Być kobietą, być kobietą…

Nie tak daw­no w ramach 14. Tygo­dnia Kina Hisz­pań­skie­go pol­skim widzom zapre­zen­to­wa­no film De tu ven­ta­na a la mía (pol­ski tytuł: Nie zry­wa się kwia­tów) z roku 2011 w reży­se­rii Pau­li Ortiz. Jest to opo­wieść o trzech kobie­tach żyją­cych w trzech róż­nych, ale w histo­rii Hisz­pa­nii nie­zwy­kle trud­nych, okre­sach: Vio­let­ta w roku 1921, Inés w 1941, Luisa nato­miast w 1975. Każ­da z nich musi zmie­rzyć się z prze­ciw­no­ścia­mi losu, pod­nieść się po dru­zgo­cą­cej tra­ge­dii, żyć dalej i cią­gle jesz­cze podej­mo­wać marze­nia o lep­szym jutrze i innym losie. Oglą­da­jąc ten film, widz odno­si wra­że­nie, że tyl­ko kobie­ta może z tym wszyst­kim dać sobie radę, że męż­czy­zna – posta­wio­ny na jej miej­scu – już daw­no by się pod­dał, uciekł lub nawet popeł­nił samo­bój­stwo. Że to kobie­ta jest, wbrew ste­reo­ty­pom płci i logi­ce, tą sil­niej­szą słab­szą płcią. Zbiór opo­wia­dań hisz­pań­skich pro­za­iczek przy­go­to­wa­ny przez Mał­go­rza­tę Kolan­kow­ską zna­ko­mi­cie wpi­su­je się w ten para­doks. Jaki jest więc Por­tret kobie­ty…?

Oma­wia­ny zbiór zawie­ra osiem­na­ście opo­wia­dań dzie­się­ciu auto­rek, mniej lub bar­dziej zna­nych pol­skie­mu czy­tel­ni­ko­wi. Tek­sty podzie­lo­ne zosta­ły na czte­ry czę­ści tema­tycz­ne. Mamy zatem: „Odkry­wa­nie kobie­co­ści” i wszel­kich jej aspek­tów, od pierw­szych miło­snych zauro­czeń i fan­ta­zji (na przy­kład nasto­lat­ka zako­cha­na w księ­dzu w „Żegnaj, Anti­neo”); „Role kobie­ce” – te utrwa­lo­ne spo­łecz­ny­mi i kul­tu­ro­wy­mi ste­reo­ty­pa­mi, i te zupeł­nie zaska­ku­ją­ce i rza­dziej spo­ty­ka­ne, te, któ­re kobie­ty speł­nia­ją chęt­niej, i te, z któ­rych wola­ły­by się uwol­nić; „Męskie – żeń­skie”, czy­li to, co naj­bar­dziej inte­re­su­ją­ce: „wal­ka” płci i balan­so­wa­nie na cien­kiej gra­ni­cy pomię­dzy przy­jaź­nią a ero­ty­ką, bo prze­cież wszy­scy „wie­dzą”, że po pierw­sze, seks nisz­czy przy­jaźń, a po dru­gie, że w duszy kobie­ta zawsze two­rzy sobie obraz tego same­go męż­czy­zny – fan­ta­zmat ide­al­ne­go księ­cia (jak w opo­wia­da­niu „As you like, Dar­ling” Car­me Rie­ry, w któ­rym boha­ter­ka zako­chu­je się w męż­czyź­nie pod­czas przy­pad­ko­wo pod­słu­cha­nej roz­mo­wy tele­fo­nicz­nej, sły­sząc tyl­ko, jak ten wypo­wia­da tytu­ło­we zda­nie i to skie­ro­wa­ne do innej). Wresz­cie „Wal­ka z cza­sem”, w któ­rej to czę­ści przed­sta­wio­na zosta­ła pro­ble­ma­ty­ka zma­ga­nia się z cho­ro­ba­mi, sta­ro­ścią, zmia­na­mi w cie­le, któ­re dla nie­któ­rych kobiet bywa­ją chlu­bą, dla innych zaś naj­więk­szym prze­kleń­stwem.

Wybra­ne przez Kolan­kow­ską autor­ki pocho­dzą z róż­nych poko­leń i repre­zen­tu­ją róż­ne pisar­skie tem­pe­ra­men­ty, dzię­ki cze­mu dosta­je­my obraz pra­wie całej hisz­pań­skiej lite­ra­tu­ry „kobie­cej” (ale „kobie­cej” w rozu­mie­niu tyl­ko i wyłącz­nie – pisa­nej przez kobie­ty) XX wie­ku. Spo­śród auto­rek – Yanet Aco­sta, Lau­ra Fre­ixas, Almu­de­na Gran­des, Ber­ta Mar­sé, Mari­na May­oral, Rosa Mon­te­ro, Cri­sti­na Peri Ros­si, Sole­dad Puér­to­las, Car­me Rie­ra oraz Esther Tusqu­ets – aż poło­wa nigdy wcze­śniej nie była tłu­ma­czo­na na język pol­ski. Nie­gdy­siej­szy boom na lite­ra­tu­rę hisz­pań­sko­ję­zycz­ną naj­wy­raź­niej z bie­giem lat tra­cił na zna­cze­niu. Co zna­czą­ce, ze współ­cze­snej lite­ra­tu­ry hisz­pań­skiej tłu­ma­czy się dziś głów­nie męż­czyzn – w Pol­sce trium­fy świę­cą przede wszyst­kim Car­los Ruiz Zafón jako autor Cie­nia wia­tru i Artu­ro Per­éz-Rever­te jako autor powie­ści z gatun­ku płasz­cza i szpa­dy (wta­jem­ni­cze­ni czy­ta­ją jesz­cze José Car­lo­sa Somo­zę). Z pro­za­iczek bez wąt­pie­nia w naszym kra­ju naj­bar­dziej zna­na jest Mari­na May­oral, któ­rej powie­ści uka­zy­wa­ły się w serii „Sal­sa – książ­ki dla muzy­kal­nych” wydaw­nic­twa Muza. W tomie znaj­dzie­my aż czte­ry opo­wia­da­nia autor­ki „Kto zabił Inma­cu­la­dę de Silva?”; „Żegnaj Anti­neo; „W par­ku, gdy się ściem­nia; Prze­zro­czy­ste cia­ła” oraz „Pamię­taj, cia­ło…”. W wymie­nio­nych tek­stach widać wyraź­nie wszyst­kie te cechy pisar­stwa May­oral, któ­re zna­my już z jej pro­za­tor­skie­go dorob­ku, a zatem mię­dzy inny­mi sub­tel­nie uję­ty, ale cza­sa­mi zaska­ku­ją­co wyuz­da­ny, ero­tyzm, któ­ry poja­wia się na przy­kład w zbio­rze „Pamię­taj, cia­ło” (z nie­go pocho­dzą wszyst­kie przy­to­czo­ne w anto­lo­gii opo­wia­da­nia May­oral). W tek­ście tytu­ło­wym męż­czy­zna wyzna­je uko­cha­nej kobie­cie, z któ­rą jed­nak nigdy nie dane mu było być: „sześć­dzie­siąt lat marzy­łem o tym, żeby się z tobą bzy­kać”, jak­że nie­zwy­kle brzmią te sło­wa w ustach star­ca. To bar­dzo nastro­jo­wa i epic­ka histo­ria. Dwo­je sta­rusz­ków, Auro­ra i Pablo, roz­ma­wia na temat swo­jej prze­szło­ści. Dowia­du­je­my się, że Pablo od zawsze kochał się w kobie­cie, że po nią „zawró­cił­by z pie­kła”, była to jed­nak miłość nie­speł­nio­na, ale może wła­śnie dla­te­go cią­gle ide­ali­zo­wa­na i wspo­mi­na­na z roz­ma­rze­niem i tęsk­no­tą.