Obce stany

Post­par­tum

Zawsze lubi­łam owo­co­we gala­ret­ki, ale po uro­dze­niu cór­ki zaczę­łam mieć do nich szcze­gól­ny sen­ty­ment. Na począt­ku zaja­da­łam się nimi kil­ka razy w tygo­dniu, wspo­mi­na­jąc pierw­szy po cesar­ce posi­łek, któ­ry przy­nie­sio­no mi w szpi­ta­lu. Mogłam wte­dy przyj­mo­wać tyl­ko pły­ny, więc gala­ret­ki poda­no mi na tacy tak, by spra­wia­ły wra­że­nie wie­lo­da­nio­wej uczty. Pierw­sze danie: czer­wo­na gala­ret­ka w małej, okrą­głej sala­ter­ce. Dru­gie danie: żół­ta gala­ret­ka w więk­szej, kwa­dra­to­wej. Trze­cie danie: zie­lo­na gala­ret­ka w puchar­ku na wysmu­kłej nóż­ce. Do popi­cia chłod­ny sok poma­rań­czo­wy. To nic, że, nie­za­leż­nie od kolo­ru, gala­ret­ki sma­ko­wa­ły pra­wie iden­tycz­nie. W czer­wo­nej nie czu­łam tru­ska­wek, w żół­tej owo­ców man­go, kwa­sko­wość zie­lo­nej była tyl­ko mgli­stym przy­po­mnie­niem limon­ki. I tak, wzru­szo­na tym luk­su­sem, jadłam z przy­jem­no­ścią, pod­par­ta na łóż­ku w poko­ju ame­ry­kań­skie­go szpi­ta­la, któ­ry od poko­ju w pię­cio­gwiazd­ko­wym hote­lu róż­nił się tyl­ko obec­no­ścią sprzę­tu medycz­ne­go.

Nie wiem, co po moich naro­dzi­nach ponad trzy­dzie­ści lat wcze­śniej poda­no mojej mamie. Cokol­wiek to było, wszyst­kie potra­wy prze­sta­ły jej sma­ko­wać. Jesz­cze z pod­sta­wów­ki pamię­tam jej wychu­dzo­ne ramio­na, zakry­te na szczę­ście przez mod­ne aku­rat podusz­ki. I cie­nie pod ocza­mi – sta­ran­nie zama­sko­wa­ne korek­to­rem – któ­re bra­łam za ozna­kę sta­rze­nia, cho­ciaż mama była wte­dy led­wie w poło­wie trzy­dziest­ki. Trud­no usta­lić, kie­dy po raz pierw­szy zaczę­ła mi opo­wia­dać histo­rię tam­te­go poro­du w komu­ni­stycz­nej Pol­sce, ale potem powta­rza­ła ją już obse­syj­nie co roku w dniu moich uro­dzin, aż po latach znu­dze­nia i roz­draż­nie­nia – „Mamo! Już to sły­sza­łam!” – opo­wieść znów zaczę­ła mnie inte­re­so­wać. Jak padał śnieg. Jak dłu­go sika­ła – nie zorien­to­wa­ła się, że to wody odcho­dzą, bo do ter­mi­nu został jesz­cze mie­siąc. Jak w szpi­ta­lu aku­rat nie było leka­rza, któ­ry opie­ko­wał się jej cią­żą, a moje­mu tacie nie przy­szło do gło­wy, żeby dać komuś łapów­kę. Więc pra­wie się udu­si­łam, pcha­jąc się na świat bez pomo­cy pie­lę­gnia­rek i położ­nych, z gło­wą już na zewnątrz, a resz­tą cia­ła nadal zaklesz­czo­ną w niej. Jak wresz­cie przy­szedł na dyżur jakiś ludz­ki lekarz – do tej pory mama zapa­la zni­cze na jego gro­bie – i obu­rzo­ny obo­jęt­no­ścią per­so­ne­lu przy­wo­łał go do porząd­ku, i ura­to­wał mnie oraz ją. Tyl­ko że mnie i tak zaraz gdzieś zabra­no, a ona zosta­ła sama na wąskim łóż­ku w szpi­tal­nym kory­ta­rzu. I było jej bar­dzo zim­no, i bar­dzo pła­ka­ła. I znów jakaś bar­dziej ludz­ka pie­lę­gniar­ka zli­to­wa­ła się nad nią, zdję­ła z wie­sza­ka obok ster­tę cudzych palt i jak kocem przy­kry­ła ją po samą gło­wę – aż mama zasnę­ła wtu­lo­na w obce zapa­chy: mokrej weł­ny, naf­ta­li­ny, lawen­do­wych per­fum.

Jesz­cze nie wiem, co mam opo­wia­dać cór­ce corocz­nie na uro­dzi­ny. W koń­cu moja histo­ria nie jest tak dra­ma­tycz­na jak histo­ria jej bab­ci. To praw­da, że mój mąż nie dostał ame­ry­kań­skiej wizy, ale przy­naj­mniej ten prze­jaw bez­dusz­nej biu­ro­kra­cji obu­rzył ame­ry­kań­skich leka­rzy i pie­lę­gniar­ki. Dla­te­go pozwo­li­li, aby pod­czas cesar­ki towa­rzy­szy­ła mi przy­ja­ciół­ka. I nie powiem, naja­dłam się stra­chu, kie­dy dosta­łam rachu­nek za pobyt w szpi­tal­nym luk­su­sie. Leża­łam dwa dni ponad stan­dard, więc ska­so­wa­no mnie na pra­wie jed­ną trze­cią mojej rocz­nej pen­sji. Na szczę­ście oka­za­ło się, że pakiet ubez­pie­cze­nio­wy, któ­ry wybrał mój pra­co­daw­ca, pokry­wa wszyst­ko. Nie mia­łam gło­wy zasta­na­wiać się, co robią mat­ki, któ­re pra­cu­ją u mniej hoj­nych pra­co­daw­ców. I tak, przy­znam, pła­ka­łam, kie­dy wró­ci­łam z dziec­kiem do domu. W koń­cu byłam sama, tyl­ko z iPho­nem do pomo­cy. Ale kie­dy skoń­czył się czas gala­re­tek, zaraz zaczę­li odwie­dzać mnie zna­jo­mi z posił­ka­mi, a nawet nie­zna­jo­mi z lokal­ne­go kościo­ła, któ­rzy zna­leź­li we mnie oka­zję do speł­nie­nia dobre­go uczyn­ku. Dru­gi raz pła­ka­łam, kie­dy po sze­ściu tygo­dniach musia­łam wró­cić do pra­cy. We wspa­nia­łej Ame­ry­ce nie ist­nie­je powszech­ny urlop macie­rzyń­ski i na opie­kę nad cór­ką przy­zna­no mi tyl­ko tyle dni, ile przez lata pra­cy nazbie­ra­łam urlo­pu zdro­wot­ne­go. Na szczę­ście zanim wró­ci­łam do pra­cy, do Ame­ry­ki zdą­ży­ła dole­cieć moja mama. Z wiel­ką ocho­tą zaję­ła się wnucz­ką. I bez pro­ble­mu wozi­łam ją na kam­pus z nie­mow­la­kiem, żeby w prze­rwach mię­dzy zaję­cia­mi wyska­ki­wać do nich na kar­mie­nie. Kie­dy prze­rwa była zbyt krót­ka, żeby do nich dotrzeć, pozwo­lo­no mi ścią­gać mle­ko lak­ta­to­rem w poko­ju dla woź­nych. Lak­ta­tor, za któ­ry też zapła­ci­ło ubez­pie­cze­nie, grał ryt­micz­ne „umpa-umpa” jak jakiś instru­ment dęty na para­dzie, przy­no­sząc mi nie­ocze­ki­wa­ne poczu­cie wspól­no­ty. Jak­bym masze­ro­wa­ła w sze­re­gu z milio­nem dziel­nych Ame­ry­ka­nek pom­pu­ją­cych mle­ko z pier­si ku chwa­le sys­te­mu. Szczę­śli­wa, że w prze­ci­wień­stwie do nich nie musia­łam odda­wać dziec­ka do jed­ne­go z szo­ku­ją­co dro­gich żłob­ków.

Wszyst­ko jest więc w porząd­ku. Bez wąt­pie­nia, mię­dzy świa­tem mojej mamy a moim widać wyraź­ny postęp? Czyż nie wystar­czy jed­na war­stwa korek­to­ra, żeby zama­sko­wać moje cie­nie? A kie­dy jed­nak dopad­nie mnie smu­tek, wspo­mnie­nie gala­re­tek dzia­ła jak sło­necz­ne lekar­stwo. Co z tego, że ta żół­ta sma­ku­je iden­tycz­nie jak czer­wo­na? Liczy się wizja man­go, inten­syw­ność kolo­ru, zapach, któ­ry nastra­ja do snów. Obra­cam w ustach obie­cu­ją­ce grud­ki. Mam marze­nie, że przy­szłe poko­le­nia poczu­ją na języ­ku miąższ.

Macie­rzyń­stwo kon­tra Trump

 Jak co lato przy­je­cha­li­śmy do Pol­ski i od począt­ku nasze­go poby­tu mój trzy­let­ni synek nie chce jeść śnia­da­nia. Doma­ga się goto­wych pan­ca­kes z pudeł­ka, do któ­rych jest przy­zwy­cza­jo­ny w Ame­ry­ce, i nie chce nawet spoj­rzeć na jakie­kol­wiek zamien­ni­ki. Nie prze­ko­nu­ją go nale­śni­ki ani plac­ki, nic sma­żo­ne­go na patel­ni. Pra­gnie tyl­ko tych pulch­nych zamro­żo­nych krąż­ków z cia­sta, któ­re wkła­da się do mikro­fa­li na trzy­dzie­ści sekund, na gorą­co sma­ru­je się masłem i pole­wa syro­pem klo­no­wym, a potem kroi na osiem trój­ką­tów, któ­re synek zja­da z tale­rza ręka­mi. Ponie­waż nigdzie nie mogę zna­leźć dokład­nie takich pan­ca­kes, po dwóch dniach śnia­da­nio­wej gło­dów­ki uda­je mi się namó­wić syn­ka na zje­dze­nie jogur­tu – i to tyl­ko dla­te­go, że zapa­ko­wa­ny jest w pudeł­ko w jego ulu­bio­nym kolo­rze, poma­rań­czo­wym. Nie­ste­ty następ­ne­go dnia zawie­ru­sza nam się gdzieś jego ulu­bio­na łyżecz­ka i mimo że synek na widok pudeł­ka wykrzy­ku­je z entu­zja­zmem: Oran­ge!, jogurt stoi nie­na­ru­szo­ny na sto­le aż do połu­dnia.

Wal­cząc z moim trzy­lat­kiem o jedze­nie, nie mogę prze­stać myśleć o innych dzie­ciach, któ­rych syl­wet­ki pra­wie przez mie­siąc nie scho­dzi­ły z kom­pu­te­ro­wych i tele­wi­zyj­nych ekra­nów w USA przed naszym wyjaz­dem. Dzie­ci – ofia­ry poli­ty­ki „zera tole­ran­cji” Trum­pa, odbie­ra­ne rodzi­com na gra­ni­cy USA/Meksyk; dzie­ci nie­le­gal­nych imi­gran­tów ucie­ka­ją­cych z rodzi­mych pie­kieł Ame­ry­ki Środ­ko­wej, lecz tak­że imi­gran­tów legal­nie wystę­pu­ją­cych o azyl; te wła­śnie dzie­ci prze­trzy­my­wa­ne w schro­ni­skach prze­ro­bio­nych z hal byłych hiper­mar­ke­tów; te dzie­ci wrzesz­czą­ce lub tępo wpa­trzo­ne w pod­ło­gę albo dzie­ci zdez­o­rien­to­wa­ne, bo oddzie­lo­no je od rodzi­ców pod­stę­pem, żeby „nie spra­wia­ły trud­no­ści”. Wiem, że są wśród nich tak­że dzie­ci poni­żej pią­te­go roku życia; w znacz­nej mniej­szo­ści, ale jed­nak. Kie­dy więc szu­kam ulu­bio­nej łyżecz­ki syn­ka, w gło­wie mam jed­no drę­czą­ce – być może tro­chę dzi­wacz­ne – pyta­nie: „Co te dzie­ci jedzą?”. Jeśli mój synek nie chce jeść na nowym miej­scu, mimo że ota­cza­ją go kocha­ją­cy doro­śli, to jak jedzą dzie­ci w tych kosz­mar­nych schro­ni­skach pod okiem straż­ni­ków, któ­rym zabro­nio­no nawet je pocie­szać?

Zda­ję sobie spra­wę, że mój synek jest roz­piesz­czo­ny. Przy­pusz­czam, że gdy­by napraw­dę był głod­ny, miał­by lep­szy ape­tyt. Jed­nak nie jestem tego pew­na w stu pro­cen­tach. Wąt­pli­wo­ści pod­su­wa mi lek­tu­ra zapi­sków, któ­ry­mi podzie­lił się ze mną nie­daw­no mój zna­jo­my Omar, uchodź­ca z Soma­lii. Z jego wspo­mnień z obo­zu dla uchodź­ców dowie­dzia­łam się cze­goś na temat jedze­nia, na co sama chy­ba bym nie wpa­dła. Omar pamię­ta przy­pad­ki, kie­dy nowo przy­by­li do obo­zu ludzie umie­ra­li tyl­ko dla­te­go, że nie wie­dzie­li, jak jeść obcą kul­tu­ro­wo żyw­ność dostar­cza­ną im przez orga­ni­za­cje poza­rzą­do­we. Na przy­kład pró­bo­wa­li roz­pusz­czać w wodzie mąkę pszen­ną, żeby zro­bić z niej napój. Przez to dosta­wa­li bie­gun­ki i odwad­nia­li się. Przy­po­mi­na mi się też wątek „obce­go” jedze­nia w powie­ści Połów­ka żół­te­go słoń­canige­ryj­skiej pisar­ki Chi­ma­man­dy Ngo­zi Adi­chie. Jako mat­ka moc­no prze­ży­wa­łam przy tej lek­tu­rze zmar­twie­nia głów­nej boha­ter­ki Olan­ny, któ­ra na począt­ku woj­ny bia­frań­skiej pró­bu­je nakar­mić kil­ku­let­nią córecz­kę. Olan­na pocho­dzi z wpły­wo­wej rodzi­ny, więc ma dostęp do jedze­nia, ale nie takie­go, do jakie­go dziew­czyn­ka była przy­zwy­cza­jo­na w cza­sie poko­ju. Dziec­ko odma­wia przyj­mo­wa­nia pokar­mów, chud­nie w oczach i o mało co nie umie­ra. Na szczę­ście po wie­lu sta­ra­niach Olan­nie uda­je się zdo­być dla niej jaj­ka w prosz­ku, któ­rych „pla­sti­ko­wy” smak napa­wa obrzy­dze­niem więk­szość doro­słych, ale za to prze­pa­da­ją za nim dzie­ci.

Kie­dy w pią­tym dniu poby­tu w Pol­sce mój synek zja­da wresz­cie na śnia­da­nie kawa­łek buł­ki z dże­mem tru­skaw­ko­wym, przy­po­mi­nam sobie radość, jaką czu­ła powie­ścio­wa Olan­na nad tale­rzem peł­nym jajecz­nej pap­ki. Traf chce, że w tym samym dniu Trump pod­pi­su­je dekret zaka­zu­ją­cy roz­dzie­la­nia rodzin. Sytu­acja popra­wia się więc – ale tyl­ko tro­chę. Oko­ło dwóch tysię­cy trzy­stu zatrzy­ma­nych dzie­ci nadal pozo­sta­je w schro­ni­skach, cho­ciaż według rzą­do­we­go rapor­tu „tyl­ko” trzy­dzie­ścio­ro sze­ścio­ro spo­śród nich ma mniej niż pięć lat i „tyl­ko” tro­je mniej niż rok życia. Dla każ­de­go rodzi­ca z odro­bi­ną wyobraź­ni licz­ba „trzy” jest w tym rachun­ku chy­ba rów­nie prze­ra­ża­ją­ca co „dwa tysią­ce trzy­sta”.

*

W dniu, w któ­rym wyla­ty­wa­łam z USA, miesz­kań­cy moje­go okrę­gu Lan­ca­ster w sta­nie Pen­syl­wa­nia wła­śnie szy­ko­wa­li się do pro­te­stu przed sie­dzi­bą repu­bli­kań­skie­go sena­to­ra. Trump w tym cza­sie zapew­niał, że nie może nic pora­dzić w kwe­stii roz­dzie­la­nia rodzin, a pro­ku­ra­tor gene­ral­ny Jeff Ses­sions uza­sad­niał koniecz­ność takie­go postę­po­wa­nia, powo­łu­jąc się na list świę­te­go Paw­ła do Rzy­mian. Nie­któ­re media zasta­na­wia­ły się, czy Ses­sions zda­je sobie spra­wę, że dokład­nie ten sam frag­ment Biblii cyto­wa­no kie­dyś dla uspra­wie­dli­wie­nia nie­wol­nic­twa.

Podej­rze­wam, że Ses­sions był tego świa­do­my; pocho­dzi prze­cież z Połu­dnia USA. Dzię­ki wspo­mnie­niom nie­wol­ni­ków, któ­re co roku oma­wiam ze stu­den­ta­mi na zaję­ciach z lite­ra­tu­ry afro­ame­ry­kań­skiej, wiem, jak głę­bo­kie korze­nie ma na Połu­dniu „tra­dy­cja” wyko­rzy­sty­wa­nia reli­gii chrze­ści­jań­skiej do obro­ny prak­tyk cał­ko­wi­cie sprzecz­nych z duchem chrze­ści­jań­stwa. Naj­słyn­niej­szy autor z naszej listy lek­tur, Fre­de­rick Douglass, w swo­ich wspo­mnie­niach poświę­cił cały osob­ny roz­dział fał­szy­wej odmia­nie chrze­ści­jań­stwa, za jaką uznał „reli­gię posia­da­czy nie­wol­ni­ków” (sla­ve­hol­ding reli­gion). W 1845 roku Douglass posta­wił reli­gii Połu­dnia takie – jak się zda­je nadal aktu­al­ne – oskar­że­nie:

pomię­dzy chrze­ści­jań­stwem tej zie­mi a chrze­ści­jań­stwem Chry­stu­sa dostrze­gam naj­więk­szą z moż­li­wych róż­nic – tak wiel­ką, że jeśli ktoś uzna jed­ną z tych reli­gii za dobrą, czy­stą i świę­tą, musi z koniecz­no­ści odrzu­cić dru­gą jako złą, nie­mo­ral­ną i pod­łą. Aby być przy­ja­cie­lem jed­nej, trze­ba z koniecz­no­ści stać się wro­giem dru­giej. Kocham czy­ste, poko­jo­we i spra­wie­dli­we chrze­ści­jań­stwo Chry­stu­sa; dla­te­go wła­śnie nie­na­wi­dzę chrze­ści­jań­stwa tej zie­mi, któ­re­go dome­ną są korup­cja, nie­wol­nic­two, biczo­wa­nie kobiet, pory­wa­nie dzie­ci, uprze­dze­nia i obłu­da. Napraw­dę, nie widzę powo­du – chy­ba że jest nim oszu­stwo – aby nazy­wać reli­gię tej zie­mi „chrze­ści­jań­stwem”. Uwa­żam to za szczyt matac­twa, naj­zu­chwal­sze z kłamstw, naj­obrzy­dliw­sze z oszczerstw. (…) Napeł­nia mnie nie­wy­sło­wio­ny wstręt, kie­dy widzę, jak afi­szo­wa­nie się reli­gij­no­ścią idzie w parze ze strasz­li­wy­mi sprzecz­no­ścia­mi, któ­re zewsząd mnie ota­cza­ją. Mamy zło­dziei męż­czyzn wśród pasto­rów, biczu­ją­cych kobie­ty wśród misjo­na­rzy, pory­wa­czy dzie­ci wśród człon­ków kościo­ła. (…) Ci, któ­rzy bro­nią świę­to­ści rodzin­nych wię­zi, roz­bi­ja­ją całe rodzi­ny – roz­łą­cza­ją mężów i żony, rodzi­ców i dzie­ci, sio­stry i bra­ci – zosta­wia­jąc puste cha­ty i opusz­czo­ne ogniska[1].

W innych wspo­mnie­niach nie­wol­ni­czych, autor­stwa Har­riet Jacobs, moż­na zna­leźć opis kaza­nia, któ­re brzmi jak pier­wo­wzór wypo­wie­dzi Ses­sion­sa o świę­tym Paw­le. Kaza­nie, któ­re opi­su­je Jacobs, mia­ło miej­sce pod­czas spe­cjal­ne­go nabo­żeń­stwa tuż po powsta­niu Nata Tur­ne­ra, kie­dy to wła­ści­cie­le plan­ta­cji posta­no­wi­li dać nie­wol­ni­kom „tyle nauki o reli­gii, ile by ich powstrzy­ma­ło od wymor­do­wa­nia swo­ich panów”[2]. Trud­no się dzi­wić, że w takich oko­licz­no­ściach całe kaza­nie opie­ra­ło się na jed­nym frag­men­cie zda­nia z… listów świę­te­go Paw­ła wła­śnie: „Nie­wol­ni­cy, z czcią i bojaź­nią w pro­sto­cie ser­ca bądź­cie posłusz­ni waszym docze­snym panom, jak Chry­stu­so­wi”. Plan­ta­cyj­ny pastor zigno­ro­wał oczy­wi­ście dal­szą część tego same­go listu, w któ­rej świę­ty Paweł naka­zu­je panom dobroć wobec nie­wol­ni­ków i przy­po­mi­na, że „Bóg nie ma wzglę­du na oso­by”. Jacobs była jed­ną z nie­wie­lu nie­wol­nic, któ­re tę pomi­nię­tą część mogły prze­czy­tać; nauka czy­ta­nia była zaka­za­na wśród nie­wol­ni­ków, cza­sem pod groź­bą śmier­ci.

Wspo­mnie­nia Jacobs war­to sobie przy­po­mnieć aku­rat teraz (nie­ste­ty nie ist­nie­je ich pol­skie tłu­ma­cze­nie), bo opi­su­ją ame­ry­kań­ski sys­tem nie­wol­nic­twa z per­spek­ty­wy mat­ki, któ­ra, jak współ­cze­śni nie­le­gal­ni imi­gran­ci, żyje w nie­ustan­nym poczu­ciu zagro­że­nia roz­łą­ką z dzieć­mi. Jacobs posta­na­wia uciec z plan­ta­cji, bo nie potra­fi dłu­żej znieść mole­sto­wa­nia sek­su­al­ne­go ze stro­ny swo­je­go pana (oczy­wi­ście, zgod­nie z dzie­więt­na­sto­wiecz­ny­mi kon­wen­cja­mi lite­rac­ki­mi, nie pisze o tym wprost), ale żeby nie stra­cić dzie­ci, chwy­ta się róż­nych pod­stę­pów. W koń­cu spę­dza sie­dem lat ukry­ta w komór­ce na stry­chu u swo­jej bab­ki, wol­nej Afro­ame­ry­kan­ki. Pomiesz­cze­nie ma mniej wię­cej po trzy metry na dłu­gość i na sze­ro­kość oraz zale­d­wie dzie­więć­dzie­siąt cen­ty­me­trów wyso­ko­ści w naj­wyż­szym punk­cie. Jed­nak Jacobs woli takie życie niż kosz­mar plan­ta­cji i cie­szy się, że jest bli­sko dzie­ci; mimo że nie może się z nimi kon­tak­to­wać, sły­szy ich gło­sy i obser­wu­je ich zaba­wy przez szpa­rę w desce.

Wspo­mnie­nia Jacobs, wyda­ne w 1861 roku, dwa lata przed znie­sie­niem nie­wol­nic­twa, spi­sy­wa­ne były, jak wie­le wspo­mnień nie­wol­ni­ków, z myślą o wspar­ciu dla ruchu abo­li­cjo­ni­stów. Mia­ły prze­ko­nać czy­tel­ni­ków, głów­nie bia­łych miesz­kań­ców Pół­no­cy, o okru­cień­stwie sys­te­mu nie­wol­nic­twa i zain­spi­ro­wać ich do zaan­ga­żo­wa­nia się w wal­kę o jego znie­sie­nie. Jacobs wie­lo­krot­nie zwra­ca się w swo­jej książ­ce wprost do bia­łych kobiet i pró­bu­je wzbu­dzić ich empa­tię przez odnie­sie­nia do wspól­ne­go doświad­cze­nia macie­rzyń­stwa. W opar­ciu o rolę mat­ki Jacobs budu­je rów­nież swój moral­ny auto­ry­tet; wszyst­kie swo­je dzia­ła­nia przed­sta­wia jako wyraz tro­ski o szczę­ście i bez­pie­czeń­stwo dzie­ci, pod­wa­ża­jąc w ten spo­sób ste­reo­typ nie­dba­łej oraz roz­wią­złej nie­wol­ni­cy. Kry­tycz­ka Ste­pha­nie Li twier­dzi, że dzię­ki tym reto­rycz­nym zabie­gom macie­rzyń­stwo funk­cjo­nu­je w książ­ce Jacobs jako „for­ma opo­ru” (mother­ho­od as resi­stan­ce)[3].

Podob­ną for­mę opo­ru wyko­rzy­sta­ła do wal­ki z nie­wol­nic­twem Har­riet Beecher Sto­we w słyn­nej Cha­cie wuja Toma. Sto­we – mat­ka sze­ścior­ga dzie­ci, z któ­rych jed­no zmar­ło na cho­le­rę w wie­ku osiem­na­stu mie­się­cy – stwo­rzy­ła w swo­jej gło­śnej powie­ści jed­ną z naj­bar­dziej iko­nicz­nych posta­ci matek w kul­tu­rze ame­ry­kań­skiej. Jest nią nie­wol­ni­ca Eli­za, despe­rac­ko ratu­ją­ca swo­je­go syn­ka Harry’ego przed han­dla­rza­mi nie­wol­ni­ków. Sce­na uciecz­ki Eli­zy i Harry’ego przed psa­mi goń­czy­mi przez zamar­z­nię­tą rze­kę Ohio, jak­kol­wiek melo­dra­ma­tycz­nie prze­ry­so­wa­na, poru­szy­ła czy­tel­ni­ków na całym świe­cie i zosta­ła roz­po­wszech­nio­na w milio­nach kopii na rysun­kach, w przed­sta­wie­niach teatral­nych, a póź­niej tak­że w fil­mach. Jeśli wie­rzyć legen­dzie, któ­ra gło­si, że Cha­ta wuja Toma wywo­ła­ła woj­nę sece­syj­ną, moż­na poku­sić się o stwier­dze­nie, że macie­rzyń­stwo uoso­bio­ne w posta­ci Eli­zy było jed­ną z sił, któ­re popchnę­ły Pół­noc do odrzu­ce­nia nie­wol­nic­twa.

Przy­znam, że czy­ta­jąc arty­ku­ły pra­so­we o dra­ma­tach rodzin roz­dzie­la­nych siłą na gra­ni­cy USA/Meksyk, czę­sto mia­łam przed ocza­mi uję­cia Eli­zy i Harry’ego z fil­mo­wej wer­sji Cha­ty w reży­se­rii Harry’ego A. Pollarda[4]. Zasta­na­wia­łam się nawet, czy jakaś sce­na z tego fil­mu nie poja­wi się w mediach spo­łecz­no­ścio­wych; być może ta, w któ­rej han­dla­rze nie­wol­ni­ków odcią­ga­ją Harry’ego od mat­ki na przy­nę­tę z cukier­ków. (Z tą wła­śnie sce­ną sko­ja­rzy­ły mi się opi­sy nie­któ­rych współ­cze­snych metod rzą­do­wej agen­cji ICE – U.S. Immi­gra­tion and Custom Enfor­ce­ment). Ale sen­ty­men­ta­lizm Cha­ty wuja Toma, słusz­nie od lat kry­ty­ko­wa­ny, nie jest już odpo­wied­nim nośni­kiem spo­łecz­ne­go pro­te­stu. Zamiast kadrów z Eli­zą, kil­ka­krot­nie na Face­bo­oku poja­wi­ła się więc poniż­sza suro­wa ryci­na, przed­sta­wia­ją­ca aukcję nie­wol­ni­ków:

Na face­bo­oko­wej stro­nie afro­ame­ry­kań­skiej gru­py Woke Folks rysu­nek opa­trzo­no nastę­pu­ją­cym komen­ta­rzem: „Kie­dy ludzie mówią, że poli­ty­ka oddzie­la­nia rodzi­ców od dzie­ci, któ­rą sto­su­je Trump na gra­ni­cy z Mek­sy­kiem, jest «nie­ame­ry­kań­ska», zapo­mi­na­ją, że te prak­ty­ki są wła­śnie bar­dzo ame­ry­kań­skie i mają swo­ją histo­rię”. Napis nad rysun­kiem przy­po­mi­na: „To nasza histo­ria”.

Za trzy tygo­dnie wró­cę z dzieć­mi z waka­cji w Pol­sce do nasze­go domu w Ame­ry­ce i do wytę­sk­nio­nych pan­ca­kes z syro­pem klo­no­wym. Wró­ci­my w wyjąt­ko­we miej­sce. Nasze hrab­stwo Lan­ca­ster w zeszłym roku na moment sta­ło się sław­ne, kie­dy BBC poda­ło, że z całych Sta­nów Zjed­no­czo­nych to wła­śnie u nas miesz­ka sta­ty­stycz­nie naj­wię­cej uchodź­ców przy­pa­da­ją­cych na jed­ne­go rezy­den­ta. BBC tłu­ma­czy ten układ tra­dy­cyj­ną przy­chyl­no­ścią lokal­sów wobec obcych, któ­ra wywo­dzi się podob­no z tra­dy­cji reli­gij­nych – ducho­we­mu życiu w tej oko­li­cy nada­ją ton poko­jo­wo nasta­wie­ni ami­sze, meno­ni­ci i kwa­krzy. W nad­rzecz­nym mia­stecz­ku Colum­bia, osiem­na­ście kilo­me­trów od moje­go domu, według miej­sco­wych opo­wie­ści kwa­krzy we współ­pra­cy z wol­ny­mi Afro­ame­ry­ka­na­mi stwo­rzy­li pierw­sze sta­cje słyn­nej kolei pod­ziem­nej (under­gro­und rail­ro­ad): sys­te­mu bez­piecz­nych domów i pomoc­ni­ków, dzię­ki któ­rym zbie­gli nie­wol­ni­cy mogli zacząć budo­wać nowe życie lub prze­do­stać się dalej na Pół­noc i do Kana­dy. Bar­dzo chcę wie­rzyć, że wła­śnie w naszym hrab­stwie moż­na zoba­czyć praw­dzi­we chrze­ści­jań­stwo; doświad­czy­łam go bez­po­śred­nio sześć lat temu, kie­dy wier­ni z obce­go kościo­ła zor­ga­ni­zo­wa­li dla mnie pomoc, gdy jako tym­cza­so­wa samot­na mat­ka rodzi­łam cór­kę.

Nie­ste­ty moja wia­ra waha się tro­chę, odkąd w 2016 roku wybo­ry w moim hrab­stwie wygrał Trump. Mimo to, kie­dy przez Ame­ry­kę prze­ta­cza się fala obu­rze­nia wobec prak­ty­ki roz­dzie­la­nia rodzin, mam nadzie­ję, że moi sąsie­dzi oprzy­tom­nie­ją, że koło histo­rii zakrę­ci się jesz­cze moc­niej i że w moje bliż­sze oraz dal­sze ame­ry­kań­skie oko­li­ce powró­ci ta lep­sza część histo­rii USA – ta, w któ­rej macie­rzyń­stwo jako for­ma opo­ru wygra­ło z nie­spra­wie­dli­wy­mi i okrut­ny­mi pra­wa­mi. Mam oczy­wi­ście na myśli macie­rzyń­stwo jako figu­rę – ozna­cza­ją­cą tro­skę nie tyl­ko o wła­sne dzie­ci, ale też dzie­ci cudze i w ogó­le wszyst­kich słab­szych i dys­kry­mi­no­wa­nych. Takie wła­śnie macie­rzyń­stwo prak­ty­ko­wa­li kie­dyś osiem­na­ście kilo­me­trów od moje­go domu twór­cy under­gro­und rail­ro­ad, nie­za­leż­nie od tego, czy byli mat­ka­mi, ojca­mi czy oso­ba­mi bez­dziet­ny­mi.

2018

Nagro­bek dla skaut­ki

 – Okej, mamo, jestem goto­wa – oświad­cza N. bez­barw­nym gło­sem. A wła­ści­wie: Okay, mom­my, I’m ready. Po trzech latach ame­ry­kań­skiej szko­ły mówi do mnie i męża pra­wie wyłącz­nie po angiel­sku, mimo że z upo­rem odpo­wia­da­my jej po pol­sku.

Szyb­ko wrzu­cam do tor­by dłu­go­pis, fol­der z papie­ra­mi i cmo­kam Pio­tra w poli­czek. Poga­niam N. do wyj­ścia. Boję się, że jeśli w tej chwi­li nie wyj­dzie­my na zbiór­kę, to za pięć minut się roz­my­śli. Girl sco­uts to pierw­sze zaję­cia poza­lek­cyj­ne, jaki­mi się zain­te­re­so­wa­ła. Na wszyst­kie inne pro­po­zy­cje – balet, pił­ka noż­na, hokej na tra­wie – wykrzy­wia­ła usta.

For girls. By girls. Girl sco­uts is a world whe­re girls can do, and be, wha­te­ver they dre­am of – zachę­ca ulot­ka, któ­rą N. dosta­ła w szko­le. Nad tek­stem zdję­cie dziew­czyn­ki w nie­bie­skim kasku, któ­ra wyła­nia się spo­mię­dzy szcze­li­ny w ska­le i wycią­ga drob­ną rękę przed sie­bie, żeby wspiąć się wyżej. Nie mam poję­cia, czy to zdję­cie i obiet­ni­ca świa­ta, w któ­rym dziew­czyn­ki mogą robić, cokol­wiek sobie wyma­rzą, wpły­nę­ły na to, że N. wybra­ła girl sco­uts. Być może zade­cy­do­wa­ły po pro­stu mię­to­we i kar­me­lo­we cia­stecz­ka, któ­re kupu­je­my od skau­tek przed super­mar­ke­tem pod­czas dorocz­nej zbiór­ki pie­nię­dzy. No i powie­dzia­łam jej, że będą mieć ogni­ska z pie­cze­niem mar­sh­mal­lows.

Mniej­sza o to, co ją prze­ko­na­ło. Cie­szę się z jej wybo­ru. Chcę, żeby oprócz szko­ły mia­ła jesz­cze jakiś inny świat. To zabez­pie­cze­nie na wypa­dek, gdy­by dzie­ci z jej kla­sy oka­za­ły się potwo­ra­mi. Od nie­pa­mięt­nych cza­sów, jesz­cze przed moim wyjaz­dem do Ame­ry­ki, noszę w sobie nie­ja­sne prze­czu­cie, że ame­ry­kań­skie dzie­ci mają skłon­ność do meta­mor­fo­zy w potwo­ry. Skąd to prze­czu­cie? Z ame­ry­kań­skich fil­mów i seria­li? A może z roz­mów z ame­ry­kań­ski­mi zna­jo­my­mi, w któ­rych czę­sto łapię alu­zje do jakichś nie­wy­po­wie­dzia­nych okrop­no­ści zna­czą­cych ich szkol­ną prze­szłość?

Przed domem poma­gam N. wsiąść do nasze­go nowe­go volvo. Według inter­ne­to­we­go rese­ar­chu Pio­tra to naj­bez­piecz­niej­szy model samo­cho­du na świe­cie. Na począt­ku z dystan­sem pod­cho­dzi­łam do jego obse­sji na punk­cie bez­pie­czeń­stwa i zachę­ca­łam, żeby roz­sze­rzył poszu­ki­wa­nia tak­że na inne mar­ki. Ale szyb­ko dałam się prze­ko­nać. Tym samo­cho­dem mamy prze­cież wozić naszą uko­cha­ną sied­mio­lat­kę. Niech już będzie obse­sja.

Zapi­na­jąc cór­ce pasy na tyl­nym sie­dze­niu, doty­kam ręką jej szyi pod dłu­gi­mi wło­sa­mi w kolo­rze ciem­ny blond. Jest tro­chę spo­co­na. Pomi­mo poło­wy paź­dzier­ni­ka na zewnątrz wciąż jest cie­pło i par­no jak w sierp­niu. Tyl­ko świa­tło o tej porze dnia świad­czy o jesie­ni. Nie­bo zasnu­wa roz­my­ta sza­rość jak cien­ka war­stwa kurzu na szy­bie.

Wstu­ku­ję w tele­fon adres z ulot­ki Bre­th­ren in Christ Church i nazwę naszej miej­sco­wo­ści. Przy­pis na dole stro­ny zapew­nia, że cho­ciaż spo­tka­nia skau­tek odby­wa­ją się w salach lokal­nych kościo­łów, to nie są powią­za­ne z żad­ną reli­gij­ną deno­mi­na­cją. Dla pew­no­ści spraw­dzi­łam w inter­ne­cie. Zawa­ha­łam się, kie­dy prze­czy­ta­łam począ­tek skau­tow­skiej przy­się­gi: On my honor, I will try to serve God…, ale uspo­ko­ił mnie kolej­ny przy­pis: „Moż­na zastą­pić sło­wo Bóg innym, zgod­nie z wła­sną ducho­wo­ścią”. A więc Bóg w dowol­nej inter­pre­ta­cji. Może to przy­cią­gnie róż­ne rodzi­ny.

Mapa w tele­fo­nie roz­sze­rza się i prze­su­wa, potem foku­su­je na punk­cie zazna­czo­nym czer­wo­ną łez­ką. Pró­bu­ję dopa­so­wać nazwy ulic na mapie do zapa­mię­ta­nych kra­jo­bra­zów mia­stecz­ka, któ­re prze­mie­rzam dość regu­lar­nie. Odle­głość: trzy i pół mili. Czas: osiem minut. Tro­chę ponad milę za skrzy­żo­wa­niem, przy któ­rym zwy­kle skrę­cam w pra­wo, jadąc do jed­ne­go z pobli­skich super­mar­ke­tów. Head north towards Wabank Road – mówi tele­fon roz­ka­zu­ją­cym kobie­cym gło­sem, a ja posłusz­nie wyko­nu­ję jego pole­ce­nie, cho­ciaż więk­szą część tra­sy – tę do zakrę­tu –znam na pamięć.

W przed­nim luster­ku widzę spo­koj­ną twarz N. Uśmie­cha się do swo­ich myśli. Może to dobry moment, żeby zapy­tać ją o ten papier ze szko­ły?

– Bawi­li­ście się w szko­le w gory­la i śmier­dzą­ce bana­ny? – przez ści­śnię­te gar­dło powta­rzam nazwę zaba­wy ze szkol­ne­go listu do rodzi­ców.

N. roz­pro­mie­nia się i opo­wia­da oży­wio­na:

– Tak, uda­wa­li­śmy, że po szko­le gra­su­je goryl, któ­ry przy­szedł ukraść bana­ny. Był nie­bez­piecz­ny, więc musie­li­śmy się przed nim ukry­wać. Poli­cja nam poma­ga­ła.

– Gdzie się ukry­wa­li­ście?

– W kla­sie. Musie­li­śmy sie­dzieć bar­dzo cicho. Ale potem te bana­ny, któ­re chciał ukraść, się zaśmier­dzia­ły i musie­li­śmy wszy­scy wyjść ze szko­ły.

– Faj­na zaba­wa.

– Poli­cjant mówił, że to ćwi­cze­nie. Żeby­śmy wie­dzie­li, co robić, gdy­by kie­dyś tak napraw­dę się sta­ło – zamy­śla się, a potem chi­cho­cze. – Ale tak się raczej nigdy nie sta­nie. W zeszłym roku bawi­li­śmy się, że do szko­ły wła­mał się zło­dziej piz­zy. I to już jest bar­dziej moż­li­we.

– Masz rację – przy­ta­ku­ję zasko­czo­na. Nie wie­dzia­łam, że mie­li takie ćwi­cze­nia już w zeszłym roku. Nie przy­sła­no nam do domu żad­ne­go listu. Czyż­by ktoś z rodzi­ców inter­we­nio­wał i dla­te­go powia­do­mio­no nas teraz?

Dale­ko w dole przed nami widać już nie­koń­czą­ce się pola kuku­ry­dzy, ale na razie jesz­cze jedzie­my wzdłuż domów. Od świę­ta Hal­lo­we­en dzie­li nas nie­wie­le ponad dwa tygo­dnie, więc pra­wie wszyst­kie domy „przy­stro­jo­ne są” mniej lub bar­dziej maka­brycz­ny­mi deko­ra­cja­mi. Olbrzy­mia paję­czy­na opla­ta weran­dę z sza­rą balu­stra­dą, na któ­rej przy­siadł kościo­trup. Dalej opusz­czo­na gilo­ty­na, z któ­rej zwi­sa odcię­ta gło­wa; od szyi po drew­nie cią­gnie się czer­wo­na pla­ma. Potem minic­men­ta­rzyk pla­sti­ko­wych nagrob­ków, przed któ­ry­mi z zie­mi wyła­nia­ją się kości­ste ręce. Gdzie­nie­gdzie deko­ra­cje są bar­dziej nie­win­ne: uśmiech­nię­ty bia­ły duszek na paty­ku, pła­ska syl­wet­ka czar­ne­go kota wbi­ta w belę sia­na. Przy­po­mi­nam sobie o mailu, któ­ry dosta­łam wczo­raj od dru­ży­no­wej:

– Two­je skaut­ki bio­rą udział w para­dzie. Chcesz iść z nimi? Muszę powie­dzieć pani.

– W para­dzie? – oży­wia się cór­ka. Lubi tę dorocz­ną para­dę w mia­stecz­ku tak samo, jak ja w jej wie­ku lubi­łam pocho­dy pierw­szo­ma­jo­we. Zasa­da jest podob­na: w trium­fal­nym mar­szu pre­zen­tu­ją się wszyst­kie oko­licz­ne szko­ły, orga­ni­za­cje, biz­ne­sy, pla­ców­ki. Tyl­ko sce­ne­ria jest jesien­na i poja­wia się mniej flag. Są za to deko­ra­cje, plat­for­my i kostiu­my dobra­ne zgod­nie z tema­tem, któ­ry co roku ogła­sza bur­mistrz. Widzie­li­śmy już „Gwiaz­dy Hol­ly­wo­od”, „Pod­mor­skie świa­ty” i „Hawaj­skie lato”. W tym roku para­da nie wia­do­mo dla­cze­go odby­wa się póź­niej niż zwy­kle, tuż przed Hal­lo­we­en, i taki wła­śnie ma temat.

– W tym roku tema­tem jest Hal­lo­we­en.

– Hal­lo­we­en? – entu­zjazm N. gaśnie. Trzy lata szko­ły nie wystar­czy­ły, żeby oprócz języ­ka roz­wi­nę­ła w sobie ame­ry­kań­skie zami­ło­wa­nie do maka­bry. – Będą strasz­ne rze­czy?

– Pew­nie tak. Ale nie wszyst­kie. Mogą być śmiesz­ne potwo­ry albo wiedź­my.

– O nie… – Mój opty­mizm jej nie prze­ko­nu­je. Wydo­by­wa z sie­bie prze­cią­gły, marud­ny jęk.

– Spo­koj­nie. Nie musisz iść, jeśli nie chcesz.

– Ale dla­cze­go taki temat…? – Widzę w luster­ku, że zbie­ra jej się na płacz.

– Nie wiem – tak wybra­li. Ale prze­cież nie musisz iść. Poje­dzie­my sobie w tym dniu do labi­ryn­tu kuku­ry­dzia­ne­go.

Ta obiet­ni­ca ją uspo­ka­ja. Labi­ryn­ty wycię­te w wyso­kim gąsz­czu kuku­ry­dzy to jesz­cze jed­na ulu­bio­na dzie­cię­ca roz­ryw­ka sezo­nu w tej oko­li­cy.

– Your desti­na­tion is on your left – obwiesz­cza tele­fon, więc wrzu­cam kie­run­kow­skaz i skrę­cam na przy­ko­ściel­ny par­king. Kościół przy­po­mi­na dwie połą­czo­ne ze sobą sto­do­ły, któ­re ktoś poma­lo­wał na bia­ło i usta­wił na ich dachach wie­że, wąskie jak nadaj­ni­ki radio­we. Przy wej­ściu ude­rza mnie zapach sta­rej wykła­dzi­ny. Głów­ne drzwi pro­wa­dzą pro­sto do sali gim­na­stycz­nej i nie bar­dzo potra­fię się zorien­to­wać, gdzie wła­ści­wie jest część „kościel­na”. To nie ma zna­cze­nia. Dziew­czyn­ki sie­dzą na wytar­tym par­kie­cie według klas i kie­dy pro­wa­dzę tam cór­kę, przez chwi­lę nie chce puścić mojej ręki.

– Mamo, będziesz cze­kać za drzwia­mi? – szep­ce.

– Będę – przy­tu­lam ją. – Zoba­czysz, będziesz mieć fun. Widzisz? Te dziew­czyn­ki już mają spraw­no­ści. – Poka­zu­ję jej skaut­ki ubra­ne w sza­re fil­co­we kami­zel­ki z naszyw­ka­mi, na któ­rych dostrze­gam obraz­ki drzew, słoń­ca i jakieś inne, nie­zna­ne mi ozna­ko­wa­nia.

– Cór­ka nie będzie brać udzia­łu w para­dzie – mówię, poda­jąc pani dru­ży­no­wej papie­ry do reje­stra­cji.

– W porząd­ku – odpo­wia­da gło­sem jak­by stwo­rzo­nym do wyda­wa­nia komend. Przez chwi­lę wpa­tru­ję się w jej masyw­ne ramio­na wyle­wa­ją­ce się spod krót­kich ręka­wów pod­ko­szul­ka. Spo­dzie­wa­łam się bar­dziej wyspor­to­wa­nej dru­ży­no­wej, takiej, któ­ra mogła­by jak skaut­ka na ulot­ce wspi­nać się po ska­łach. Ale z dru­giej stro­ny ta kobie­ta ema­nu­je taką pew­no­ścią sie­bie, że praw­do­po­dob­nie nawet bez ide­al­nie wyrzeź­bio­nych musku­łów jest w sta­nie zro­bić „wszyst­ko, co tyl­ko sobie zama­rzy”.

– Mom­my! – bose, na oko rocz­ne dziec­ko cze­pia się nogi dru­ży­no­wej, ale natych­miast pory­wa je nasto­let­nia baby­sit­ter­ka i zabie­ra na kory­tarz. Ja też wycho­dzę. Oprócz mnie, dziec­ka i baby­sit­ter­ki na kory­ta­rzu sie­dzą jesz­cze jakieś dwie mamy, obie wpa­trzo­ne w tele­fo­ny. Nawet nie muszę mieć wyrzu­tów sumie­nia, że się do nich nie odzy­wam. Nie wiem, czy w ogó­le zauwa­ży­ły, że tam jestem.

Wycią­gam plik kar­tek z wydru­ko­wa­ną z inter­ne­tu listą pytań na egza­min na oby­wa­tel­stwo USA. Prze­rzu­cam szyb­ko te oczy­wi­ste. „Jaki był cel Dekla­ra­cji Nie­pod­le­gło­ści? Ogło­sić nie­pod­le­głość”. Czy­tam uważ­niej te, nad któ­ry­mi trze­ba się zasta­no­wić. „Wymień dwa pra­wa, któ­re posia­da każ­da oso­ba miesz­ka­ją­ca w Sta­nach Zjed­no­czo­nych. Wol­ność wyra­ża­nia poglą­dów. Wol­ność sło­wa. Wol­ność zgro­ma­dzeń. Wol­ność reli­gii. Pra­wo nosze­nia bro­ni”. „Pra­wo nosze­nia bro­ni” – powta­rzam szep­tem i czu­ję mro­wie­nie w żołąd­ku.

Drzwi do sali gim­na­stycz­nej są uchy­lo­ne i mojej lek­tu­rze cały czas towa­rzy­szy szmer dziew­czę­cych gło­sów, od cza­su do cza­su też szu­ra­nie, dźwię­ki wsta­wa­nia, prze­cho­dze­nia w inne miej­sce. Jestem już pra­wie przy koń­cu listy, kie­dy zza drzwi dobie­ga mnie nagle wyraź­ny dowo­dzą­cy głos dru­ży­no­wej:

– We’re making a head­sto­ne. It has to be for a dead girl sco­ut!

Wiem, że się nie prze­sły­sza­łam. „Robi­my nagro­bek. Dla mar­twej skaut­ki”. Jed­nak przez chwi­lę mam jesz­cze nadzie­ję, że głos dru­ży­no­wej uzu­peł­ni czymś to pole­ce­nie. Na przy­kład doda, że ta mar­twa skaut­ka jest jakimś słyn­nym dziec­kiem pole­głym, powiedz­my, w cza­sie dru­giej woj­ny świa­to­wej, duchem przy­wo­ła­nym z rze­czy­wi­sto­ści tak odle­głej, że jakoś da się ją stra­wić. Tak jak te wszyst­kie Zoś­ki, Rude i Alki z moje­go dzie­ciń­stwa. Ale na próż­no cze­kam na ciąg dal­szy opi­su pro­jek­tu. Pada­ją już tyl­ko pole­ce­nia do dzia­ła­nia:

– Take your mar­kers and scis­sors. Watch out with the glue.

Po każ­dej komen­dzie sły­szę szu­ra­nie i sze­lest papie­ru. Wiem, że cho­dzi o tę nie­szczę­sną para­dę. Nagro­bek ma pew­nie przy­ozdo­bić pakę cię­ża­rów­ki, na któ­rej skaut­ki poja­dą uli­ca­mi mia­stecz­ka, a każ­da z dziew­czy­nek w maki­ja­żu wam­pi­ra i czar­nej peru­ce będzie uosa­biać poten­cjal­ną miesz­kan­kę gro­bu. Z zało­że­nia abs­trak­cyj­ną. Ale nie dla mnie. Dziew­czyn­kę z epo­ki strze­la­nin w szko­łach, kościo­łach i gale­riach han­dlo­wych. Wpa­tru­ję się w uchy­lo­ne drzwi w napię­ciu, ocze­ku­jąc, że lada chwi­la poja­wi się w nich zapła­ka­na N.

Nagle kątem oka zauwa­żam ruch przy moich kola­nach. To dziec­ko dru­ży­no­wej zła­pa­ło garść moich papie­rów i ucie­ka z nimi w głąb kościel­ne­go kory­ta­rza:

– Odda­waj – syczę pod nosem po pol­sku i rzu­cam się w pościg, roz­glą­da­jąc się za baby­sit­ter­ką. Dziec­ko koły­sze się nie­zgrab­nie na bosych nogach. W jarze­nio­wym świe­tle kościo­ła jego skó­ra jest prze­raź­li­wie bia­ła, jak u lalek z hor­ro­rów.

Kie­dy godzi­nę póź­niej skaut­ki wycho­dzą wresz­cie z sali, N. od pro­gu rzu­ca mi wście­kłe spoj­rze­nie:

– Mówi­łaś, że będzie fun, a mi się nie podo­ba­ło – mówi, tym razem wybie­ra­jąc język pol­ski: nie wiem, czy świa­do­mie, czy nie. – Czy możesz im, pro­szę, powie­dzieć, że mi się nie podo­ba­ło?

– A może sama im powiesz?

– Nie – wycią­ga kra­ker­sy z moje­go ple­ca­ka i odwra­ca się tyłem.

– Co ci się nie podo­ba­ło?

– Nie powiem – wpy­cha do buzi kra­ker­sa i patrzy na mnie tak żało­śnie, że rezy­gnu­ję z dal­szych docie­kań.

Przy pustym wie­sza­ku na kurt­ki i płasz­cze dziew­czyn­ka w wie­ku mojej cór­ki pochli­pu­je gło­śno:

– Ale ja chcę się prze­brać za potwo­ra.

Jej mama, w nie­okre­ślo­nym wie­ku, ubra­na w bia­ły t‑shirt i dre­so­we spodnie, tłu­ma­czy jej cier­pli­wie, dla­cze­go nie zezwo­li­ła jej na udział w para­dzie. Chli­pa­nie zagłu­sza jej wywo­dy i nie wiem, czy jej obiek­cje mają coś wspól­ne­go z moimi.

Zaglą­dam do sali gim­na­stycz­nej przez otwar­te na oścież drzwi i widzę zawie­szo­ną wyso­ko obręcz kosza do koszy­ków­ki z bia­łą siat­ką postrzę­pio­ną na koń­cach. Na par­kie­cie pod koszem stoi impo­nu­ją­cy, wyso­ki mniej wię­cej na metr nagro­bek z sza­re­go kar­to­nu. Jego gór­ną owal­ną część ozda­bia­ją rysun­ki sple­cio­nych na róż­ne spo­so­by czar­nych lilii i róż, a pod nimi duże, sta­ran­nie wycię­te i poma­lo­wa­ne far­bą lite­ry życzą wyima­gi­no­wa­nej mar­twej skaut­ce „R.I.P.” – „spo­czy­waj w poko­ju”. Dru­ży­no­wa i jej pomoc­ni­ce krzą­ta­ją się, paku­jąc kle­je, nożycz­ki, pędz­le i far­by do pla­sti­ko­wych skrzyń. Żad­na z nich nie zabie­ra się do wyno­sze­nia nagrob­ka z sali. Zakła­dam więc, że zosta­nie w tym samym miej­scu aż do dnia para­dy. Kie­dy wszy­scy już wyj­dą i poga­sną jarze­niów­ki, cie­nie powięk­szą go jesz­cze bar­dziej.