Bartek Zdunek i jego melodyjne geodezje

Wier­sze są po to, żeby sobie radzić. Odda­ni na pastwę tzw. „świa­ta zewnętrz­ne­go” – poj­mo­wa­ne­go jako język, poli­ty­ka, inni, Inny, prze­strzeń fizycz­na – ludzie muszą sobie jakoś sie­bie udo­wod­nić, jakoś się na tych obsza­rach odna­leźć, jako byty, two­ry, orga­ni­zmy w mia­rę jed­nak, mimo wszyst­ko, osob­ne. Wier­sze są narzę­dziem nie­zbęd­nym przy tej czyn­no­ści. Uży­wa ich każ­dy, choć nie każ­dy zda­je sobie z tego spra­wę. (O tych dru­gich nale­ża­ło­by wła­ści­wie powie­dzieć, że to wiersz uży­wa ich.)

Wśród tych, któ­rzy rozu­mie­ją, że wier­sze są ich jedy­ną szan­są, wyróż­nij­my robo­czo dwa pod­ga­tun­ki. Pierw­si to kaska­de­rzy, żar­liw­cy, któ­rzy czczą swe narzę­dzie odda­jąc mu się w cało­ści. Ci trak­tu­ją wiersz jako zasób nie­wy­czer­py­wal­ny, nie­zmier­ny. Nie oba­wia­ją się o nie­go. Dru­dzy to pie­czo­ło­wi­ci mier­ni­czy same­go narzę­dzia. Bar­tek Zdu­nek nale­ży do tej dru­giej rodzi­ny.

Zdu­nek to neo­fi­ta ostroż­ny i wywa­żo­ny. Jego wej­ście w pole dzia­ła­nia poetyc­kie­go usta­la wła­sną higie­nę, wła­sne para­me­try. Jego wier­sze to czę­sto mia­ro­we, samo­zw­rot­ne, przy­glą­da­ją­ce się sobie, logicz­nie skon­stru­owa­ne prób­ni­ki. Jak każ­de kawał­ki języ­ko­we zasłu­gu­ją­ce na mia­no wier­sza, łączą one grę wyobraź­ni, języ­ka i bodź­ców pocho­dzą­cych z prze­strze­ni zewnętrz­nej, fizycz­nej. Jed­no­cze­śnie jed­nak, utwo­ry Zdun­ka sta­ra­ją się też uzy­skać wgląd we wła­sną meto­dę two­rze­nia takich połą­czeń.  Są ostroż­ne – pro­po­nu­ją stwier­dze­nia, kon­struk­cje, ale zaraz pod­da­ją je testo­wi jakie­goś kontr­py­ta­nia. Czer­pią z ener­gii nie­skrę­po­wa­ne­go fan­ta­zjo­wa­nia, sur­re­ali­stycz­ne­go prze­lo­tu ponad bana­łem, a jed­no­cze­śnie cały czas śle­dzą tra­jek­to­rie tych lotów.

Cza­sem daje to efekt bar­dzo zdy­scy­pli­no­wa­ne­go ćwi­cze­nia języ­ko­we­go i para-logicz­ne­go. Docie­ka­nia takie są zarów­no filo­zo­ficz­ne jak i poetyc­kie. Wyzna­cza­ją one wła­sny teren, kre­ślą wła­sną prze­strzeń. Wyła­nia­ją­cy się w ten spo­sób obszar wyka­zu­je źró­dło­we prze­ni­ka­nie się filo­zo­fii i poezji. Tak ma się spra­wa z utwo­rem „Czy­ta­łem kie­dyś Wit­t­gen­ste­ina” (pre­zen­to­wa­nym w BIBLio­te­ce) i z „Lek­cją geo­me­trii” (utwór wej­dzie do więk­szej pre­zen­ta­cji w „Alma­na­chu” tego­rocz­ne­go „Poło­wu”). Jed­na z przy­jem­no­ści obco­wa­nia z tymi minia­tu­ra­mi pole­ga na przy­glą­da­niu się, jak wyła­nia­ją­ce się w nich „praw­dy” obda­rzo­ne są świa­do­mo­ścią wła­snej sztucz­no­ści i przy­god­no­ści swo­ich umiej­sco­wień.

Jed­nak Zdu­nek to rów­nież pio­sen­karz. W innych jego utwo­rach, tem­pe­ra­ment badaw­czy ustę­pu­je miej­sca melo­dii, żwa­wej nośno­ści este­tycz­nej, ryt­mo­wi, pere­gry­na­cji luna­ty­ka, flȃneu­ra. Taki spa­cer wyła­nia się natu­ral­nie z ryt­micz­nych przejść w wier­szu zaty­tu­ło­wa­nym „Nosisz T‑Shirt po Las­se z Ber­gen”. Absurd – jeśli nadać mu kształt, pozwo­lić mu oddać wła­sną zasa­dę – prze­ka­że swój sens, coś pod­po­wie. Bła­hość pio­sen­ki jest tyl­ko pozor­na – jej zaska­ku­ją­ca dys­cy­pli­na wpro­wa­dza tro­chę świa­tła w trud każ­de­go poran­ka. Nie wiem kim jest „Las­se z Ber­gen”, ale nie muszę tego wie­dzieć. Jak duch poja­wia się on w wier­szu w coraz to nowych odsło­nach. Może to jest duch, któ­ry zna się na zimie, na zimie w mie­ście i potra­fi przez to mia­sto pro­wa­dzić.

Ćwi­cze­nia takie mają też tę dodat­ko­wą zale­tę, iż pozwa­la­ją one ich adep­to­wi zoba­czyć się w świe­tle kunsz­tow­nie skon­stru­owa­nych dystan­sów. Zysku­je on w ten spo­sób dostęp, jak­że zdro­wy, jak­że dziś wszyst­kim potrzeb­ny, do wła­snych ogra­ni­czeń i wła­snej przy­pad­ko­wo­ści. Tak dzie­je się w pre­zen­to­wa­nych w biBLio­te­ce „Drob­nych inte­re­sach” i „Soli z zie­mi”. Tego typu auto­por­tre­ty są uważ­ne i otwar­te. W ich auto­iro­nicz­nym świe­tle wyła­nia się sub­tel­ny i zło­żo­ny obraz tej umow­nej „zewnętrz­no­ści”, zawsze już prze­cież impli­ko­wa­nej w każ­dym samo-oglą­dzie.