Dziesięć lat w 7 paragrafach* wieża ciśnień 7

1.
Jeśli się zasta­no­wić, co jest naj­waż­niej­sze w życiu, zawsze wycho­dzi na to, że ludzie; a kon­kret­nie sto­sun­ki jakie nas z nimi łączą.

2.
Ślą­skich chło­pa­ków pozna­łam w więk­szo­ści (bo np. Siwe­go wcze­śniej) w 95′ w Miko­ło­wie, na Tur­nie­ju Jed­ne­go Wier­sza im. R. Wojacz­ka, w nie­ist­nie­ją­cym już kul­to­wym loka­lu ” Lady B.”. Tur­niej ma zawsze jed­ne­go juro­ra. Tam­tej zimy był nim Mar­cin Świe­tlic­ki; to, że mnie nagro­dził było dla mnie moc­nym prze­ży­ciem, i może nawet nad dal­szy­mi wybo­ra­mi życio­wy­mi poło­żył się jego (prze­ży­cia) cień. Po tym pierw­szym wie­czo­rze, kie­dy wymie­ni­łam z chło­pa­ka­mi z Na Dzi­ko adre­sy i nume­ry tele­fo­nów, i kie­dy Mar­cin Świe­tlic­ki, na moją wyraź­ną proś­bę, uści­ski­wał kil­ku­krot­nie moją szes­na­sto­let­nią, drżą­cą z prze­ję­cia dłoń, wra­ca­łam do domu nad ranem, i nie mia­łam poję­cia o czym­kol­wiek, o czym teraz pró­bu­ję gadać (pisząc); nie zga­dy­wa­łam nawet. Bo i nie mogłam wie­dzieć, że Bar­tek na okład­ce swo­jej książ­ki wid­nieć będzie na tle pia­sków Gobi. Że Grze­siek zosta­nie regu­lar­nym dok­to­rem polo­ni­sty­ki; czy, że książ­ka, któ­rą Woj­tek pisał, od kie­dy go pozna­łam, docze­ka się nie tyl­ko nagród, ale i ekra­ni­za­cji. Albo, że Maciek wyda Zim­nych i mar­twych w Insty­tu­cie Miko­łow­skim (wte­dy jesz­cze nie ist­nie­ją­cym), w któ­rym przez jakiś czas będzie­my razem pra­co­wać, że powsta­nie film o Rafa­le Wojacz­ku, albo, że w 2002 roku poje­dzie­my razem do Anglii w ramach pro­mo­cji wyda­nej tam anto­lo­gii… I mogła­bym tak wymie­niać w nie­skoń­czo­ność, poczy­na­jąc od spraw zwią­za­nych z lite­ra­tu­rą, a na towa­rzy­skich, i tych bar­dzo życio­wych, koń­cząc.

3.
Jest noc, i trzy leżą­ce na sto­le połą­cze­nia tele­fo­nicz­ne mil­czą. To takie symp­to­ma­tycz­ne. Angio­gra­fia, ange­lo­lo­gia, arche­olo­gia. Arche­typ. Archa­iza­cja. Arche. Sul­tan Kahn & Zakir Husa­in Raje­stah­ni, folk song sączy się z gło­śni­ków; kie­dy­śmy jecha­li do Kra­ko­wa ten sam kawa­łek rato­wał nam życie, a teraz tyl­ko przez gazę dźwię­ków prze­pusz­cza zda­rze­nia i że czu­je­my się jak zmęt­nia­ły bim­ber, któ­ry musi doj­rzeć, dojść, i gene­ral­nie ochłod­nąć .

Jestem sen­na, i słod­ka, bo o czwar­tej rano słu­cha­jąc mantr kle­pa­nych przez Pase­wi­cza w sąsied­nim poko­ju, moż­na być – sen­nym i słod­kim. To dobre mot­to nad wred­ny wiersz, nawią­zu­ją­cy do wier­sza Mariu­sza Grze­bal­skie­go, nie sądzi­cie?

No więc jest noc, trzy tele­fo­ny mil­czą, bo i któż, któż miał­by dzwo­nić czy nadać wia­do­mość do nas o tej porze. Tabla brzmi jak zmo­dy­fi­ko­wa­na altów­ka. Radio­he­ad gra i śpie­wa: Jeste­śmy jak dolar i cent, jak dolar i cent. Jest stół i mil­czy, trzy tele­fo­ny leżą na nim, noc.

4.
Udzie­lam Pań­stwu Czy­tel­ni­kom legal­nych dopo­wie­dzeń. Mowa będzie teraz o Pozna­niu, w któ­rym zresz­tą, w salo­nie u Edwar­da i Tom­ka, powsta­je część niniej­sze­go felie­to­nu. Zaraz też przy­po­mi­na mi się pierw­szy lub dru­gi wyjazd (z chło­pa­ka­mi ślą­ski­mi) do Pozna­nia, na festi­wal poetyc­ki, chy­ba w 1997 roku, Teatr Ósme­go Dnia, wizy­ta w redak­cji Cza­su Kul­tu­ry… Choć Mariu­sza i Dar­ka zna­łam wcze­śniej, ze Zbie­gu Poetyc­kie­go Na Dzi­ko w Kato­wi­cach, chy­ba dru­gie­go w histo­rii, tego, na któ­rym wystą­pił Brian Pat­ten. Edwar­da pozna­łam dopie­ro w 2000 roku, w Łodzi, kie­dy odbie­rał Nagro­dę Bie­re­zi­na, zaprzy­jaź­ni­li­śmy się od pierw­sze­go wej­rze­nia… Czte­ry lata póź­niej, przez Edwar­da wła­śnie, pozna­łam Prze­mka i Szcze­pa­na… Tego moż­na sobie życzyć, jeśli cze­goś w ogó­le, aby już tyl­ko zyski­wać nowych przy­ja­ciół, i zatrzy­mać sta­rych, a jesz­cze pozna­wać ich i zaprzy­jaź­niać ze sobą… Zresz­tą, jak sobie teraz uświa­do­mi­łam, przy­jaźń od zna­jo­mo­ści róż­ni się chy­ba wła­śnie tym, że nie okre­śla jej wysłu­ga lat, regu­lar­ność kon­tak­tów, podo­bień­stwa zain­te­re­so­wań, nie pod­le­ga mody­fi­ka­cjom w cza­sie, nie wyma­ga pod­trzy­my­wa­nia, ani powo­du etc. Po pro­stu jest. Kon­tak­tów z ludź­mi, rzecz jasna przede wszyst­kim wła­śnie tych opar­tych na sza­cun­ku i szcze­ro­ści, nie da się niczym zastą­pić.

O tym, że sza­cu­nek do ludzi i szcze­rość wyklu­cza­ją np. wszel­kie for­my nepo­ty­zmu, lob­bin­gu, itd., tu nie napi­szę. Bo to nie tyle, że oczy­wi­ste. Bo to zabrzmia­ło­by tak, jak­by bycie uczci­wym czło­wie­kiem nie wystar­cza­ło, by wszel­kie nie­uczci­we dzia­ła­nia były nie­wy­obra­żal­ne po pro­stu. W dodat­ku w uko­cha­nej dzie­dzi­nie, któ­rej poświę­ca się dużą część sie­bie. A ja z ludź­mi nie­uczci­wy­mi z zasa­dy się nie zada­ję, więc nie wiem nawet do koń­ca, czy tacy ist­nie­ją. A poma­wia­nie innych o nie­uczci­wość to prze­stęp­stwo, i zwy­kłe świń­stwo. Choć tro­chę mi jed­nak żal ludzi, któ­rzy swo­je wyobra­że­nie o świe­cie budu­ją na prze­ko­na­niu, że przy­jaźń pole­ga na wspól­no­cie inte­re­sów, lub że otrzy­ma­nie od świa­ta zewnętrz­ne­go gra­ty­fi­ka­cji w rodza­ju nagród, pie­nię­dzy czy fał­szy­wych okla­sków jest wię­cej war­te niż sza­cu­nek kil­ku osób, tych, na któ­rych sza­cun­ku nam zale­ży.

5.
Ponie­waż sto­sow­nych unie­waż­nień doko­na­łam przy innych oka­zjach, korzy­sta­jąc z licz­nych i nie­dro­gich taryf pro­mo­cyj­nych, a świat w jak naj­lep­sze dud­ni pomi­mo tego, że gdzieś tam nie doje­cha­łam, że do kogoś nie zadzwo­ni­łam, i że nie opie­wam z całych sił jego oczy­wi­ste­go kalec­twa, opty­mi­stycz­nie spo­glą­dam w kie­run­ku, z któ­re­go wedle mojej wie­dzy win­na wnet wychy­nąć jutrzen­ka rado­snej rezy­gna­cji i pogod­nej odmo­wy współ­udzia­łu, by roz­świe­tlić etc.

Byłam tam, gdzie byłam; pozna­wa­łam jed­nych przez dru­gich. Pomy­śla­łam, że sko­ro sió­dem­ka to szczę­śli­wa licz­ba, a Rade­me­nes był napraw­dę mądrym kotem, w przeded­niu świąt wiel­kiej nocy, przed­wio­śniem, wypo­wiem życze­nia w for­mie oko­licz­no­ścio­wych aneg­do­tek.

Życzyć wolę sobie, niż Pań­stwu, zwłasz­cza, że to nie­po­pu­lar­ny adres, wszyst­kie­go naj­lep­sze­go. Zdro­wia, spo­ko­ju ducha i sumie­nia, oraz speł­nie­nia naj­skryt­szych mrzo­nek.

6.
W Kiel­cach wte­dy, pod­czas wspól­ne­go week­en­du, gdy Jarek Łuka­sze­wicz pstry­kał Edwar­do­wi zdję­cia do książ­ki, poszli­śmy z Prze­mkiem, jak przy­sta­ło na parę post­mo­der­ni­stów, na spa­cer nad lokal­ny staw z łabąd­ka­mi, to była sło­necz­na, choć w lutym, nie­dzie­la, i wła­ści­wie to były kacz­ki, nie łabąd­ki. Było po pro­stu dobrze. Przez ostat­nie 10 lat było mi tak dobrze i spo­koj­nie czę­ściej, niż na to wyglą­da­ło na bie­żą­co.

7.
Bal­kon Hor­te­xu. Hotel kole­jo­wy. Winiak klu­bo­wy. Dwo­rzec. Inne dwor­ce. Ele­men­tar­na uczci­wość naka­zu­ją­ca nie zapo­mi­nać o żenad­kach, pada­kach i fau­lach, któ­rych dało­by się unik­nąć pozo­sta­jąc w sta­nie spo­czyn­ku bez moż­li­wo­ści ren­ty, lub ogra­ni­cza­jąc się do spa­cer­ni­ka w wymia­rach kar­ce­ru.

Dużo entu­zja­zmu dla bra­ku reflek­sji.

Przy peł­nym baku. Na torach. Przez tele­fon komór­ko­wy. Przez łzy. Przez grzecz­ność, któ­ra w wyda­niu nie­któ­rych osób trą­ci szy­der­stwem. Zim­ne gła­dzie. Zła­ma­ne wer­sy. Nie­ist­nie­ją­ce cyta­ty. Ewen­tu­al­ność kur­sy­wy. Imio­na przy­ja­ciół.

Bez­na­dziej­nie ckli­wa kro­to­chwil­na fraz­ka o uni­wer­sal­nym prze­mi­ja­niu, gdy wiot­ka rącz­ka doty­ka drąż­ka, dru­ga maca coś na kaca, a głów­ka pra­cu­je od same­go popo­łu­dnia na jało­wym bie­gu.

Rzad­ki, a prze­cież tak roz­sąd­nie oczy­wi­sty pomysł mno­że­nia wszyst­kie­go, co faj­ne, przez licz­bę przy­ja­ciół, i dzie­le­nia resz­ty mię­dzy resz­tę.

Ostat­nie sekun­dy, w któ­rych nasi mają cią­gle szan­sę na hono­ro­wą bram­kę; a jed­nak wolą iść na piwo pod para­so­le, żeby poga­dać o czy­ichś nie­re­for­mo­wal­nych cyc­kach.

Kil­ka pio­se­nek. Kil­ka pio­se­nek wyko­na­nych na kil­ku pry­wat­kach. Kil­ka słów na kil­ka minut przed cio­sem lito­ści, któ­ry koja­rzy się z Jane Fon­dą, szmer szmi­ry, fon­tan­na, fina­ły mistrzostw w uni­ka­niu dopo­wie­dzeń. Kil­ka chwil na moment przed odjaz­dem hory­zon­tu.

To, co naj­bar­dziej coś tam, mija w pierw­szym rzę­dzie, ponie­kąd pierw­szo­rzęd­nie odsła­nia­jąc puste miej­sce na ścia­nie nad rega­łem z czar­ny­mi pły­ta­mi i albu­ma­mi ze zdję­cia­mi mostów i tak dalej.

Sie­dem życzeń speł­ni się jak w tygo­dniu sie­dem dni, pomyśl dobrze, cze­go chcesz, zanim powiesz. (…)

Chło­pa­ków z Pozna­nia i z War­sza­wy pozna­wa­łam symul­ta­nicz­nie, cza­sem przez chło­pa­ków ze Ślą­ska, cza­sem siłą rze­czy. No i Kra­ków. Łódź. Wro­cław. Itd. Z nie­któ­ry­mi kole­ga­mi po pió­rze uda­ło mi się szcze­rze i poważ­nie roz­ma­wiać od razu, z nie­któ­ry­mi roz­ma­wiam dopie­ro teraz; nie było to i nie jest kle­pa­nie się po ple­cach w poczu­ciu zno­śnie speł­nio­ne­go obo­wiąz­ku; są to zwy­kłe gad­ki kole­ża­nek i kole­gów, o jako­ści piwa, jakiejś książ­ce, czy­imś roman­sie. O pią­tej nad ranem cza­sem o śmier­ci, miło­ści, że komuś jest w życiu źle. Napraw­dę źle jest chy­ba tym, któ­rzy nie mają komu o tym opo­wie­dzieć. Albo nie potra­fią.

Z 10 lat nie zapa­mię­ta­łam wido­ków, fak­tów, dupe­re­li o któ­re co dzień boli gło­wa. Pamię­tam dużo śmie­chu i mało mydla­nych baniek. Kole­żeń­stwo cza­sem z roz­sąd­ku, z sza­cun­ku, cza­sem dla świę­te­go spo­ko­ju; kil­ka przy­jaź­ni. Spo­ro zadra­pań. Ale żad­ne­go han­di­ka­pu w spra­wach pod­sta­wo­wych, żad­nych ulgo­wych bile­tów, miejsc na bal­ko­ni­ku z wido­kiem na podium. Parę razy napraw­dę moc­ne wra­że­nia. Parę chy­bio­nych podań. Twa­rze i sło­wa przy­ja­ciół, imio­na ich dzie­ci, kana­py i lodów­ki w ich domach, aneg­do­ty o znie­na­wi­dzo­nych sze­fach, ulu­bio­ny zespół z mło­do­ści, frag­men­ty ich wier­szy. Łza, któ­ra wła­śnie zakrę­ci­ła się w moim oku.

Jeśli się zasta­no­wić, co jest naj­waż­niej­sze w życiu, to zawsze wycho­dzi na to