,
ostat­nio widzia­łem go na Times Squ­are.
A jak tam Ken­ney? Żona­ty, pije,
i kwit­nie na Wscho­dzie. A ty? Nowe
miło­ści na Zacho­dzie -
Wte­dy zro­zu­mia­łem
że to sen, i zapy­ta­łem
– Joan, jaką wie­dzę mają
zmar­li? czy możesz jesz­cze kochać
zna­jo­mych z tego świa­ta?
Co z nas pamię­tasz?
Na moich oczach
roz­wia­ła się – Po chwi­li ujrza­łem
jak jej ocie­ka­ją­cy desz­czem nagro­bek
odsła­nia nie­czy­tel­ne epi­ta­fium
pod kostro­pa­tą gałę­zią nie­wiel­kie­go
drze­wa, wśród dzi­kiej tra­wy
nie­odwie­dza­ne­go ogro­du w Mek­sy­ku.

Robert Lowell

Alfred Corning Clark
(1916–1961)

Czy­ta­łeś „New York Time­sa”
dzień w dzień na każ­dej prze­rwie,
lecz w jego suchej
klep­sy­drze, reje­strze
two­ich żon, nie ma nic nowe­go,
prócz zarę­czy­no­we­go pier­ścion­ka
za dzie­więć­dzie­siąt pięć tysię­cy,
któ­ry poda­ro­wa­łeś szó­stej.
Bied­ny boga­ty chłop­cze,
byłeś przed­wcze­śnie doro­sły
w swo­jej powol­no­ści,
i umar­łeś mając czter­dzie­ści pięć lat.
Bied­ny Al Clark,
za two­ją powięk­szo­ną,
roz­po­zna­wal­ną foto­gra­fią
wyczu­wam ból.
Byłeś żywy. Jesteś umar­ły.
Nosi­łeś musz­ki i ciem­ne
nie­bie­skie mary­nar­ki i ssa­łeś
mię­to­we albo cyna­mo­no­we pastyl­ki,
żeby odświe­żyć oddech.
Musi być coś -
ktoś, kto wynie­sie
two­ją trium­fal­ną nie­śmia­łość,
nie­zgo­dę na wysi­łek,
inte­li­gen­cję,
co pul­so­wa­ła we wraż­li­wych,
bez­kr­wi­stych zagłę­bie­niach czo­ła.
Nic nigdy nie robi­łeś
i byłeś trze­ci w kla­sie.
Mam wobec cie­bie dług -
mnie ota­cza­ła mgła,
a ty byłeś zbyt znu­dzo­ny,
prze­ni­kli­wy i chłod­ny, żeby się śmiać.
Jesteś mi dro­gi, Alfre­dzie;
nasze nie­spiesz­ne dusze łączy­ły się
w nie­kon­wen­cjo­nal­nych
nie­do­zwo­lo­nych par­tiach sza­chów
na dzie­dziń­cu Św. Mar­ka.
Zazwy­czaj wygry­wa­łeś -
nie­po­ru­szo­ny
jak jasz­czur­ka w słoń­cu.

John Berryman

Wiersz o piłce

Co może teraz chło­piec, któ­ry stra­cił pił­kę,
Co może zro­bić? Widzia­łem jak się weso­ło
Odbi­ja po uli­cy, i jak potem weso­ło
Prze­ska­ku­je – no i już jest w wodzie!
Nie ma sen­su mówić „Ach, są inne pił­ki” -
Jakiś bez­mier­ny żal prze­ni­ka chłop­ca
Gdy osłu­pia­ły drży i gasi wzro­kiem
Wszyst­kie swe mło­de dni w zato­ce, gdzie
Ucie­kła pił­ka. Nie będę się narzu­cał,
Pie­nią­dze, inna pił­ka, są bez­war­to­ścio­we. On
Pierw­szy raz czu­je odpo­wie­dzial­ność
W świe­cie wła­sno­ści. Ludzie będą zabie­rać pił­ki,
Będą je, chłop­cze, zawsze gubić -
Nikt pił­ki nie odku­pi. Pie­nią­dze są zewnętrz­ne.
Teraz gdzieś w głę­bi swej roz­pa­czy on się uczy
Epi­ste­mo­lo­gii stra­ty, jak sobie radzić
Z tą wie­dzą, któ­rą kie­dyś zdo­bę­dzie każ­dy,
A więk­szość wie­le razy, jak sobie radzić,
I świa­tło wra­ca z wol­na na uli­cę,
Sły­chać czyjś gwiz­dek, pił­ki już nie widać,
Część mnie będzie za chwi­lę badać głę­bo­kie
I ciem­ne dno zato­ki… Jestem wszę­dzie,
Poru­szam się i cier­pię, mój umysł i ser­ce poru­sza­ją się
Ze wszyst­kim, co poru­sza mnie, pod wodą
I kie­dy gwiż­dżę, nie jestem małym chłop­cem.

E.E. Cummings

[jeżeli są jakieś nieba]

jeże­li są jakieś nie­ba moja mat­ka będzie(całkiem sama)miała
jed­no z nich. Nie będzie to nie­bo brat­ków ani
kru­che nie­bo kon­wa­lii ale
będzie to nie­bo czar­no­czer­wo­nych róż

mój ojciec będzie(głęboki jak róża
wyso­ki jak róża)

stał obok mojej

koły­sząc się nad nią
(w ciszy)
z oczy­ma któ­re napraw­dę są płat­ka­mi i nic

nie widzą z twa­rzą poety któ­ra napraw­dę
jest kwia­tem a nie twa­rzą z
ręko­ma
któ­re szep­czą
To moja uko­cha­na moja

(gdy nagle w świe­tle słoń­ca
skło­ni się,

i skło­ni się cały ogród)

Charles Reznikoff

[Szedłem Czterdziestą Drugą Ulicą]

Sze­dłem Czter­dzie­stą Dru­gą Uli­cą, gdy zapa­dał wie­czór.
Po dru­giej stro­nie jezd­ni był Bry­ant Park.
Za mną szło dwóch męż­czyzn
i dobiegł mnie frag­ment ich roz­mo­wy:
„Naj­waż­niej­sze – mówił jeden z nich do swe­go towa­rzy­sza -
to wie­dzieć, cze­go chcesz
a potem się tego trzy­mać. Trzy­mać!
I w koń­cu na pew­no ci się powie­dzie”.

Odwró­ci­łem się, żeby spoj­rzeć na tego, któ­ry dawał tak dobrą radę
i nie zdzi­wi­ło mnie, że jest czło­wie­kiem sta­rym.
Ale jego towa­rzysz
któ­re­mu tak gorą­co jej udzie­lał
był rów­nie sta­ry;
i wte­dy wiel­ki zegar na szczy­cie domu zalśnił
po dru­giej stro­nie par­ku.