Andrij Bondar

Robbie Williams

„cze­mu oni wszy­scy tak na mnie patrzą?

czyż­by wie­dzie­li że jestem Ukra­iń­cem” – za każ­dym razem myślę
wcho­dząc do kolej­ne­go baru
„czyż­by to było tak widać czyż­by czyż­by aż tak
aż tak było widać że jestem Ukra­iń­cem”

zdej­mu­ję kurt­kę (z impor­tu chy­ba nie­miec­ką ale tu w takich nikt nie cho­dzi)
zosta­ję w dżin­sach kupio­nych tutaj w zeszłym roku
zosta­ję w swe­trze wypro­du­ko­wa­nym w pań­stwie Peru
swe­ter – z pięk­nej weł­ny alpa­ki
świet­ny jako­ścio­wo i wygod­ny ale tutaj nikt takich nie nosi
zosta­ję w ame­ry­kań­skich oku­la­rach
co jesz­cze?
buty raczej spor­to­we – takie mod­ne były czte­ry lata temu

wyglą­dam bez­na­dziej­nie
czy może tyl­ko tak mi się wyda­je?
mój nastrój koły­sze się mię­dzy gorą­cym patrio­ty­zmem i chę­cią by dać komuś po mor­dzie
ale to by mnie cał­kiem zdra­dzi­ło

„tyl­ko Ukra­iń­cy mogą tak po pro­stu wziąć i dać komuś po mor­dzie” -
myślą i się nie mylą
„tyl­ko Ukra­iń­cy tak pięk­nie potra­fią śpie­wać”
myślą i się nie mylą
(„tak śpie­wać dzi­siaj nie będę” – posta­na­wiam)
„tyl­ko Ukra­iń­cy tak potra­fią patrzeć kie­dy się roz­bie­ra­ją” -
myślą i się nie mylą
„tyl­ko Ukra­iń­cy mogli wyrżnąć tak wie­lu naszych
w tak krót­kim cza­sie”
myślą i się nie mylą

tak krót­kim cza­sie mogli tyl­ko Ukra­iń­cy

mam pół godzi­ny
na wyko­na­nie swo­jej histo­rycz­nej misji

co ja zdo­łam zro­bić przez pół godzi­ny nad jed­nym kuflem piwa?

zro­bić pod­su­mo­wa­nie dnia
jesz­cze jed­ne­go dnia Ukra­iń­ca w Pol­sce
i wycią­gnąć pocie­sza­ją­cy dla mnie wnio­sek:

„ja się im podo­bam po pro­stu jako czło­wiek jako oso­ba”
i odpła­cam im wza­jem­no­ścią zama­wia­jąc jesz­cze jed­no piwo
a rob­bie wil­liams już dzie­sią­ty raz dzi­siaj mówi mi cze­go on ocze­ku­je
od życia:

„i just won­na feel real love” – śpie­wa rob­bie wil­liams

ja i on potrze­bu­je­my tego same­go

dzi­siaj niko­mu nie dam po mor­dzie -
robię krok w stro­nę ukra­iń­sko-pol­skie­go pojed­na­nia
i uśmie­cham się jak nikt tutaj nie potra­fi

dobrze widzą moje zęby rów­ny rząd zdro­wych bia­łych ukra­iń­skich zębów
tutaj takich nikt nie ma

Mykoła Chołodny

[Jak pięknie i jak szybko wędrowały listy!]

Jak pięk­nie i jak szyb­ko wędro­wa­ły listy!
I skrzyn­ka się jak w tran­sie wte­dy otwie­ra­ła!
I takiej wyso­ko­ści nie było zaiste,
któ­ra by mnie z tobą prze­stra­szyć zdo­ła­ła.
I słów takich wyso­kich nie było, nie było
ni ciszy takiej, ni takie­go śnie­gu!
O jak­że lek­ko we Lwów się wcho­dzi­ło,
jak w sta­rą książ­kę zna­jo­mą od wie­ków!
Na oślep, w pośpie­chu jąśmy kart­ko­wa­li
i niby pta­ki, co pod nie­bem krą­żą,
sta­re pismo tych ulic z wyso­ka bada­li
niby dno rze­ki – czu­łą echo­son­dą.
Sły­szysz – powra­ca ten dźwięk, wra­ca zno­wu,
odbi­ty od śnie­gu, odbi­ty od kamie­ni
i pada na bruk chłod­ny, wzno­si się pio­no­wo,
aże­by znów ude­rzyć o nie­ba skle­pie­nie,
nas nie znaj­du­jąc pośród gwiazd wysty­głych
i w innym miej­scu, cza­sie nie szu­ka­jąc.
O gdy­byż moż­na wie­dzieć, ile wów­czas kar­tek
nie­za­pi­sa­nych w nas tam pozo­sta­ło!…
Ile moż­na by zro­bić, jakich rze­czy doko­nać!
I jaki­mi wier­sza­mi, sło­wa­mi, lista­mi,
jakim życiem nie­zwy­kłym tę księ­gę dopeł­nić
mogli­by­śmy, kocha­na, my sami!
Więc spró­buj­my, prze­cież ten dźwięk wisi sta­le
mię­dzy nie­bem a zie­mią, cią­gle jesz­cze dzwo­ni
jak kamer­ton, któ­ry cze­ka tak wytrwa­le
na nasze nie­pew­ne, lek­ko­myśl­ne dło­nie.
Tutaj wszyst­ko – jak w domu. Z wyso­ka wciąż czy­sty
blask gwiazd dale­kich spły­wa jesz­cze teraz.
Kto wie, może od kogoś zno­wu idą listy,
i tyl­ko skrzyn­kę strasz­no dziś otwie­rać.

Marzenia na noszach

W zoo wpa­dłem w oko żyra­fie.
Siwi­zna, siwi­zna, siwi­zna…
Pod noga­mi moja bio­gra­fia
jak kie­li­szek roz­la­ne­go wina.
Kie­dy sen­ność prze­ła­mie mój opór,
to mi cza­sem śni się coś takie­go,
że samo­lot wpro­wa­dzam w kor­ko­ciąg,
potem w górę znów wycho­dzę z nie­go.
Do Ame­ry­ki nie pole­cę teraz,
teraz nie ma cza­su na roz­jaz­dy.
Dru­gi rok audy­cji o boga­tych
w tele­wi­zji słu­cham jak każ­dy.
Pamię­tam: leci prze­kaz
z prze­ka­za­nia w KC port­fe­li,
a ma dusza upar­ta, próż­nia­cza
cze­ka na to w piw­nicz­nej celi…
Ileż wię­zień odwie­dzi­ła mat­ka,
ile wody wypi­łem sło­nej.
Na noszach mnie niby Czer­nien­kę
ponie­śli w sze­re­gi związ­ko­we.

Jał­ta, wil­la Riche­lieu, 04.06.93

Podróż do tego brzegu

do powo­dzi pozo­sta­ło nam parę kro­ków
zatrzy­ma­li­śmy się by przy­po­mnieć sobie zie­mię i ogień
i patrzy­li­śmy dłu­go w oczy tar­ni­ny
któ­re utkwił w nas dru­gi brzeg Rze­ki

gdy wio­sna w czół­nie wynio­sła nas dale­ko
bła­ga­li­śmy Rze­kę żeby wró­cić za nim
i ostat­niej rady szu­ka­li­śmy w sobie
i patrzy­ły prze­cież na nas nasze kłu­ją­ce oczy

poda­ro­wa­ne przez tar­ni­nę tobie i mnie na zawsze
wśród tego co już nie mie­ści­ło się w brze­gach

Hałyna Petrosaniak

[Kiedy zaczną się tutaj deszcze i na Stefanplatz]

Kie­dy zaczną się tutaj desz­cze i na Ste­fan­platz
Już nie będzie wła­ści­cie­la komicz­nych mario­ne­tek,
A doroż­ki poja­dą z pod­nie­sio­ny­mi buda­mi i pra­ca
Tych, co uli­ce sprzą­ta­ją, sta­nie się skład­niej­sza i jesień
Stwo­rzy porzą­dek świa­ta, wte­dy na pew­no na odwa­gę się zbio­rę,
Żeby napi­sać do cie­bie, nie wypa­da bowiem
Zapo­mi­nać o dobrych zna­jo­mych. I ci opo­wiem,
Że byłam w pawi­lo­nie moty­li, że ich skrzy­deł kolo­ry
Na to, że Bóg ist­nie­je, naj­lep­szym są dowo­dem
I o tym, że co rano uli­cą Fawo­ry­tów cho­dzę.
Że sny mi się śnią brzmią­ce po nie­miec­ku, że uro­dy
I szla­chet­no­ści mia­sta nie da się w sło­wach odtwo­rzyć.
O tym, że jego miesz­kań­cy potra­fią śmiać się do nie­zna­jo­mych,
O tym, że publicz­ność w ope­rze zaba­wia teraz Weber
Opo­wiem ci i, po pro­stu, nawet jed­nym sło­wem
Nie napo­mknę o tym, jak smut­no mi bez cie­bie.

[Na zawsze zostać]

Na zawsze zostać w szko­le domi­ni­ka­nek pod Wied­niem,
Modlić się wyłącz­nie po ukra­iń­sku, sióstr budząc zdzi­wie­nie i podziw.
Po kola­cji cza­sa­mi pisać orę­dzia do krew­nych,
Pyta­jąc, jak ich zdro­wie, i jak obro­dzi­ły ogro­dy.
Codzien­nie na rynek przy Schloss­berg­stras­se cho­dzić,
Przy­wyk­nąć do dostat­ku, wła­snym jeź­dzić autem,
Żyć w zgo­dzie z sobą, dzię­ku­jąc Zba­wi­cie­lo­wi
Za to, że wszyst­ko poszło tak dobrze. I rap­tem
Po jakichś dwu­dzie­stu latach, kie­dy nikt już nie będzie
Widział w tobie obcej, zbu­dziw­szy się o poran­ku
Pomo­dlić się po ukra­iń­sku budząc zdzi­wie­nie znów wszę­dzie
I, nie zdej­mu­jąc z sie­bie habi­tu domi­ni­kan­ki,
Wie­dząc dobrze, co zamie­niasz i na co,
Wyru­szyć w dro­gę z nie­po­wra­ca­nia zamia­rem
Dzi­wiąc tych, któ­rzy nie myśle­li, że sło­wo „ojczy­zna” ma taką
Nie­zgłę­bio­ną pojem­ność.
I zdzi­wić się samej.

Serhij Żadan

[Padały deszcze]

Pada­ły desz­cze.
Potem ich zabra­kło.
Odcho­dzi­ły cięż­ko, jak­by szły umie­rać.
Ze sta­re­go pod­jaz­du przez roz­bi­te drzwi
Wyszedł różo­wy dege­ne­rat.
Bia­ła koszu­la
Na pier­si dzwo­ne­czek
Cze­go wię­cej trze­ba dla ład­ne­go chłop­ca?
W dzień łaził po śmiet­ni­kach, wie­czo­rem wycho­dził
Pokło­nić się różo­wej makó­wecz­ce słoń­ca.
Po nocy błą­dził
Głu­chy­mi ste­pa­mi,
Zawzię­cie bił się w księ­ży­ca pro­mie­niu,
Usta­mi w locie muchy łapał,
Co dnia wpra­wio­ny lepiej w tym ćwi­cze­niu.
A rano wra­cał
Do puste­go mia­sta -
Jak zawsze wesół, lek­ki jak moty­lek,
Dla swej kocha­nej różo­wej babu­ni
Ostu jaskra­wy niósł w dło­ni bady­lek.
No i świet­nie,
No i idyl­la -
Bab­cia, wnu­czek, chwi­le jak marze­nie
I w cichy pokój przez żół­te firan­ki
Słoń­ce sypa­ło różo­we pro­mie­nie.

Hotelowy interes

W tanich ber­liń­skich hote­lach, któ­re pro­wa­dzą Rosja­nie,
gdzie w recep­cji nie ma cukier­ków, a w poko­jach – podob­nie -
fir­mo­wej pape­te­rii,
w któ­rych sto­ją wan­ny pożół­kłe od cza­su,
w któ­rych ukry­wa­ją się ryby i skor­pio­ny,
czę­sto zatrzy­mu­ją się goście, doświad­cze­ni przez życie,
któ­rzy mają coś do opo­wie­dze­nia o tym cza­sie, zanim się zwa­lą
na łóż­ko z butel­ką i sta­ry­mi munsz­tu­ka­mi.

Dopo­kąd mówią i żują kro­jo­ną szyn­kę
przy­nie­sio­ną ze skle­pu naprze­ciw­ko
i popiół z ich papie­ro­sów leci na łóż­ko,
jak śnieg na por­to­we mia­sta,
księ­życ wycho­dzi zza rogu uli­cy prze­su­wa­jąc się bli­żej kościo­ła
i poko­jo­we zaczy­na­ją zaj­mo­wać się poran­nym sprzą­ta­niem,
znaj­du­jąc w kabi­nach prysz­ni­co­wych zuży­te pre­zer­wa­ty­wy
i popla­mio­ne krwią ręcz­ni­ki.

I oto pew­ne­go razu do jed­ne­go z takich hote­li
wpro­wa­dza się męż­czy­zna, poka­zaw­szy w recep­cji stu­denc­ki
auswe­is, i zamy­ka się w poko­ju.
Rano przy­no­szą mu jesz­cze śnia­da­nie a on -
– z tacą, nie zdej­mu­jąc ubra­nia i butów -
wcho­dzi do wan­ny i odkrę­ca kran.

Zna­la­złw­szy go następ­ne­go dnia
i wezwaw­szy poli­cję,
poko­jo­we dłu­go roz­ma­wia­ją,
trze­ba to było – mówią – tak nały­kać się prosz­ków na sen,
żeby umrzeć w wodzie,
widzisz, oka­zu­je się, że śmierć może pach­nieć
turec­ką kawą
i co tu robić po tym wszyst­kim.

Mia­sta roz­dar­te żądzą samot­nych kobiet,
księ­życ zwil­żo­ny śli­ną mło­dych emi­gran­tów -
wszyst­ko, o czym jesz­cze będą mówić, co mają jesz­cze do opo­wie­dze­nia,
kie­dy każ­dy łyk i każ­de zacią­gnię­cie się
to tyl­ko pre­tekst do prze­dłu­że­nia nie­koń­czą­cej się roz­mo­wy.

Mało kto domy­śla się gra­ni­cy widzial­ne­go,
szcze­gól­nie w tym poko­ju z toste­rem i noc­ną lamp­ką,
z któ­re­go nie ma wyj­ścia, i nie ma wyja­śnie­nia,
prze­cież nie będziesz słu­chał prze­stra­szo­nej poko­jo­wej,
któ­ra weszła tam pierw­sza
i nawet widzia­ła, jak w wodzie pły­wa­ły
roz­mię­kłe bank­no­ty i czar­ne del­fi­ny,
a z sufi­tu na cien­kich paję­czy­nach
opusz­cza­ły się pają­ki oraz anio­ły
któ­re sypa­ły płat­ki róż
w chlo­ro­wa­ną wodę.

Orkiestra cmentarna

Histo­rie, zwią­za­ne z zabój­stwa­mi rana­mi od noża
z samo­bój­stwa­mi nie­uda­ny­mi skro­ban­ka­mi i w ogó­le
histo­rie zwią­za­ne ze zbrod­nią przy­cią­ga­ją wie­lu
tyl­ko przez swo­ją tajem­ni­czość – w takich histo­riach
męż­czyź­ni są męż­ni i pokor­ni, a dzie­ci
wpla­ta­ją w swo­je fry­zu­ry róża­ne łodyż­ki
bożej obec­no­ści, w takich histo­riach
śmierć zawsze wybie­ga do przo­du, jak­by chcia­ła zoba­czyć
czym wszyst­ko się skoń­czy, wie­lu ludziom wła­śnie się podo­ba,
że śmierć w tych wypad­kach zaczy­na się jesz­cze za życia
i moż­na zoba­czyć jej buzię
pod­lot­ka.

W takich histo­riach wcze­śniej czy póź­niej poja­wia­ją się muzy­kan­ci
z domu pogrze­bo­we­go, wyska­ku­ją z roz­kle­ko­ta­ne­go
auto­bu­su na grzą­ską cmen­tar­ną zie­mię i wycią­ga­ją spod płasz­czy
dudy, trąb­ki i myśliw­skie rogi, wyta­cza­ją
puł­ko­we bęb­ny, kata­ryn­ki i gra­ją nad nie­bosz­czy­ka­mi
wiel­ki cmen­tar­ny jazz, krwa­wą i nie­po­wstrzy­ma­ną muzy­kę roz­pa­czy
i prze­ko­ry, tęsk­ne gang­ster­skie melo­die, melo­die
sta­rych szla­gie­rów, popu­lar­nych wśród mary­na­rzy i pro­sty­tu­tek,
i wte­dy wszy­scy, któ­rzy przy­szli popro­wa­dzić nie­bosz­czy­ka w ostat­nią
dro­gę, z ulgą oddy­cha­ją, bo takie są regu­ły,
taki, powiedz­my, rytu­ał, jed­nym sło­wem napraw­dę
boją się nie nie­bosz­czy­ków – boją się sami nimi zostać.

Jesz­cze w takich histo­riach obo­wiąz­ko­wo wystę­pu­ją kobie­ty,
i o nich trze­ba powie­dzieć osob­no – o tych
czter­dzie­sto­let­nich kobie­tach, w któ­rych jesz­cze moż­na
dostrzec namięt­ność i nie­zde­cy­do­wa­nie sie­dem­na­sto­la­tek,
one opła­ku­ją każ­de bez­myśl­ne życie, zmar­no­wa­ne
na takie dro­bia­zgi jak miłość i odda­nie, pamię­ta­ją jak się
zaczy­nał w naszym kra­ju wiel­ki kry­zys,
dotąd powta­rza­ją szep­tem te sło­wa,
któ­ry­mi je żegna­no:

wszyst­ko w porząd­ku, mała, nie trze­ba żad­nych leków,
chcę kochać bar­dziej, niż ty chcesz rodzić,
życie nie zatrzy­ma­ło się, jak myśle­li­śmy, popatrz – dalej
przy­cho­dzą poran­ni kurie­rzy z dwor­ca i kochan­ko­wie
żegna­ją się na scho­dach,
zosta­nę z tobą i będę dalej widział,
jak piel­grzy­mi wpeł­za­ją ci na dłoń i zaczy­na­ją
poru­szać two­im sen­nym cia­łem,
i ześlij­cie cier­pie­nia im, nie­bio­sa,
w ich bez­kre­snej wędrów­ce.

Sprzątaczki korytarzy

Powo­li skro­bią pod­ło­gę jak pokład,
sta­re sprzą­tacz­ki kory­ta­rzy;
sły­szysz, poszep­tu­ją na scho­dach,
prze­my­ka­ją lękli­wie pod ścia­na­mi,
dłu­gi­mi bosa­ka­mi wycią­ga­ją z wody
piż­ma­ki i gorz­kie sny.

Pół­cie­nie wypeł­nia­ją wszyst­kie poko­je,
jak węgiel wypeł­nia krą­żow­ni­ki;
sprzą­tacz­ki kory­ta­rzy
ostry­mi noża­mi zdzie­ra­ją łuskę,
wbi­ja­ją w poran­ne słoń­ce cygań­skie szpil­ki;
jesień dobie­ga koń­ca
i nie­bo jest tak ciem­ne, jak­by ktoś zrzu­cił na ster­tę
odrą­ba­ne łby kur
i czar­ne róże.

Kie­dy zmy­ją całą krew,
zbie­ra­ją się na dwor­cach, piją grza­ne wino
i roz­ma­wia­ją o tym,
że dzi­siaj ryby błą­dzą w Duna­ju,
nie mogąc wypły­nąć na pły­ci­znę
bez noc­nych świa­teł
stat­ków,
bez gło­sów z brze­gu,
bez otwo­rów i tune­li
w dia­bel­skim lodzie.

Ostap Sływynski

(Dla Suzy)

Pierw­szy raz od daw­na ucie­szy­łem się ule­wą, któ­ra przy­nio­sła choć
nie­wiel­ką zmia­nę.

Z tyłu była bez­sen­na noc, a ja patrzy­łem, jak dzie­ci gra­ją w jakąś
krót­ką grę,
Wybie­ga­ją poje­dyn­czo, wykrzy­ku­ją kil­ka słów w deszcz i cho­wa­ją się
z powro­tem
Pod bla­sza­ny daszek, i śmie­ją się już razem.

Rów­nież we mnie wpadł jakiś śmiech, jak pio­run kuli­sty, deszcz
jak­by sta­nął na gło­wie
Przede mną, i nagle zaczą­łem recho­tać, wszyst­ko zawi­ro­wa­ło,
jak pral­ka, peł­na
Bia­łe­go wina.

I było, jak głę­bo­ko pod wodą: „Oddy­chaj, a zosta­niesz naszym
kró­lem” i jesz­cze się waha­łem,
Jak to moż­li­we – wahać się i recho­tać jed­no­cze­śnie,
A potem zbie­głem w dół, gdzie wiecz­nie nie­doj­rza­łe klo­ny krą­ży­ły
pomię­dzy kro­pla­mi,

I krzy­cza­łem, daj­cie wię­cej pia­ny, otwórz­cie ślu­zy jogur­tu z sokiem,
i krzy­cza­łem
Wyłącz­cie swo­je mikro­fo­ny, bo będzie krót­kie spię­cie i wiel­ki
fajer­werk, i narze­cze­ni
Będą wspo­mi­nać ten dzień ze wsty­dem, i patrzy­łem, jak drze­wa gną
się pod naj­więk­szy­mi
Kro­pla­mi, i pró­bo­wa­łem tego same­go.

Dzie­ci zbi­ły się w kup­kę pod swo­im dasz­kiem, mokre i kolo­ro­we, jak
jeden egzo­tycz­ny koral,
A ja byłem ich kró­lem, i nie mogłem zła­pać tchu.

[kiedy spłynie z wodą młyn dla mnie przygotowany]

kie­dy spły­nie z wodą młyn dla mnie przy­go­to­wa­ny
kie­dy zetknie się w drzwiach dwa­na­ście moich codzien­nych narze­czo­nych
kie­dy zoba­czę żeń­ców któ­rzy ści­na­ją pod wodą tra­wę dla czy­jejś ostat­niej nocy
wiem że odwró­ci oczy nie­przej­rza­ny przed­wiecz­ny apte­karz i wiem
któ­ra prze­wa­ży szal­ka
kie­dy spo­tkam bra­ci któ­rzy opróż­nia­ją dom dla zło­tych pstrą­gów
kie­dy nie­spo­dzie­wa­ny śnieg spad­nie na śle­pe­go poga­nia­cza
jak­by napi­sał się bia­ły na bia­łym list
kie­dy znaj­dzie się w śnie­gach sierp czy­jejś pierw­szej nocy
odróż­nię głos two­jej trą­by od trąb tych dwu­na­stu narze­czo­nych

Romans wyspy

śni mi się ten któ­ry naro­dzi się z moje­go cia­ła
prze­cho­dzi przez poko­je okrą­ża wzgó­rze i tonie
widzę go teraz
kie­dy dale­ki mulat bije w gong cia­ła
wie­dzia­łem o nim
kie­dy świe­ci­ło się w okien­kach żądzy
jak w okien­kach mecha­nicz­nych zega­rów z waha­dła­mi
widzę cie­bie teraz
prze­cho­dzisz przez poko­je jak cia­ło z two­je­go cia­ła
i nie mogąc uto­nąć kła­dziesz się pośrod­ku nur­tu
ty ośli­ca Pań­ska ty wyspa dla tań­czą­cych prze­woź­ni­ków
ode mnie odga­łę­zia się nie­zno­śna rze­ka
w nocy moje czar­ne osy gnież­dżą się okien­kach lnu
bo drże­nie świa­tła w tych okien­kach
to znak twej obec­no­ści

Roman Sadłowski

Gdzie żyłem

tam
nie życie – tyl­ko pró­ba

dooko­ła – tomy prze­stróg
a nad nimi
zasty­ga kil­ka daw­nych zaka­zów

cień odbi­ja się w cie­niu lustra
isto­tą
któ­ra dzi­wi się, że słoń­ce nie rzu­ca cie­nia
i dla­te­go się roz­dwa­ja
jed­no rzu­ca kamy­kiem w słoń­ce
dru­gie nigdy go nie zoba­czy
wów­czas się roz­mna­ża­ją

a poza pró­bą nicze­go nie zoba­czy­łem
tam

Nazar Honczar

[czy mnie bawisz czy nudzisz]

czy mnie bawisz czy nudzisz
zale­ży ode mnie

czy mnie kochasz czy nie kochasz
zale­ży od cie­bie

czy mnie na tym zale­ży
gło­su­ję za nie­za­leż­no­ścią

Iwan Łuczuk

Koniec świata

Euro­pa – pole bitwy dwóch świa­tów.
Zgi­nie w tej bitwie
dwój­je­dy­ny świat.

Na sty­pę po bitwie
przyj­dą tyl­ko dwie wie­że
Eif­fle­’a i Kor­niak­ta.
Zej­dą się w geo-
gra­ficz­nym środ­ku Euro­py,
któ­ry leży gdzieś w Kar­pa­tach,
zej­dą się i uro­nią po łzie.

I nikt po nikim
nie usły­szy pła­czu.

Wiktor Neborak

Klatka z panterą

Tak lubisz wzro­kiem badać gięt­ką
skó­rę, co cia­ło pan­ny spi­na.
W pan­te­rę tę, na wia­rę wzię­tą,
tuli­pa­no­wą lan­cę wbi­jasz.
Ją nauczy­li mówić, w nosie
ma jed­nak kwia­ty, to nie syci -
o mię­so ten uśmie­szek pro­si!
W krew! na are­nę, neo­fi­ci!

Upa­dek Rzy­mu, ryk pan­te­ry,
czad orgii, prą­dy sodo­micz­ne,
olej­ki w mózgach ete­rycz­ne,
piż­mo – poeci zło­tej ery! -
niech wasze się księ­ży­ca bla­skiem
prze­le­ją gło­wy w cza­sie peł­ni,
pory, jak przy­pływ, wam wypeł­ni
wino i krew smo­li­sta – patrz­cie -
sma­gła, pie­ką­ca, prę­go­wa­na -
bogi­ni, zwie­rzę, otchłań może?
gumo­wa lal­ka? skó­ra? sama
Wenus, co wyszła z pia­ny morza?
gita­ra w pal­cach lowe­la­sa,
na dźwię­ki wyszu­ka­ne łasa.

Kostiantyn Moskałeć

[kochaj mnie kiedy już nie kochasz]

Nadziej­ce Dro­gan

kochaj mnie kie­dy już nie kochasz
kie­dy masz dość papie­ro­sów
kie­dy codzien­nie zakwi­ta twój kak­tus
z nabi­ty­mi na kol­ce mone­ta­mi
któ­re i teraz znaj­du­ją się w obie­gu w kra­inie Dro­gan
kra­inie wło­sów kasz­ta­no­wych
sza­rych oczu i nocy
gdzie maleń­ka Izol­da przy­mie­rza czy jej do twa­rzy
z maleń­kim imie­niem nad­ia
gdzie Tri­stan spę­ka­ny­mi jak kamień usta­mi
powta­rza raz jesz­cze: kochaj mnie
i wycho­dzi z malu­sień­kie­go poko­ju
kie­dy już nie kochasz
jeden papie­ros zosta­wiw­szy tobie jeden sobie zabraw­szy
tobie z wszyst­kim do twa­rzy Nadziej­ko

Rozmyślania (fragment)

Sło­wo „pokój” – jest jak wia­trak, któ­re­go
Don Kichot bro­ni, może i nie­zbyt wpraw­nie,
za to do koń­ca szcze­rze: tak pierw­szy raz się kocha,
tak mat­kę pierw­szy raz się cho­wa, tak cie­niom
odrą­bu­je się ręce, kie­dy się zauwa­ży,
że cie­nie te skłon­ne są do zła;
tak oto zło się koń­czy, fla­gi powie­wa­ją
na każ­dej cha­tyn­ce, nad bukiem i pal­mą,
Don Kicho­to­wi dzię­ku­ją, wzy­wa­ją do biu­ra,
chcą zapła­cić, żeby kupił sobie przy­naj­mniej konia,
konia nowo­cud­ne­go, jak fiat, jak listek waw­rzy­nu.
„Trzy­dzie­ści srebr­ni­ków wystar­czy wam, Don Kicho­cie?” -
pyta odświęt­nie ubra­ny makler,
bo makle­rzy nie zni­ka­ją wraz ze złem,
bo nie zło rodzi makle­rów;
otóż to: czy wystar­czy?
Pań­ską lan­cę pokry­wa­ją odci­ski,
pań­ski koń ma pozbi­ja­ne kopy­ta,
słu­ga pań­ski schudł, brać, póki dają.
„Sło­wo «pokój» – jak wia­trak, co wyrósł z ziar­na
posa­dzo­ne­go na wid­no­krę­gu przez mar­twe obra­mo­wa­nia.
My nie wybie­ra­my wia­tra­ków, my wybie­ra­my
konie i słu­gi, i wio; świat nigdy i nigdzie
się nie koń­czy, dla­te­go trze­ba go bro­nić
do ostat­ka, a trzy­dzie­ści srebr­ni­ków
zawsze się przy­da” – odpo­wia­da Don Kichot.
Sło­wa «świat» się nie wyko­rzy­stu­je,
albo się go ma, albo nie ma go ani w ser­cu, ani w umy­śle,
jak nowe­go konia, jak lau­ro­we­go list­ka,
jak listu od mat­ki z tam­te­go świa­ta:
„dobre­go dnia, syn­ku mój kicho­cie,
mar­twię się two­im zdro­wiem,
bądź grzecz­ny uwa­żaj na sie­bie i rosy­nan­ta
bar­dzo tęsk­ni­my za tobą
i wciąż cze­ka­my aż wresz­cie powró­cisz
u nas wszyst­ko dobrze
nie cału­je­my bośmy mar­twi”.

Wołodymyr Cybulko

Sobotni samolot z Paryża

co sobo­tę gdzieś mię­dzy pią­tą i szó­stą kie­dy wszy­scy
zbie­ra­ją się do kola­cji nad naszym tery­to­rium prze­la­tu­je samo­lot

stam­tąd wie­zie dzie­sięć ton roz­ba­wio­nych pasa­że­rów tutaj
sto ton nostal­gii bo to samo­lot z Pary­ża ni mniej ni wię­cej

w tym cza­sie wszy­scy spo­glą­da­ją w nie­bo i kozy i obło­żo­ne
podat­ka­mi jabło­nie i śli­wy i dzie­ci i bab­cie pod kościo­łem i mie­dze

na mie­dzach rośnie czar­ny bez i kali­na i wszel­ka bez­i­mien­na
tra­wa

tu czas zgęst­niał jak kogu­cik na paty­ku słod­ki wiśnio­wy
kogu­cik to tery­to­rium naszej duszy

a ścież­ki Pań­skie bie­gną aż hen za góra­mi

jaskół­czą robo­tę tu nie­kie­dy wyko­nu­ją ludzie bo jaskół­ki zbu­do­wa­ły
kościół wte­dy kie­dy ludziom zabro­ni­li

i oko z dzwon­ni­cy na wszyst­kie stro­ny patrzy szu­ka­jąc śla­du
Pań­skiej sto­py

a że cho­dził tędy Pan to star­si ludzie mówią że to praw­da

a jeśli nie Pan tu cho­dził to Dzie­wi­ca Mary­ja na pew­no
stąd bo skąd by się tutaj wzię­li ludzie

ale i ludzi tu nie ma jak­by nie widać tak zja­wia­ją
się co sobo­tę koło cer­kwi

a mie­dze tu są i kozy są

nie­kie­dy w dzień moż­na spo­tkać kamień co sobie dokądś idzie pija­ny
gdzie się
wybrał nie powie jak to kamień

nie­kie­dy sam z sie­bie jedzie wóz

co roku w czerw­cu kwit­nie lipa

a bab­cie i dzie­ci pod cer­kwią tyl­ko w sobo­ty gdzieś tak mię­dzy
pią­tą i szó­stą kie­dy nad naszym tery­to­rium prze­la­tu­je samo­lot

tutaj nikt nie wie­rzy że czło­wiek pocho­dzi od mał­py
bo nie ma z kim o tym poroz­ma­wiać ale co sobo­tę na dachu cer­kwi
uka­zu­je się
Pismo Świę­te

i bab­cie te któ­re umie­ją latać czy­ta­ją go i prze­ka­zu­ją
dzie­ciom

nie­bo ma tutaj wła­ści­wy kolor bo innych nie ma a czwar­tek
czy­sty choć mówi­li że był jesz­cze jakiś lecz o nim już zapo­mnie­li

kali­na tu też jest skrzy­dla­ta a kwia­ty same sie­bie malu­ją na
ścia­nach chat

to tery­to­rium naszej duszy i dusza odda­la się stąd dalej
niż na pięć kilo­me­trów zamie­nia się w gli­nę

gli­na tutaj jest bia­ła prze­waż­nie zda­rza się rów­nież ruda

ale napraw­dę ruda nie jest to trzmie­le ją tak prze­ma­lo­wu­ją

o jedzie wóz sam z sie­bie i macha skrzy­dła­mi samo­lo­to­wi
więc to sobo­ta gdzieś tak mię­dzy pią­tą i szó­stą

o świ­cie w stud­niach widać gwiaz­dy więc pochy­lać się w stud­nie
nie nale­ży
bo moż­na wypaść z tam­tej stro­ny zie­mi a wte­dy
czym wró­cić z powro­tem

od ciszy cza­sa­mi dach idzie na cha­tach dokąd i po co nikt nie wie
ale w tym cza­sie z regu­ły nie ma desz­czów

desz­cze tutaj zrzu­ca­ją żab­ki ale żab­ki szyb­ko
dora­sta­ją i gdzieś się wyno­szą

od cza­su do cza­su pta­ki pod­rzu­ca­ją komuś zło­to kol­czy­ki
obrącz­ki itd.

wybie­ra­jąc się tutaj prze­mie­niasz się cały w pyłek kwia­to­wy i
odtąd już psz­czo­ły od cie­bie się nie odcze­pią

to tery­to­rium duszy nic nie pora­dzisz a samo­lot w sobo­ty
leci i już

Natałka Biłocerkiweć

Technically speaking

Tech­ni­cal­ly spe­aking, jak mówił Bill Clin­ton,
w sen­sie tech­ni­ki to nie był seks;
i moż­na było spo­koj­nie patrzeć w oczy rodzi­com,
nauczy­cie­lom, narze­czo­nym, żonom
i komu tam jesz­cze;
przed sądem, z ręką na Biblii czy Kon­sty­tu­cji,
albo na Sądzie Osta­tecz­nym -
zresz­tą, do nie­go zosta­ło już nie­dłu­go.

Ale co to było – zasta­na­wiam się cza­sa­mi:
i czy chcia­ła­bym jesz­cze raz spo­tkać tego męż­czy­znę,
i czy roz­po­zna­li­by­śmy się
(przy­pad­ko­wo na uli­cy),
i co byśmy zro­bi­li, gdy­by­śmy się roz­po­zna­li:
rzu­ci­li­by­śmy się w obję­cia, śmie­jąc się i żar­tu­jąc
czy poszli dalej z opusz­czo­ny­mi gło­wa­mi,
nie oglą­da­jąc się za sie­bie?

Tech­ni­cal­ly spe­aking dale­ko mi było do Moni­ki
z jej sukien­ką,
nie zosta­wi­łam żad­ne­go dowo­du
ani dla obro­ny, ani dla oskar­że­nia:
bo czy moż­na uwa­żać za dowód
kolor wypi­te­go wina,
chłod­ny metal guzi­ków na jego dżin­sach,
nie­zna­ne sło­ne cie­pło
koło swo­ich ust?

Szyb­ko, szyb­ko wysy­cha­ją sło­ne morza,
wino i łzy, sper­ma i krew w ludz­kich cia­łach.
Szyb­ko, szyb­ko pusty­nia – nie­wi­dzial­ne zwie­rzę
na zewnątrz swo­je bia­łe pazu­ry wysta­wia.

I każ­dy prze­cież wie, że kie­dy przyj­dzie czas:
rzec trze­ba sło­wo – albo w mil­cze­nie brnąć;
trze­ba coś zro­bić – bodaj tyl­ko raz;
trze­ba się oddać i trze­ba wziąć.

Deszcz

Deszcz… Deszcz we Lwo­wie, w Tar­no­po­lu…
Deszcz – na skra­ju
pola, gdzie kole­ina rów­na, błysz­czą­ca – jak strza­ła…
Ty w wago­nie nie śpisz – jak wte­dy, pośród nocy…
Nie, to nie gwiaz­dy doko­ła, to sen­ne cia­ła.

Śpij, wyobra­żaj sobie, że ta ule­wa zmy­wa
ubra­nia, zmarszcz­ki, gry­ma­sy, szmin­kę, pot i łzy;
fał­dy cudze­go cia­ła i skó­rę co oble­pia,
któ­re jak­by nad ser­cem ktoś przy­le­pił ci.

Zmy­je się wszyst­ko, sens i życie zosta­nie,
i poezji – humor i rzecz – pło­ną­ca kość.
Spójrz – koły­sze się szklan­ka;
spójrz – rana
roz­la­nej kawy pla­mi roz­ście­lo­ną noc!

Smród sypial­nych wago­nów, wil­got­nych podu­szek,
smród klo­ze­tu, papie­ro­sów, miło­ści i bie­dy,
i nie­trwa­łe imio­na daw­nych przy­ja­ció­łek -
wszyst­ko zosta­je w stru­gach tej noc­nej ule­wy…

Ołeksandr Irwaneć

List otwarty do premiera Kanady Briana Mulroney’a i Generalnego Gubernatora Romana Hnatyszyna od pracowników kołchozu „Szlak Illicza” (przekreślone) „Szlak Ilokwycza”

Nie możem jeść ni pić nie możem,
Gaze­ty, książ­ki lecą z ręki,
Kie­dy quebec­cy cia­ło two­je
Sepa­ra­ty­ści rwą na strzęp­ki,
Kana­do, mat­ko nasza dro­ga!
Nie­mo­ta twa już dzi­wi nas.
Cze­go chcą jesz­cze? Czyż, na Boga,
Pta­sie­go mle­ka u was brak?
Już nas nie dzi­wi ta Marian­na,
Przez któ­rą baj­zel ten i dra­ki.
Pisa­li­śmy do Mit­te­ran­da.
(Nawia­sem mówiąc, kto to taki?)
Trza, do Butro­sa też się zwró­cim,
I do Gale­go. Pchnie­my posłów
Do Anglii. Niech ich pan ukró­ci,
Hna­ty­szyn. Żabo­ja­dów ostro!
Gwizd­nij­cie tyl­ko. Wszyst­ko rzu­cim
I wnet się sta­wim. Całą wio­ską.

kwie­cień 1992

Dmytro Pawłyczko

[W środku nocy deszcz przyszedł]

W środ­ku nocy deszcz przy­szedł,
Jak zbo­że zaszu­miał w polach.
Wbie­gli­śmy pod jego okry­cie
Spod topo­li albo jawo­ra.

Ubra­nie zmył z cie­bie i ze mnie,
Jak rzeź­biarz gli­nę zdjął z cia­ła.
Cze­go w słoń­cu szu­kać darem­nie,
On od razu na oślep zna­lazł.

Łasko­tał jak kło­sy drżą­ce,
Po ramio­nach łagod­nie spły­wał,
Dusz naszych list­ki błysz­czą­ce
Koją­cym cie­płem obmy­wał.

Pier­si się w pier­si wtu­la­ły,
Plu­ska­ła woda mię­dzy nimi.
Ryby w tej wodzie pły­wa­ły,
Płe­twa­mi lśniąc ogni­sty­mi,

Latał nad nami nie­to­perz
Bły­ska­wic jak iskier garst­ka.
I lęk twój dziew­czę­cy tej nocy
Raz pierw­szy szczę­ściem zaja­śniał.

Świerki

Sie­kie­ra ojca tkwi w pnia­ku, wbi­ta
Aż po sam brzu­siec -
Świer­ki zdy­sza­ne pierz­cha­ją w stra­chu,
Chcą w górę uciec.

Piła wygi­na się i naprę­ża,
Ryba zęba­ta.
– No, wska­zuj drze­wo, któ­re zrą­bie­my! -
Powia­da tata.

A ja wybie­ram, jak po jar­mar­ku
Ocza­mi bie­gam.
Zda się ład­niej­szy mi taki świer­czek,
Któ­ry nie z brze­ga.

- Ten naj­smu­klej­szy! – Nie, mój chłop­czy­ku,
Szko­da go chy­ba!
– No to ten ład­ny, w igli­wiu srebr­nym,
Co lśni jak ryba!

- Żal go! – Więc może ten osma­lo­ny,
Omsza­ły spodem!
– Ej nie, nie­bo­żę, zro­bi­li­by­śmy
Tym wiel­ką szko­dę!

- No to ten czar­ny, powy­krę­ca­ny,
W smo­le jak dra­twa!
– I tego szko­da! Tro­chę pod­ro­śnie
I będzie tra­twa.

- A ten, co niby świecz­ka skrzy­wio­na,
Jak w para­sta­sie?
– Ej, nie! I on się też wypro­stu­je
O swo­im cza­sie.

Tak cho­dzi­li­śmy mię­dzy świer­ka­mi,
Śmiesz­ni zło­dzie­je.
– W domu się jesz­cze zasta­no­wi­my,
Wró­cim w nie­dzie­lę!…

Prze­szło czter­dzie­ści lat. Posłu­chaj­cie -
Szu­mi żywi­ca
I słoń­ce śpie­wa niby dzie­wi­ca.
Wie­trzyk figlu­je.

Cze­mu tak smut­no jest mi we wszyst­kich
Kra­inach świa­ta?
Wyso­kie świer­ki sto­ją, pyta­ją:
A gdzie twój tata?

Emma Andijewska

Martwa natura z odchyleniem etycznym

Trzy kara­sie, cytry­na i bęben,
I kogut, zamu­ro­wa­ny w topa­zie.
Kuchen­ny nóż, wide­lec, kawa­łek pumek­su,
Gdzie oko zatrzy­ma­ło się pstro­ka­te.

Jak mysz, zakor­ko­wa­no rubin
W przej­rzy­stej pułap­ce, gdzie – nada­rem­nie – pozew.
Linie­je czas (są szal­ki wcze­sne i póź­ne).
Pie­trusz­ka jasna. Pasi­ko­ni­ków tabun.

Z tasa­kiem po kuch­ni cho­dzi jesień.
Wyłu­sku­je z nie­sta­łej masy
Przej­rzy­stość, niby cie­lę­cy szkie­let.

W sło­iki – upy­cha słoń­ce
I – na pół­kach – prze­glą­da towar.
Nie wzrok, a jezio­ro, oczysz­czo­ne z hań­by.

Hryhorij Czubaj

Szukanie współwinnego
(fragment)

zoba­czył dzi­siaj w swo­im oku
wczo­raj­szą łzę

zoba­czył naza­jutrz w swo­im oku
wczo­raj­szą łzę

kolej­ne­go dnia w swo­im oku znów zoba­czył
wczo­raj­szą łzę i zro­zu­miał
że już nigdy nie zdo­ła jej wypła­kać
i zro­zu­miał że to już
koniec
WTEDY
obli­cze wie­czor­nej dro­gi cało­wał pode­szwa­mi
aż do urwi­ska ciszy dłu­go i w męce
zdej­mo­wał z sie­bie ostat­nią fra­zę ner­wo­wo
roz­pi­na­jąc guzi­ki słów dłu­go bał się
spoj­rzeć na swo­je odbi­cie w nucie re
a gdy popa­trzył nie ujrzał tam niko­go
WTEDY
wyro­sło w dzwo­nie drze­wo prze­ra­że­nia
WTEDY
ogrom­ne i roz­łu­pa­ło dzwon
i roz­łu­pa­ło dzwon­ni­cę drze­wo prze­ra­że­nia
i posa­dzi­ło sobie na bar­kach całą zgra­ję gaw­ro­nów

to drze­wo
zgi­na­ło się bar­dzo dłu­go
a kie­dy jed­nak się zgię­ło
wszy­scy zoba­czy­li
JAK
po spa­zma­tycz­nie zasty­głej linii
toczy się czar­ne jabł­ko
czar­ne jabł­ko się toczy
zatrzy­mu­je się pośród pola
i przy­by­wa dusza samo­bój­cy
na siwym koni­ku dymu
żeby dla tego samo­bój­stwa
zna­leźć współ­win­ne­go
i sta­je po tam­tej stro­nie jabł­ka jej sobo­wtór
na zie­lo­nym gli­nia­nym koni­ku
i opo­wia­da mu dusza swo­je prze­wi­ny
a sobo­wtór po tam­tej stro­nie czar­ne­go jabł­ka
wypo­wia­da swo­je uspra­wie­dli­wie­nia

a potem mówi duszy sobo­wtór
rów­nież o swo­ich prze­wi­nach

i sło­wo w sło­wo powta­rza dusza
te jego uspra­wie­dli­wie­nia

Jewhen Brusłynowski

Klatka z panterą

Tak lubisz wzro­kiem badać gięt­ką
skó­rę, co cia­ło pan­ny spi­na.
W pan­te­rę tę, na wia­rę wzię­tą,
tuli­pa­no­wą lan­cę wbi­jasz.
Ją nauczy­li mówić, w nosie
ma jed­nak kwia­ty, to nie syci -
o mię­so ten uśmie­szek pro­si!
W krew! na are­nę, neo­fi­ci!

Upa­dek Rzy­mu, ryk pan­te­ry,
czad orgii, prą­dy sodo­micz­ne,
olej­ki w mózgach ete­rycz­ne,
piż­mo – poeci zło­tej ery! -
niech wasze się księ­ży­ca bla­skiem
prze­le­ją gło­wy w cza­sie peł­ni,
pory, jak przy­pływ, wam wypeł­ni
wino i krew smo­li­sta – patrz­cie -
sma­gła, pie­ką­ca, prę­go­wa­na -
bogi­ni, zwie­rzę, otchłań może?
gumo­wa lal­ka? skó­ra? sama
Wenus, co wyszła z pia­ny morza?
gita­ra w pal­cach lowe­la­sa,
na dźwię­ki wyszu­ka­ne łasa.