książki / ANTOLOGIE

Poetki z Wysp

Alice Oswald

Gwyneth Lewis

Jackie Kay

Jerzy Jarniewicz

Jo Shapcott

Lavinia Greenlaw

Moniza Alvi

Rosemary Tonks

Ruth Padel

Fragmenty książki Poetki z Wysp w wyborze i przekładzie Jerzego Jarniewicza oraz Magdy Heydel, wydanej w Biurze Literackim 11 maja 2015 roku.

Biuro Literackie kup książkę na poezjem.pl

Ruth Padel

Plankton

Pokład to blask, odór ryb, wia­dra przy­kry­te gazą.
Szta­by gala­re­ty, mokre tęcze drga­ją­ce­go ame­ty­stu
i roz­pa­pra­nej poły­skli­wej śmie­ta­ny. Wszyst­ko to zna­czy,
że on ma się lepiej; pra­cu­je nad poło­wem zbry­lo­ne­go świa­tła.

Poli­py, plank­ton, medu­zy. Mor­skie moty­le, pte­ro­po­dy.
„Tak nisko na ska­li natu­ry, a tak wysu­bli­mo­wa­ne for­my!
Czło­wiek się zdu­mie­wa – tyle pięk­na stwo­rzo­ne­go
zupeł­nie, pomy­śleć by moż­na, bez celu!” Spusz­cza­ją nie­wód

w błę­kit­ne pory pod­zwrot­ni­ko­wych mórz. Migot fali, bia­ły
jak wystrzał, nad roz­kwi­tłym ser­cem sza­fi­ru.
Pawie oka, pod­bi­te i spuch­nię­te,
mio­ta­ją się na lazu­ro­wej sta­li.


Prze­ło­ży­ła Mag­da Hey­del

Lavinia Greenlaw

Millefiori

dla Dona Pater­so­na

Wolał, by jego szkla­ne oko było, czym jest,
by nie uda­wa­ło oka,
nie pró­bo­wa­ło się optycz­nie uwia­ry­god­nić.

Błę­kit­na gał­ka, bez źre­ni­cy i tęczów­ki,
upar­cie nie­okre­ślo­na w swo­jej isto­cie,
zawie­ra­ła wszyst­ko.

Skra­pla­ła świa­tło świec,
a zimą zacią­ga­ła się mgłą.
Pew­ne­go razu, w ope­rze, jakaś aria

roz­nio­sła się falą dźwię­ku,
coraz wyż­szą i bliż­szą, aż osią­gnę­ła
czę­sto­tli­wość drgań rezo­nan­so­wych

błę­kit­ne­go szkieł­ka
i mole­ku­ły jego oka
roz­pry­sły się na tysiąc kwia­tów.


Prze­ło­żył Jerzy Jar­nie­wicz

Jo Shapcott

Pani Noe. Po potopie

Nie mogę ostat­nio usie­dzieć w miej­scu. Oce­an
jest tyl­ko pamię­cią, a moja pamięć trze­po­cze
jak zbłą­ka­na gołę­bi­ca. Bije dziś we mnie praw­dzi­we
morze, tu, gdzie przy­tu­la­ła­bym pta­ki i zwie­rzę­ta,
gdy­bym tyl­ko mogła. Jestem nie­mło­da już i gru­ba.
Na suchym lądzie powin­nam o tym zapo­mnieć:
o łapach, któ­re leni­wie ude­rza­ją w powie­trze,
o żebrach, w któ­re wtu­la­łam twarz, o pomru­ku, co
marsz­czy nagłą falą deski na pokła­dzie,
o wrza­sku – nawet z dale­ka – brzmią­cym mi w kościach,
o szorst­kim języ­ku, szpo­nach, uką­sze­niach,
pro­stym sma­ku grzy­wy. Gdy­by mi ktoś sło­ną wodą
spry­skał war­gi, powie­dzia­ła­bym mu takie sło­wa,
przy któ­rych nie­bo by pękło, arka zno­wu ruszy­ła.


Prze­ło­żył Jerzy Jar­nie­wicz

Gwyneth Lewis

Ptaszarka

in memo­riam mojej ciot­ki Megan, 1924–2009

I

Śro­dek zimy, pora na prze­zie­ra­nie
Cza­su i prze­strze­ni. Przed Woj­ną
Byłaś „wró­bel­kiem”. Teraz sły­szę
W two­im odde­chu gęsi, wes­tchnie­nia obo­ju.
Nad naszy­mi gło­wa­mi też trwa odlot. Każ­dy
Ptak jest lite­rą, któ­ra ma zna­cze­nie
Przez chwi­lę i zaraz je tra­ci. Cir­rus śnie­gu
Poło­żył się na lesie. Ospa­ły
Od lodu zwal­nia puls stru­mie­nia.

II

Na sce­nie pod karm­ni­kiem
Poran­ny spek­takl. Entre dzi­kich indy­ków,
Corps de bal­let w mie­dzia­nych pacz­kach.
Solo w prze­stra­chu – entre­chat, entre­chat,
Pas de bour­rées – ale już za chwi­lę
Indor wypro­wa­dza gęsie­go swój harem.
Bez dygnięć i ukło­nów. Po wszyst­kim. To tyle.

III

Pokaz mody: czar­no­oki jun­ko
Pre­zen­tu­je swój gatu­nek – tren,
Kurt­ka pucho­wa (kolo­ry: biel i gra­fit),
Następ­nie pro­fil. Gdy będę umie­rać,
Chcia­ła­bym sły­szeć pta­sie ryko­sze­ty
Za oknem, czuć stro­bo­sko­po­wy puls
Żeru­ją­cych sta­dek. Chcia­ła­bym
Zasłu­żyć na taką lita­nię:
Jemio­łusz­ki, sikor­ki, dzię­cio­ły.

IV

To wca­le nie tak mało zna­czy
Prze­żyć życie w oczach kar­dy­na­łów i peł­za­czy.
Naj­pierw poczu­ją, że stra­ci­ły rand­kę z tobą,
Potem głód. Two­je cia­ło jest pta­sią gro­ma­dą,
Któ­ra cze­ka, wzno­sząc się i roz­pierz­cha­jąc,
Na ostat­nie trza­śnię­cie kuchen­nych drzwi.


Prze­ło­ży­ła Mag­da Hey­del

Jackie Kay

Ktoś inny

Gdy­bym nie była sobą, była­bym kimś innym.
Ale prze­cież jestem kimś innym.
Ale prze­cież całe życie byłam kimś innym.

Nic w tym śmiesz­ne­go, że cho­dzisz po świe­cie
i na okrą­gło jesteś kimś innym: ludzie bio­rą cię
za kogoś inne­go, za kogoś inne­go bie­rzesz się sama.


Prze­ło­żył Jerzy Jar­nie­wicz

Rosemary Tonks

Poetka jako hazardzistka

Dziś jak hazar­dzist­ka na objeź­dzie
Zmar­no­tra­wio­nej mło­do­ści, gdy rynsz­tok i nie­bo
Były mi lote­rią, a mająt­kiem koszu­la
Z wod­ne­go loto­su, któ­rą wicher noc­ny

Uwiel­biał powie­wać, kie­dy szłam, by hazar­do­wi
Oddać się w noc­nym, mrocz­nym mie­ście
I prze­li­cy­to­wać Wiecz­ność – mając tyl­ko
Blu­zę z lilia­mi spły­wa­ją­cy­mi na kla­pę,

Port­fel wypcha­ny gorącz­ką, któ­ry był mi staw­ką,
Całą noc aż po brzask, gdy pasa­że­ro­wie na gapę
Zaczy­na­ją na śle­po szu­kać nie­zna­ne­go, ozda­bia­jąc
Ubra­nia lśnią­cy­mi siń­ca­mi, kie­dy wcho­dzą na pokład,

A liny i płót­na dry­fu­ją­cej łodzi jęczą pod cię­ża­rem
Zim­ne­go nek­ta­ru na chwi­lę przed świ­tem,
Stwo­rze­nie opry­skli­we, lśnią­ce pod sto­pa­mi,
I Egipt ospa­ły po cia­stecz­ku z opium,

Szłam, nicze­go nie mając, prócz koszu­li na grzbie­cie,
Żeby kość­mi z Nie­skoń­czo­nym rzu­cać
O blu­zę, co powie­wa nad zało­gą gra­czy
Lnia­nym żaglem przez noc.


Prze­ło­żył Jerzy Jar­nie­wicz

Alice Oswald

Pole

Wiel­ka­noc, zimo­we prze­si­le­nie myśli

sta­łam na wiel­kim polu za domem
w środ­ku całej widzial­nej ciem­no­ści

cegła zie­mi, blok nie­ba,
tu leżał świat, skli­no­wa­ny
mię­dzy swo­ją prze­słan­ką a kon­klu­zją

jakaś gwiaz­da puści­ła drob­ny dźwięk na nit­ce

nie­mal pół­noc – czu­łam jak ocie­ka­ją­ca
ciem­ność zie­mi wyci­ska i napeł­nia wła­sną ciem­ność,
wszyst­ko wiru­je ku spa­zmo­wi pół­no­cy

i przez chwi­lę to wyso­kie pole bez hory­zon­tu
wisia­ło na niczym, szcze­ka­ło, bo wła­ści­cie­la

grze­ba­no, owdo­wia­łe, bez­k­się­ży­co­we, prze­sią­ka­ją­ce

szcza­wiem, tra­wą, drob­ny­mi zawil­ca­mi, odpły­wa­mi, prze­wo­da­mi


Prze­ło­ży­ła Mag­da Hey­del

Moniza Alvi

Dzieje się niejedno
(według Jean Rhys)

Wyda­je mi się, że Angli­cy
upra­wia­ją seks w ubra­niach –
myślą, że tak przy­zwo­iciej.

Na doda­tek, nie chcąc igrać z losem, zakła­da­ją
płaszcz, żeby nie zmo­czy­ła ich mrocz­na ule­wa.
Pod para­so­lem dzie­je się nie­jed­no.


Prze­ło­żył Jerzy Jar­nie­wicz

O autorach i autorkach

Alice Oswald

Urodzona w 1966 roku. Absolwentka New College w Oksfordzie, z wykształcenia jest filolożką klasyczną, ale zawodowo zajmowała się ogrodnictwem. Jej pierwszy tom, „The Thing in the Gap-Stone Stile” (1996), został wyróżniony nagrodą Forward Poetry Prize jako najlepszy debiut poetycki. Kolejny, „Dart” (2002), nagrodzono T.S. Eliot Prize. Następnie ukazały się: „Woods etc.” (2005), „A Sleepwalk on Severn” (2009), „Weeds and Wildflowers” (laureat I edycji konkursu poetyckiego im. Teda Hughesa), „Memorial. An Excavation of the Iliad” (2011, The Warwick Prize for Writing oraz Corneliu M. Popescu Prize for Euroepan Poetry).

Gwyneth Lewis

Urodzona w 1959 roku w Cardiff. Absolwentka uniwersytetu w Cambridge, doktor uniwersytetu w Oksfordzie, laureatka prestiżowego Harkness Fellowship w Nowym Jorku. Wykładowca creative writing: uczyła na Harvardzie, na uniwersytecie Stanforda, a następnie także w Cardiff, Cambridge, Manchesterze i Swansea. Była też producentką i reżyserką programów dokumentalnych dla BBC Wales. Autorka dwujęzyczna. Po walijsku opublikowała cztery książki, natomiast po angielsku pięć tomów poetyckich, które wyróżniono znaczącymi nagrodami. Napisała dwa libretta oraz oratorium na sześćset głosów. Jej twórczość sceniczna obejmuje m.in. sztuki radiowe dla BBC oraz sztukę teatralną „Clytemnestra”. Jako pierwsza osoba w historii Gwyneth Lewis pełniła w Walii funkcję Poety Laureata. W 2012 została uhonorowana koroną National Eisteddfod Crown.

Jackie Kay

Urodzona w 1961 roku w Edynburgu. Poetka, prozaiczka i dramaturg. Debiutowała tomem The Adoption Papers (1991), który wyróżniono m.in. nagrodą Szkockiej Rady Kultury, nagrodą Saltire dla najlepszej książki roku i wreszcie prestiżową Forward Prize. Następnie opublikowała tomy: Other Lovers (1993, Nagroda Somerseta Maughama), Off Colour (1998), Life Mask (2005); powieść Trumpet (1998, wyróżnienie Guardian Fiction Prize i Lambda Literary Awards); dwa zbiory opowiadań i autobiograficzną opowieść Red Dust Road (2011). Osobną kartę w jej dorobku stanowi bogata, wysoko ceniona twórczość dla dzieci i młodzieży. Za zasługi dla literatury Kay odznaczona została Krzyżem Imperium Brytyjskiego.

Jerzy Jarniewicz

Urodzony 4 maja 1958 roku w Łowiczu. Poeta, tłumacz, krytyk. W 1982 r. ukończył anglistykę na Uniwersytecie Łódzkim, w 1984 r. filozofię. Autor między innymi tomów poetyckich Dowód z tożsamości (2003), Oranżada (2005), Na dzień dzisiejszy i chwilę obecną (2012) czy Woda na Marsie (2015), licznych przekładów literatury zagranicznej oraz książek krytycznoliterackich. Od 1994 r. redaktor "Literatury na Świecie". Współpracuje z "Gazetą Wyborczą", "Tygodnikiem Powszechnym" i "Tyglem Kultury". Mieszka w Łodzi.

Jo Shapcott

Urodzona w 1953 roku w Londynie. Studiowała w Trinity College w Dublinie, w St Hilda’s College w Oksfordzie i na Harvardzie. Wydała pięć zbiorów wierszy: Electroplating the Baby (1988), Phrase Book (1992), My Life Asleep (1998) oraz Of Mutability (2010, Costa Book Award). W 2001 opublikowała swobodne przekłady francuskich liryków R.M. Rilkego Tender Taxes. Później ukazały się jej wykłady o poezji The Transformers (2011). Laureatka wielu nagród poetyckich: Nagrody Commonwealthu za najlepszy debiut, Forward Prize, dwukrotnie National Poetry Competition. Odznaczona Królewskim Złotym Medalem za Poezję (2011) oraz Orderem Imperium Brytyjskiego (2002), którego nie przyjęła, protestując przeciwko brytyjskiemu udziałowi w inwazji na Irak. Przewodnicząca Towarzystwa Poetyckiego (Poetry Society), członkini Królewskiego Towarzystwa Literackiego.

Lavinia Greenlaw

Urodzona w 1962 roku w Londynie. Poetka i prozaiczka. Jeszcze przed debiutem książkowym została laureatką Eric Gregory Award (1990). Pierwszy pełnowymiarowy tom wierszy, Night Photograph, wydała w 1993 roku. Po jego sukcesie została wybrana do New Generation, grona dwudziestu najbardziej obiecujących poetów brytyjskich ostatniej dekady XX w. Następnie opublikowała pięć książek poetyckich, dwie powieści – w tym Mary George of Allnorthover nagrodzoną Prix du Premier Roman Étranger, i dwie książki non-fiction. Przekłada wiersze Noshi Gilani, pakistańskiej poetki piszącej w urdu. Jest również autorką librett do oper, cyklu pieśni, adaptacji dla teatru radiowego. Za swoją twórczość odebrała szereg nagród, w tym: Arts Council Writers’ Award (1995) i Cholmondeley Award. Należy do Królewskiego Towarzystwa Literatury.

Moniza Alvi

Urodzona w 1954 roku w Lahore. Pochodzi z Pakistanu, skąd wyjechała do Anglii krótko po urodzeniu. Debiutowała w 1993 roku tomem The Country at My Shoulder, który nominowano do T.S. Eliot Prize, Whitbread Poetry Prize, a Towarzystwo Poetyckie wyróżniło go swoją rekomendacją. Po tym sukcesie została wybrana do New Generation, grona dwudziestu najbardziej obiecujących poetów brytyjskich ostatniej dekady XX w. Kolejne książki Greenlaw to: A Bowl of Warm Air (1996), Carrying My Wife (2000), Souls (2002), How the Stone Found Its Voice (2005), Europa (2008), At the Time Partition (2013). Ponadto opublikowała swobodne przekłady poezji Julesa Supervielle’a.

Rosemary Tonks

Żyła w latach 1928-2014. Poetka i powieściopisarka. Jedna z najbardziej enigmatycznych postaci w dziejach najnowszej poezji angielskiej. Wydała sześć satyrycznych powieści, choć znana jest przede wszystkim jako autorka dwóch książek poetyckich opublikowanych w latach 60.: Notes on Cafes and Bedrooms (1963) i Iliad of Broken Sentences (1967). W połowie lat 70., w wyniku religijnej konwersji, zarzuciła działalność literacką i odżegnując się od swojego dorobku, symbolicznie spaliła rękopisy swoich niewydanych powieści. Jej książki nie były wznawiane, aż do 2014 roku, kiedy ukazał się, już pośmiertnie, tom wierszy zebranych Bedouin of the London Evening. Mimo początkowo nieżyczliwego przyjęcia poezja Tonks była przedmiotem swoistego kultu w kręgach wtajemniczonych – wypowiadali się o niej, nie kryjąc fascynacji, poeci brytyjscy młodszego pokolenia.

Ruth Padel

Urodzona w 1947 roku. Poetka, prozaiczka. Z wykształcenia filolożka klasyczna, absolwentka uniwersytetu w Oksfordzie, doktoryzowała się na Freie Universiteat w Berlinie. Uczestniczyła w pracach wykopaliskowych w Knossos. Wykładała kulturę i literaturę grecką w Oksfordzie, Cambridge i Londynie. Działa w zarządzie londyńskiego Zoological Society. Altowiolistka, śpiewała w chórach w Oksfordzie, Paryżu i Heraklionie oraz w nocnych klubach Istambułu. Pisała o operze, XVI-wiecznych madrygałach, kobiecym rocku i tradycyjnej muzyce greckiej. W 1985 porzuciła akademię, by poświęcić się podróżom, działalności na rzecz przyrody oraz literaturze. Jako poetka zadebiutowała tomem Alibi, następnie wydała m.in.: Darwin. A Life in Poems (2009), Mara Crossing (2012), Learning to Make an Oud in Nazareth (2014). Jest też autorką powieści oraz ważnej książki podróżniczo-przyrodniczej Tigers in Red Weather (2004).

Powiązania