Ernesto Cardenal

Na Wielkanoc zmartwychwstają cykady

Przez sie­dem­na­ście lat uśpio­ne jako lar­wy -
nie­zli­czo­ne milio­ny cykad
śpie­wa­ją przez calut­ki dzień
i nie prze­sta­ją śpie­wać jesz­cze w nocy.
Tyl­ko sam­ce śpie­wa­ją,
sami­ce są nie­me.
Lecz śpiew nie jest dla samic,
bo one są tak­że głu­che.
Cały las roz­brzmie­wa tym śpie­wem
i tyl­ko one w lesie nic nie sły­szą.
Dla kogo śpie­wa­ją sam­ce?
I dla­cze­go aż tyle? I o czym śpie­wa­ją?

Śpie­wa­ją jak tra­pi­ści w chó­rze,
zapa­trze­ni w swo­je psał­te­rze, anty­fo­na­rze,
zapra­sza­jąc śpie­wem do Zmar­twych­wsta­nia.
Pod koniec mie­sią­ca śpiew sta­je się smęt­ny,
jeden po dru­gim milk­ną śpie­wa­cy.
Potem sły­chać już tyl­ko nie­licz­nych,
w koń­cu ani jed­ne­go. Wyśpie­wa­li Zmar­twych­wsta­nie.

José Emilio Pacheco

Muchy

Ja na tobie
ty na mnie
A obok para
skrzy­dla­tych wiru­je owa­dów

Lubież­nie nad łóż­kiem pola­ta
przy­glą­da się z bzy­cze­niem czyż­by w pod­nie­ce­niu

Dla nie­go z pew­no­ścią
nie jesteś naj­pięk­niej­szą
god­ną pożą­da­nia

(Jako lilia mię­dzy cier­nia­mi
jest musz­ka jego pośród gno­ju
jako klej­not błysz­czy jej trąb­ka
jej kosma­tość jak kró­lew­ska pur­pu­ra)

Czy pogar­dę
w ich wie­lo­ścien­nych oczkach budzą nasze cia­ła
manew­ry nie­zgrab­ne
nasze ramio­na co nie są skrzy­dła­mi?
Uno­szą się nad nami jak zorza poran­na
w maje­sta­cie niczym dwie armie pod­czas bitwy
Posta­wi­ły na gło­wie peł­za­ją­ce pie­kło
i mają wresz­cie swe przy­ziem­ne nie­bo
Na pew­no tam dyszą
Zawie­szo­ne łap­ka­mi nad prze­pa­ścią

I robią swo­je nie myśląc o śmier­ci

Eduardo Lizalde

Najpiękniejsza

I zno­wu Ril­ke:

Posłu­chaj mnie, moja ślicz­na:
nie zno­szę two­jej miło­ści.
Spójrz na mnie i zauważ, jak bar­dzo
two­ja miłość mnie kale­czy i nisz­czy.
Gdy­byś była choć tro­chę mniej pięk­na,
gdy­byś mia­ła jakiś defekt na cie­le,
któ­ryś palec widocz­nie kale­ki,
coś szorst­kie­go w gło­sie,
jakąś bli­znę nie­wiel­ką nad usta­mi
podob­ny­mi do ruchli­we­go owo­cu,
jakieś pie­gi na duszy,
jakąś oczy­wi­stą nie­do­rób­kę
w zary­sie uśmie­chu,
potra­fił­bym cię tole­ro­wać.

Lecz two­ja uro­da jest nie­ubła­ga­na,
moja ślicz­na,
nie zna wytchnie­nia
jej ranią­ce świa­tło
gwiaz­dy wciąż nie­po­chwyt­nej
i dopro­wa­dza mnie do roz­pa­czy świa­do­mość,
że oka­le­czo­na, była­byś jesz­cze pięk­niej­sza,
jak nie­któ­re posą­gi.

Pablo Antonio Cuadra

Wyspa żebraczki

Necho­ca-tena­ma – wyspą krzy­ku nazwa­li
India­nie nie­wiel­ką wyspę La Zana­ta,
gdzie od lat żyła samot­na żebracz­ka.
Wyglą­da­ła na sta­rą jak świat,
cho­ciaż nikt nie wie­dział, skąd się wzię­ła.
Raz tyl­ko jeden sły­sze­li­śmy, że cór­ki Cel­sa
przy­pły­nę­ły na wyspę i pod­cho­dząc do sta­ru­chy, zapy­ta­ły:
kim jesteś, skąd pocho­dzisz, bab­ciu?
Dla­cze­go porzu­ci­ła cię rodzi­na?
Dla­cze­go żyjesz z dala od ludzi,
nie wypły­wasz łodzią i nie przy­bi­jasz do naszych brze­gów?
Po powro­cie stam­tąd, cór­ki Cel­sa opo­wia­da­ły,
że zwró­ci­ła się w ich stro­nę i ujrza­ły
pięk­ną kobie­tę o gład­kiej twa­rzy i dłu­gich wło­sach,
uro­dzi­wą dziew­czy­nę o zło­tych oczach przy­mglo­nych od pła­czu.
Nikt nie uwie­rzył w opo­wieść córek Cel­sa.
Nikt nie powta­rzał ich słów,
albo­wiem ci z nas, co żeglo­wa­li pomię­dzy wyspa­mi,
po wie­le­kroć sły­sze­li krzy­ki żebracz­ki
i widzie­li, jak sta­ru­cha wyma­chi­wa­ła łach­ma­na­mi,
pro­sząc zbli­ża­ją­cych się do brze­gu o jał­muż­nę.
W nie­prze­nik­nio­ne noce widy­wa­li­śmy ogni­sko na skar­pie,
rzu­ca­ją­ce blask na jej drżą­cą twarz z mierz­wą wło­sów na gło­wie.
Ster­ni­cy wie­dzie­li, że obszar­pa­na postać wyła z gło­du
i chwy­ta­li się z trwo­gą za ser­ce, nad­kła­da­jąc dro­gi,
pod­czas gdy inni, odważ­niej­si, pod­pły­wa­li z lękiem
i ze współ­czu­ciem, rzu­ca­jąc jej poży­wie­nie na brzeg.
Cri­sto­bál roz­bił swą łódź o gła­zy wokół wyspy
i wyszedł na ląd nagi, cięż­ko ran­ny.
Nigdy już nie usły­sze­li­śmy o Cri­sto­bálu.
Prze­sta­ła wyma­chi­wać szma­ta­mi żebracz­ka.
Jedy­nie kie­dyś doszło do nas, że cór­ki Cel­sa
popły­nę­ły na wyspę i scho­dząc na ląd, zapy­ta­ły:
dziew­czy­no, co się sta­ło z Cri­sto­bálem?
Czy nie wiesz, że jest naszym bra­tem?
Już po powro­cie, cór­ki Cel­sa opo­wia­da­ły,
że na te sło­wa, zwró­ci­ła się w ich stro­nę
bez­zęb­na sta­ru­cha z zapad­nię­tą twa­rzą
i suchy­mi oczy­ma, w któ­rych znie­ru­cho­miał czas.

César Vallejo

Namiętnie i z wysoka

Chcę pisać, a tu beł­kot jak pia­na wypły­wa.
Chcąc naj­wię­cej wyra­zić, zapa­dam się w ciszy.
Led­wie wymó­wię cyfrę, już sumą się wzbi­ja.
Pira­mid bez wierz­choł­ków nie się­gnę w zapi­sie.

Chcę pisać, ale rosną mi pumy pazu­ry.
Lau­rów pra­gnę, lecz w łuskach jestem, jak cebu­la.
Co tyl­ko się wypo­wie, zacho­dzi za chmu­ry.
Każ­dy bóg, czy syn boży, w nie­bo­żę się stu­la.

Ruszaj­my prze­to napaść się do syta,
cia­ło żało­sne, w jękach nie­ustan­nych,
melan­cho­lij­na duszo, w kon­ser­wę ubi­ta.

Ruszaj­my! Żwa­wo! Jestem prze­cież ran­ny.
Wypij­my zatem to, co już wypi­te.
Ruszaj­my, kru­ku, zapład­niać kru­czy­ce.

Vicente Huidobro

Poezja jest zamachem na niebo

Mnie tu nie ma lecz w głę­bi mej nie­obec­no­ści
Cze­ka się na mnie
I to cze­ka­nie jest innym rodza­jem bycia
Cze­ka­niem na mój powrót
Ja jestem w innych rze­czach
Podró­żu­ję odda­jąc szczyp­tę mego życia
Pew­nym drze­wom i pew­nym kamie­niom
Któ­re na mnie cze­ka­ły od wie­lu lat

Zmę­czy­ły się tym cze­ka­niem i pokła­dły

Ja nie jestem i jestem
Nie­obec­ny i obec­ny w ocze­ki­wa­niu
Chcia­ły mego języ­ka by wyra­zić sie­bie
A ja chcę ich języ­ka aby je wysło­wić
Nie­po­ro­zu­mie­nie strasz­ne nie­po­ro­zu­mie­nie

Pełen trwo­gi żało­sny
Wdzie­ram się w świat roślin­ny
Zrzu­cam z sie­bie bie­li­znę
Zrzu­cam cia­ło
I mój szkie­let okry­wa się coraz bar­dziej korą

Prze­obra­żam się w drze­wo Ileż razy prze­mie­nia­łem się w coś inne­go?

Ono
Jest bole­sne i peł­ne czu­ło­ści

Mógł­bym krzyk­nąć lecz zlę­kło by się prze­isto­cze­nie
Trze­ba być cicho W mil­cze­niu cze­kać

Nicanor Parra

Kobiety

Kobie­ta nie­moż­li­wa,
Kobie­ta wyso­ka na dwa metry,
Pani kara­ryj­skich mar­mu­rów,
Ta, któ­ra nie pije i nie pali,
Kobie­ta, któ­ra nie chce się roze­brać
W oba­wie, że zaj­dzie w cią­żę,
Nie­na­ru­szo­na westal­ka,
Któ­ra nie pra­gnie być mat­ką rodzi­ny,
Kobie­ta oddy­cha­ją­ca usta­mi,
Kobie­ta, któ­ra wcho­dzi
Dzie­wi­cą do mał­żeń­skiej sypial­ni,
Ale reagu­je jak męż­czy­zna,
Ta, co się obna­ża z czy­stej sym­pa­tii
(ponie­waż uwiel­bia muzy­kę kla­sycz­ną),
Rudo­wło­sa w pozy­cji uni­żo­nej,
Ta, co się odda­je wyłącz­nie z miło­ści,
Panien­ka z przy­mru­żo­nym okiem,
Ta, co pozwa­la się posiąść
Wyłącz­nie na tap­cza­nie na skra­ju prze­pa­ści,
Ta, co nie­na­wi­dzi sek­su,
Ta, co się parzy tyl­ko ze swo­im psem,
Kobie­ta, któ­ra uda­je, że śpi
(mąż oświe­tla jej twarz zapał­ką),
Kobie­ta, któ­ra się kocha nie wie­dzieć dla­cze­go,
Bo samot­ność, bo zapo­mnie­nie,
Ta, co dotrwa­ła w panień­stwie do sta­ro­ści,
Krót­ko­wzrocz­na nauczy­ciel­ka,
Sekre­tar­ka w czar­nych oku­la­rach,
Oku­lar­ni­ca z wybla­kłą twa­rzą
(nie chce mieć nic wspól­ne­go z męskim człon­kiem),
Wszyst­kie te wal­ki­rie,
Te wszyst­kie sza­now­ne matro­ny,
Wraz ze swy­mi war­ga­mi więk­szy­mi i mniej­szy­mi
Dopro­wa­dzą mnie w koń­cu do sza­leń­stwa.

Roberto Juarroz

XIV, 30

Cza­sa­mi podróż zwra­ca się do wewnątrz
i odnaj­du­je tam wszyst­kie podró­że
któ­re zary­so­wa­ła prze­szłość
tak­że te do któ­rych nigdy nie doszło.

A wte­dy odkry­wa­my że jakaś inna podróż
na któ­rą zło­ży­ły się kro­ki wszyst­kich innych doj­rze­wa­ła w nas
pota­jem­nie a teraz nas wcią­ga i zabie­ra tam gdzie nigdy się nie
wybie­ra­li­śmy.
Podró­że speł­nio­ne i podró­że nie­speł­nio­ne są tyl­ko pre­tek­stem i
matry­cą dla podró­ży co nie zna zmę­cze­nia i chwi­li przy­by­cia i
wymy­śla wciąż dla sie­bie wędrow­ca a tak­że tra­sę i metę.

Jorge Luis Borges

On his blindness

Z upły­wem cza­su osa­cza mnie z bli­ska
nie­ustę­pli­wa mgła z wątłym prze­świ­tem,
co wszyst­kie rze­czy zmie­nia w zawie­si­nę
bez barw i kształ­tu. To jak­by myśl czy­sta.
Dzień pełen ludzi i nocy przed­wiecz­nej
bez­miar zasnu­wa mi oczy mgła­wi­cą,
przez któ­rą świa­tło prze­dzie­ra się wier­ne,
nad ranem czuj­ne. Czy jesz­cze uchwy­cę
błysk czy­jejś twa­rzy? I nie wiem, co kry­je
ency­klo­pe­dia, któ­rej nie prze­czy­tam,
grzbiet książ­ki, z któ­rą dłoń tyl­ko się wita,
nie­bo z pta­ka­mi, i zło­te księ­ży­ce.
Innym świat przy­padł w udzia­le bez resz­ty,
ja zaś, w pół­mro­ku, przy­wy­kam do wier­szy.

Pablo Neruda

Sonet XV

Od bar­dzo daw­na zna już cie­bie zie­mia,
jesteś tak zwię­zła jak chleb albo drze­wo,
bo cia­łem jesteś, kiścią trwa­łej gle­by,
masz cię­żar aka­cji, wagę zło­tych warzyw.

To, że ist­nie­jesz, wiem nie z lotu oczu
twych, któ­re świa­tłem wcho­dzą w rzecz jak w okno.
Tyś z gli­ny lepio­na, wypa­la­na w gli­nie
z Chil­lán, na pale­ni­sku ze zdu­mio­nej cegły.

Pierz­chli­wi są ludzie jak wiatr, mróz lub woda
i mgłą pod­szy­ci nik­ną w zmo­wie z cza­sem,
jak­by już wcze­śniej byli gar­ścią pro­chu zmar­łych.

Ty pad­niesz za mną jak kamień do gro­bu
i tak przez miłość naszą nigdy nie speł­nio­ną
żyć będzie dalej razem z nami zie­mia.

Octavio Paz

Nawiedzenia

Nocą miej­ską, kamien­ną i dusz­ną
nawie­dza mnie w mej sypial­ni szcze­re pole.
Wzno­si zie­lo­ne ramio­na w bran­so­le­tach pta­ków,
w bran­so­le­tach liści.
Pro­wa­dzi za sobą rze­kę.
Nawie­dza mnie też nie­bo skle­pio­ne nad polem,
z koszem dro­gich kamie­ni oszli­fo­wa­nych
przy­sia­da obok mnie morze,
roz­po­ście­ra­jąc naj­biel­szy swój tren na pod­ło­dze.
W ciszy roz­ra­sta się drze­wo.
Z gałę­zi zwie­sza­ją się dorod­ne sło­wa:
doj­rze­wa­ją, jarzą się i spa­da­ją.
W mojej gło­wie – jaski­ni miesz­ka bły­ska­wi­ca.
I wszyst­ko fur­ko­cze od skrzy­deł.

Octavio Paz

[Przychodzą kobiety opłakiwać poetę]

Przy­cho­dzą kobie­ty opła­ki­wać poetę
Kobie­ty któ­re dłu­go nosi­ły żało­bę po mnie.
Raul Gar­du­ño

Przy­cho­dzą kobie­ty opła­ki­wać poetę. Ileż wdów pozo­sta­wił poeta! Ile ano­ni­mo­wych syno­wych odzie­dzi­czy­ła jego rodzi­na!

Pro­ce­sja pod­cho­dzi­ła do trum­ny. Były chu­de, gru­be i kula­we, gospo­dy­nie domo­we, grin­gas i śnia­do­skó­re, mło­dziut­kie dziew­czy­ny. Przy­sta­wa­ły, by pochy­lić się nad twa­rzą zmar­łe­go, zosta­wić mu jakiś szcze­gół gar­de­ro­by. Było tak­że dużo pier­ścion­ków, ukry­tych w fał­dach cału­nu; tyle tego wszyst­kie­go, że trzech męż­czyzn musia­ło usiąść na trum­nie, żeby się domknę­ła.

Gastón Baquero

Motyl żałobnik

Gdzieś dale­ko jest kraj, gdzie żyją czar­ne moty­le,
ogrom­ne jak tajem­ni­ca, nie­stru­dzo­ne w bez­sze­lest­nym trwa­niu,
w swym dziw­nym krą­że­niu nad koły­ską dziec­ka.
Tam dale­ko, w kra­inie leżą­cej wśród skał,
Moty­le noszą nazwę żało­bą: tata­gu­as.
Widać, że przy­la­tu­ją znad gro­bów,
że chcą coś prze­ka­zać w języ­ku zaka­za­nym dla ludz­kich uszu.
Fru­wa­ją nad obra­za­mi świę­tych, przy­sia­da­ją
na lamp­ce oliw­nej wal­czą­cej z ciem­no­ścią
i two­rzą­cej ciem­ność. Moty­le
o prze­ra­ża­ją­cej nazwie, o wiel­kich, żałob­nych skrzy­dłach.
Miły jest im zapew­ne dźwięk sło­wa tata­gu­as, oso­bli­wa muzy­ka tych gło­sek,
ważą się wte­dy w locie, eks­ta­tycz­nie znie­ru­cho­mia­łe w powie­trzu,
jak­by uczest­ni­czy­ły w dobrze sobie zna­nej rein­kar­na­cji zmar­łych.

Nicolás Guillén

Z cyklu „Wielkie zoo”

Gitara

W cza­sie peł­ni księ­ży­ca
polu­je się na gita­ry.
Zła­pa­no tę wła­śnie,
bla­dą, smu­kłą i deli­kat­ną,
z ocza­mi nie­zgłę­bio­nej mulat­ki,
o kibi­ci ze szcze­re­go drew­na.
Jest mło­da, zale­d­wie umie latać,
ale już pod­śpie­wu­je,
gdy tyl­ko posły­szy, jak w innych klat­kach
fru­wa­ją sony i coplas.
Na jej klat­ce wid­nie­je napis:
„Uwa­ga: ona marzy”.

José Leyva

Poezja

Mija­ły mnie chy­że drze­wa moje­go dzie­ciń­stwa
Auto­bus wyry­wał mi z oczu
jed­no po dru­gim: sosny chmu­ry
i poże­rał drżą­cy asfalt mię­dzy wzgó­rza­mi
Powie­dzia­łem nie­po­trzeb­ne sło­wo
i napo­tka­łem spoj­rze­nie śmier­ci
jej sztyw­ne obli­cze i suro­wość
powie­trza któ­re nie waży i nigdzie nie zmie­rza.
Czym są obsia­ne gro­by że nie wyrzu­ca­ją
z sie­bie roba­ków tyl­ko kwia­ty?

Puk puk puk
Puk puk puk
roz­le­gło się w mojej gło­wie lub pustej czasz­ce
Ktoś wołał z głę­bi lasu
mija­ły mnie cie­nie drzew
i znów mam­ro­ta­łem sło­wo oddech
Zasło­na na szy­bie okna
prze­krę­ci­ła je brzmia­ło jak zaklę­cie
Doły cmen­tar­ne zie­mi
uro­dzi­ły mój wła­sny język