Całkiem zwyczajna świętość

 1

Sły­sza­łem, że tomik Jac­ka (ale nawet Śli­wa jesz­cze nie znał jego tytu­łu) miał być wyda­ny w 1987 razem z moim i kil­ko­ma inny­mi. W owym roku w serii poetyc­kiej Kłodz­kie­go Klu­bu Lite­rac­kie­go – „Witry­na Arty­stów” – uka­za­ły się m.in. Jestem w jago­dzie snu Wojt­ka Iza­aka Stru­ga­ły, Tabu­la Sma­rag­di­na Her­me­sa Tri­sme­gi­sto­sa w opra­co­wa­niu i tłu­ma­cze­niu Hen­ry­ka Wań­ka, czy przy­go­to­wa­ne przez Pio­tra Ryp­so­na Czter­na­ście tłu­ma­czeń tele­fo­nicz­nych dla Steve’a McCaf­fe­ry Dic­ka Hig­gin­sa. Wte­dy Jacek Pod­sia­dło czę­sto zaha­czał o Wro­cław, Ząb­ko­wi­ce, Kłodzko[1], w ogó­le Dol­ny Śląsk sta­wał mu się bar­dzo bli­ski. Nie wiem, co wła­ści­wie zaszło, bo nie docze­ka­łem się jego książ­ki w 1988 roku ani w 1989, kie­dy to w Kłodz­ku wyszło Spo­koj­ne mia­sto Śli­wy (Krzysz­to­fa Śliw­ki), ani też w 1990, roku wyda­nia Wier­szy Miro­sła­wa Drab­czy­ka. Może miał na to wpływ Marek Gar­ba­la, wyci­ska­ją­cy z nas, debiu­tan­tów, ostat­nie poty, zmu­sza­ją­cy do prze­ró­bek i popra­wek? Może w oso­bie Jac­ka natra­fił na god­ne­go sie­bie prze­ciw­ni­ka, któ­ry nie pozwo­lił zmie­nić ni prze­cin­ka, a przede wszyst­kim nie dał sobie wmó­wić praw­dy o zbyt łatwo prze­wi­dy­wal­nym sen­ty­men­ta­li­zmie i rze­ko­mej dosłow­no­ści? Pozo­sta­łych redak­to­rów serii – Micha­ła Fosto­wi­cza, Jana Sto­lar­czy­ka i Bogu­sła­wa Mich­ni­ka – nie podej­rze­wam o jakąś szcze­gól­ną nie­chęć do tego typu poezji.

Być może coś mi się plą­cze w ramach „zabi­ja­nia pamię­ci”, ale wiersz roz­po­czy­na­ją­cy tę księ­gę-pod­su­mo­wa­nie (w opra­co­wa­niu Pio­tra Śli­wiń­skie­go), już wte­dy bli­ski mi i zna­ny, miał być chy­ba czę­ścią tomi­ku przy­go­to­wy­wa­ne­go do wyda­nia w Kłodz­ku.

* * *

chciał­bym wier­szem zmie­nić świat
albo cho­ciaż jed­ne­go czło­wie­ka
albo choć jed­ną jego decy­zję
– powstrzy­mać nie­wła­ści­wy gest lub sło­wo

jestem w sta­nie napi­sać taki wiersz
ale powstrzy­mam się jesz­cze

86.04.01

Nie szu­ka­li­śmy moż­li­wo­ści eks­pe­ry­men­to­wa­nia, inten­cje nasze były pro­ste – uczest­ni­czyć sło­wem w moż­li­wej prze­mia­nie świa­ta. Takie było nasze rozu­mie­nie poezji i prze­czu­cie jej „zro­zu­mia­ło­ści”. Poezji, któ­ra mogła mieć wpływ już tyl­ko na nas samych i nam podob­nych. Cią­gle pozo­sta­wa­ło się w kontr­kul­tu­ro­wym kli­ma­cie poszu­ki­wa­nia wol­no­ści, bo tyl­ko wol­ni nie musie­li­śmy wsty­dzić się nad­wraż­li­wo­ści. „List do pozo­sta­łych” czy „Prze­sła­nie do nad­wraż­li­wych” wisia­ły na nie­jed­nej ścia­nie. Tyl­ko że ścia­ny Pod­sia­dły były naj­bar­dziej rucho­me. On nie pozo­sta­wał w miej­scu. Prze­miesz­czał się, rósł, roz­wi­jał. Dosko­na­lił środ­ki wyra­ża­nia tej podwój­nie oksy­mo­ro­nicz­nej zależ­no­ści mię­dzy pasją życia a nor­mą śmier­ci, mię­dzy miło­ścią do świa­ta a nie­na­wi­ścią do form jego urzą­dze­nia.

2

Osta­tecz­nie wspo­mnia­ny utwór tra­fi do arku­sza pt. Nie­szczę­ście dosko­na­łe wyda­ne­go w 1987 roku w Toru­niu. Do kłodz­kiej anto­lo­gii Chwi­la przed wier­szem dał Jacek inny, pocho­dzą­cy z tego same­go cza­su, tekst.

Zabi­ja­nie pamię­ci

pamię­ci Oli

Co wie­czór
kry­jąc twarz
pod kap­tu­rem lin­gwi­sty­ki
ukła­da­łem twą głów­kę
na wol­nym lub syla­bo­to­nicz­nym pnia­ku

co rano
tą samą szma­tą świ­tu
ocie­ra­jąc czo­ło
i wyszczer­bio­ny mózg
wycho­dzi­łem na Dro­gę

zamiast cie­bie szło ku mnie
zim­ne od spo­ko­ju powie­trze
w spóź­nio­nych srebr­nych orna­men­tach [2]

86.10.21

Nawet gdy się nie zna­ło pozo­sta­łej twór­czo­ści tajem­ni­cze­go przy­by­sza, to już w tym wstęp­nym przy­kła­dzie tra­fia­ło się na moty­wy i wąt­ki bez prze­rwy w tym świe­cie obo­wią­zu­ją­ce. Twa­rze, gło­wy, głów­ki, ist­ny kata­log ulot­nych foto­gra­fii. Poeta pamię­ta, nawet gdy „zabi­ja pamięć”, utrwa­la kolej­ne waż­ne spo­tka­nie z Dru­gim w Dro­dze. Może ktoś zada sobie kie­dyś tyle tru­du, by spi­sać wszyst­kich prze­wi­ja­ją­cych się przez repor­ter­skie poema­ty Pod­sia­dły, wszyst­kie oso­by dra­ma­tu, tej prze­lot­nej współ­eg­zy­sten­cji „w dro­dze pisma”. Miłość prze­ciw śmier­ci i prze­mi­ja­niu. Jej jest naj­wię­cej. Wraz z czu­ło­ścią two­rzy mię­dzy­ludz­ki sens, doty­czą­cy tych danych na chwi­lę towa­rzy­szy Dro­gi. Nie­skoń­czo­na gale­ria zauwa­żo­nych, wyobra­żo­nych, pod­słu­cha­nych, poko­cha­nych poje­dyn­czych ludzi (a nie spo­łe­czeń­stwa) i innych antro­po­mor­fi­zo­wa­nych bytów. Dziew­czy­na, pies, przy­ja­ciel, mija­na sta­rusz­ka, dziec­ko („Wszyst­ko, co dzie­ci zostawiają/ na two­jej Drodze/ jest sza­le­nie ważne”[3]), obłok na nie­bie, samot­na lesz­czy­na w kącie lasu, owad roz­pacz­li­we szar­pią­cy się na ści­ska­nym liściu.

I tu zazwy­czaj w tle nie­smak, gorycz, wyrzut sumie­nia, gdy żywa, spon­ta­nicz­na uczu­cio­wość – pod­sta­wa tego świa­to­po­glą­du – musi zma­gać się z papie­rem i jego wymo­ga­mi, z „wol­nym lub syla­bo­to­nicz­nym” mode­lem uty­li­za­cji. Jak­by była jakaś olśnie­wa­ją­ca praw­da spo­tka­nia z cudem czy­je­goś życia, sta­ją­ce­go się w chwi­lo­wym sean­sie empa­tii życiem same­go pod­mio­tu, i wyga­słe już potem ogni­sko wspo­mi­na­nia, czy­li zabi­ja­nia tego żywe­go ognia. Zamiast auten­ty­ku bycia ze sobą, wier­szo­wa „zim­na od spo­ko­ju” pod­rób­ka, taniec sty­gną­cych cie­ni, kon­wen­cjo­nal­na repro­duk­cja, „spóź­nio­ne srebr­ne orna­men­ty”. I oto już rysu­je się pro­gram: głę­biej, moc­nej, ryzy­kow­niej, poza orna­ment. Sku­tecz­niej. Wia­ra w sku­tek okre­ślo­ny pasją słów, w dzi­ką roz­pacz, roz­sza­la­ły gniew, szy­der­czą iro­nię. Cho­ciaż w sło­wach moż­na na chwi­lę przy­wró­cić przy­ro­dzo­ny, jak­by pra­na­tu­ral­ny porzą­dek świa­ta, uto­pij­ną struk­tu­rę jesz­cze sprzed Kościo­ła, Pra­wa, Spo­łe­czeń­stwa, Poli­ty­ki, Urzę­du itd. Po to sta­je się wiersz, a jakieś trud­ne do sca­le­nia, ale chy­ba moje, „ja” wypru­wa sobie żyły na sce­nie, w tym jedy­nym w swo­im rodza­ju momen­tal­nym spek­ta­klu – o coś, w imię cze­goś. Niech­by to były nawet jakieś uro­je­nia, ale ja spa­lam się w ich ogniu, wal­czę.

Kto wie, czy obok nad­wraż­li­wo­ści naj­waż­niej­sza nie była wyjąt­ko­wa pamię­tli­wość. Pamięć do ludzi, zda­rzeń, sytu­acji, zdań i słów, pamięć pod­su­wa­ją­ca goto­wy mate­riał dla nie­by­wa­łej inwen­cji słow­nej, dla owej, jak w tym wier­szu, „lin­gwi­sty­ki”. Ale cho­dzi też o tę pamięć szcze­gól­ną, ele­gij­ną, przy­wra­ca­ją­cą życie temu, co ode­szło i tym, któ­rzy ode­szli. „Ja w co dru­gim wier­szu albo sto­ję nad gro­bem, albo jestem jed­ną nogą w gro­bie, albo opła­ku­ję fakt prze­mi­ja­nia” – wspo­mi­na po latach Jacek w przy­ja­ciel­skim mailu do mnie.

Melan­cho­lij­na ele­gij­ność, ta meta­fi­zycz­na straż; sej­smo­gra­fy Pod­sia­dły wychwy­tu­ją kolej­ną śmierć i dzie­lą ją na czwo­ro, i na wię­cej wer­sów, śpiew­nie bądź głu­cho (ale jed­nak ryt­micz­nie) prze­świe­tla­jąc słoń­cem, nasy­ca­jąc odde­chem. Takie są, mię­dzy inny­mi, obo­wiąz­ki zro­zu­mia­łej poezji[4]. Jakie jesz­cze?

3

Sło­wo „praw­da” wyda­wa­ło się wte­dy w mia­rę uży­tecz­ne i jed­no­znacz­ne. Bli­skie było wyobraź­ni, wraż­li­wo­ści i tej jakiejś wznio­sło­ści (egzal­ta­cji?) à rebo­urs. Jesz­cze doty­czy­ło życia, któ­re­go mia­ły doty­kać wier­sze. Z któ­re­go mia­ły się brać. We wspo­mnia­nej kłodz­kiej anto­lo­gii Krzysz­tof Śliw­ka pisał: „Praw­da jest// tyl­ko my cho­wa­my się/ po bramach”[5], a w swo­im, rok póź­niej wyda­nym, tomi­ku dopo­wia­dał Miro­sław Drab­czyk: „praw­da jest prawdziwa/ w tle wid­no­krę­gu chy­trze ukryta/ ujaw­nia się/ gdy patrzą­cy znika”[6]. Były więc do zdła­wie­nia jakieś pozo­ry, były łuski do zrzu­ce­nia z oczu. Przed mło­dym poetą sta­wa­ła szan­sa na obja­wie­nie wraz z pod­ję­ciem spe­cy­ficz­nej prak­ty­ki medy­ta­cyj­no-kon­te­sta­cyj­nej. Drab­czyk, o dwa lata star­szy od Jac­ka, pro­po­no­wał raczej medy­ta­cję…

 (…)
Jest tak cicho, umil­kły zwie­rzę­ta.
Nad łąką peł­ną baśnio­wych stwo­rzeń
wiatr prze­no­si źdźbła tra­wy.
Nic nie mówi­my.
Idzie wie­czór. [7]

…lub melan­cho­lij­ną obser­wa­cję w sty­lu „Brud­na baba, omi­ja­na przez dorosłych/ i chęt­nie oglą­da­na przez dzieci,/ ma całą ław­kę dla siebie/ i swo­ich tobołków”[8]. Impo­no­wał Pod­sia­dle zna­jo­mo­ścią poezji ame­ry­kań­skiej (w 1988 wydał zbio­rek wier­szy Gary’ego Sny­de­ra), post­sta­chu­ro­wym sty­lem życia w dro­dze, w róż­nych miej­scach i zawo­dach. Z kolei o trzy lata młod­szy Śliw­ka wska­zy­wał na kon­te­sta­cję – para­dok­sal­ną mie­szan­kę zaan­ga­żo­wa­nia i dystan­su. Boha­te­ro­wi jego ówcze­snych wier­szy naj­le­piej pośród odmień­ców, arty­stów, waria­tów. Wła­śnie kimś takim chce być. Na kogoś takie­go się kreu­je. Dra­mat Wojacz­ka roz­gry­wa­ny jesz­cze raz. „Po uli­cach twar­dych jak pan­cerz rozgwiazdy/ po noc­nych meli­nach aresz­tach i pod­rzęd­nych knaj­pach z sza­fą grającą/ toczy się mój los niczym awan­tur­nik Vil­lon po póź­no­śre­dnio­wiecz­nym mroku”[9].

I mię­dzy tymi wpły­wa­mi (i wie­lu inny­mi inspi­ra­cja­mi) dwu­dzie­sto­dwu­let­ni Jacek Pod­sia­dło. Mię­dzy nie­mal jogi­nicz­ną prak­ty­ką i sma­ko­wa­niem „całej jaskra­wo­ści” a bun­tem i awan­tu­rą, w parok­sy­zmach gnie­wu i przy­pły­wach wstrzą­sa­ją­cej tkli­wo­ści. Z cha­osu wyła­nia się pod­ręcz­ny zasób świę­to­ści. Jak­by bli­sko tych słów Micha­ła Fosto­wi­cza – któ­ry kłodz­ką anto­lo­gię usi­ło­wał uło­żyć z krą­żą­cych wokół, czę­sto sprzecz­nych, frag­men­tów – pyta­ją­ce­go o to, „czym jed­nak jest ta świę­tość wypo­wia­da­na powo­li i jak­by z nad­mier­ną powa­gą, zapi­sy­wa­na w krót­kich, prze­waż­nie, linij­kach? Może jest cał­kiem zwy­czaj­na? Czym jest chwi­la poprze­dza­ją­ca sło­wo? Odpo­wie­dzi mogą być róż­ne, ale żad­na nie będzie jasna. W poszu­ki­wa­niu języ­ka poza wie­dzą i świa­do­mo­ścią przed­mio­to­we­go świa­ta nie­uchron­nie tra­ci się pew­ność. Cze­ka­jąc na sło­wo, nie może­my wie­dzieć, jakie ono będzie. Stan poetyc­ki to porzu­ce­nie łatwych okre­śleń, upa­trzo­ne­go sen­su i obra­zu świa­ta, to wypo­wia­da­nie jak­by w ciemno”10.

4

Minę­ło kil­ka lat. Pro­gram okrzepł, zra­dy­ka­li­zo­wał się. Pory­wi­sty prąd nie­usta­ją­cej mowy, wyso­ki ton sys­te­mu ner­wo­we­go przy­bie­rał coraz to inne odcie­nie ser­decz­ne­go, pochła­nia­ją­ce­go go w zupeł­no­ści zaan­ga­żo­wa­nia. Bywał to nie­kie­dy „wyso­ki ton” pole­micz­no-publi­cy­stycz­ny, zapal­czy­wie roz­pra­wia­ją­cy się z ofi­cjal­no­ścią i fasa­do­wo­ścią cywi­li­za­cji pośpie­chu i lek­ce­wa­że­nia. W co dru­gim wier­szu sły­szy­my gło­śne pro­te­sty apo­sto­ła nowej wspól­no­ty opar­tej na miło­ści i kon­tem­pla­cji wspa­nia­ło­ści ist­nie­nia, wypo­wie­dzi melan­cho­lij­ne­go pro­ro­ka, któ­ry prze­kli­na sys­tem opar­ty na wyzy­sku, nie­na­wi­ści, prze­mo­cy. W świe­tle takich uogól­nień współ­cze­sność jest cią­giem dal­szym gene­ral­ne­go nie­po­ro­zu­mie­nia, zde­ge­ne­ro­wa­nej tra­dy­cji. Poja­wia się teza, że ten świat nie jest dobrze zor­ga­ni­zo­wa­nym świa­tem, a co wię­cej – praw­do­po­dob­nie nie da się go nigdy zbyt nale­ży­cie, zgod­nie ze spra­wie­dli­wo­ścią wyż­sze­go, uczu­cio­we­go, rzę­du, zor­ga­ni­zo­wać, że wpi­sa­na w spo­łecz­ną natu­rę czło­wie­ka jest rywa­li­za­cja, wal­ka, agre­sja kon­sty­tu­ują­ca struk­tu­rę pań­stwa jako narzę­dzia domi­na­cji nad oby­wa­te­lem. Wie­le tych wybit­nie „oby­wa­tel­skich” (w prze­wrot­nym sen­sie) wier­szy wypo­wia­da oby­wa­tel­skie posłu­szeń­stwo i pro­pa­gu­je celo­we, świa­do­me nie­po­słu­szeń­stwo. Czy­ta­my wów­czas nad­zwy­czaj pło­mien­ne dia­try­by ukła­da­ne przez auto­ra z zacie­kłym upo­rem w wiel­ki już cykl. Weź­my do ręki jeden z wyda­nych w tych latach tomi­ków. W Dobrej zie­mi dla mura­rzy zwra­ca­ją uwa­gę demon­stra­cyj­nie wyeks­po­no­wa­ne „Wier­sze prze­ciw pań­stwu”, któ­rym przy­świe­ca idea wzię­ta z Jona­tha­na Swi­fta przy­po­mnia­na w for­mie mot­ta do „Dru­gie­go wier­sza prze­ciw Pań­stwu”: „Zawsze nie­na­wi­dzi­łem wszyst­kich naro­dów, pro­fe­sji i spo­łe­czeństw, a cała moja miłość skie­ro­wa­na jest ku pew­nym jednostkom”[11]. Stro­nę wcze­śniej odnaj­du­je­my bar­dzo wyraź­ny sygnał takiej opcji antro­po­lo­gicz­nej, któ­ra postrze­ga czło­wie­ka w uwa­run­ko­wa­niach osob­ni­czych, indy­wi­du­al­nych, a demon­stra­cyj­nie uni­ka uogól­nień natu­ry socjo­lo­gicz­nej i wyra­ża zwró­ce­nie się „na stro­nę czło­wie­ka i jego małych, samot­nych spraw”[12]. Ot, „cał­kiem zwy­czaj­na świę­tość” – w jesz­cze innym kon­tek­ście umie­ść­my sło­wa Fosto­wi­cza. Już w pierw­szym wier­szu tego zbio­ru napo­my­ka się, że poli­ty­ka i roz­mo­wy o niej są czymś kosz­mar­nym, a potem przez pozo­sta­łych dwa­dzie­ścia kil­ka wier­szy tomu bar­dzo kon­se­kwent­nie udo­wad­nia się kosz­mar tego wła­śnie ludz­kie­go uwi­kła­nia, ozda­bia­jąc nasze osią­gnię­cia spo­łecz­no-poli­tycz­ne po 1989 roku nastę­pu­ją­cy­mi epi­te­ta­mi: „Demon demo­kra­cji, masz­ka­ra racji sta­nu, twar­da wola więk­szo­ści, zbio­ro­we widzi­mi­się, (…) posłać posłów na grzy­by, roze­brać pre­zy­den­ta”, zaś w poin­cie: „A kamień cel­nie wypu­ścić w pierw­sze­go demo­kra­tę, co szu­kał­by podob­ne­go do sie­bie, by mówić: my”[13].

Jeże­li już jeste­śmy przy tym wier­szu, to zwróć­my uwa­gę na rolę muzy­ki. Krzysz­tof Śliw­ka odzwier­cie­dle­nie ludz­kie­go i poetyc­kie­go bun­tu zna­lazł w pun­ku. Boha­te­ro­wi utwo­rów Pod­sia­dły bliż­sza jest „muzy­ka zie­mi”. Nie­kie­dy sam na czymś gra, zaszy­ty w sza­ła­sie na odlu­dziu, albo wspo­mi­na to, co się z nim dzia­ło pod wpły­wem muzy­ki rozu­mia­nej jako namiast­ka wol­no­ści i unie­sie­nia. Alu­zje te doty­czą blu­esa, jaz­zu, reg­gae oraz muzy­ki i tek­stów Boba Dyla­na. We wspo­mnia­nym wier­szu lista roz­sze­rza się o coś, co od bie­dy moż­na by nazwać „muzy­ką etnicz­ną”.

 (…)
Col­lin Wal­cott, Don Cher­ry i Nana Vascon­ce­los,
dzi­ka pieśń życia uję­ta regu­łą etno-jaz­zu,
ponad­dźwię­ko­wa modli­twa w ste­reo­fo­nicz­nym medium,
co za radość w samot­nym gospo­dar­stwie domo­wym.
A jed­nak rad bym wró­cić do łupa­nia kamie­nia.
Zamie­nić radio na bęben, odku­rzacz na wiąz­kę gałę­zi,
w ciem­no­ści się posłu­gi­wać doty­kiem zamiast żarów­ki,
nie musieć pła­cić podat­ków, słów na papie­rze nie wię­zić.
(…)[14]

5

Po kil­ku latach mil­cze­nia Jacek Pod­sia­dło wró­cił z nowy­mi wier­sza­mi. Tomik Pod świa­tło uka­zał się nakła­dem wła­snym w 2012 roku w Opo­lu. Dowie­dzieć się z nie­go moż­na i tego, że muzycz­ne upodo­ba­nia poety nie­wie­le się zmie­ni­ły. Nie mówiąc już o wciąż trwa­ją­cych sta­rych przy­jaź­niach i docho­dzą­cych do gło­su wspo­mnie­niach z szu­ka­ją­cej wyra­zu mło­do­ści.

Na śmierć Micha­ła Fosto­wi­cza

Słu­cha­łem Isra­ela Kamakawiwo’ole,
w tle rwa­ły się dźwię­ki z kre­sków­ki Marian­ki,
z kosmo­su, choć się cze­ka, nie docho­dził sygnał,
więc spraw­dzi­łem pocz­tę, tro­chę machi­nal­nie,
i był mail od Śli­wy, jed­no zda­nie czy też
led­wie rów­no­waż­nik, nabra­ły powa­gi
szcze­bio­ty, sko­wy­ty rysun­ko­wej zgrai
oraz gita­ra, na któ­rej ten gru­by Hawaj­czyk
grał teraz tak, jak­by grał idąc pod górę
z dzie­cia­kiem na ple­cach i wal­cząc z wichu­rą,
któ­ra nam z powro­tem wpy­cha oddech w usta,
i zama­ja­czy­ła mi gdzieś moja mło­dość,
oko­li­ce Kłodz­ka i two­ja Ali­cja,
że do domu do was szło się bar­dzo dłu­go,
bo jak miesz­kać, to tyl­ko wyso­ko, jak pta­ki,
i że nic dziw­ne­go, że gwał­tow­nik, pijak,
w ogó­le ktoś taki jak ja w tam­tych cza­sach
nie ster­czał w kolej­ce po bud­dyj­ską mądrość
u twych drzwi, i w sumie to nawet i lepiej,
żeś nie znał wzno­szo­nych za cie­bie toa­stów
ni cichych podzi­wów, takich jak nad ranem,
gdy się ujrzy mrów­kę czy źdźbło w nowym świe­tle,
bo to w samot­no­ści pozna­je­my pięk­no,
co tu zresz­tą gadać, gdy pora wysia­dać,
świat ano­ni­mo­wy i ani­mo­wa­ny
przy­cho­dził po nasze trium­fy jak po swo­je,
reszt­ką słów i led­wie mru­cząc je pod nosem
skła­dam ci ele­gię, hołd tyci, darem­ny,
by wyznać niko­mu, wydu­kać w tę pust­kę,
że zawsze, ile­kroć byłem w Mię­dzy­gó­rzu,
lubi­łem myśleć, że jesteś: tam, w górze.[15]

Pod­miot mówią­cy, por­te-paro­le poety, otrzy­mał maila od „Śli­wy”, czy­li Krzysz­to­fa Śliw­ki, z infor­ma­cją o śmier­ci poety, filo­zo­fa i mala­rza Micha­ła Fosto­wi­cza. Dokład­nie zapa­mię­ta­na zosta­ła ta sce­na i odtwo­rzo­na ze szcze­gó­ła­mi. Istot­ne jest tło dźwię­ko­we towa­rzy­szą­ce pro­ce­som zacho­dzą­cym w psy­chi­ce boha­te­ra. Nakła­da­ją się na sie­bie róż­ne dźwię­ki. Przede wszyst­kim słu­cha­na przez poetę ulu­bio­na muzy­ka etnicz­na – obec­nie Pod­sia­dło pro­wa­dzi domo­we radio „Stud­nia” pro­pa­gu­ją­ce rdzen­ną muzy­kę róż­nych kul­tur – tu kon­kret­nie gita­ro­wy utwór w wyko­na­niu Isra­ela Kamakawiwo’ole, nie­ży­ją­ce­go już hawaj­skie­go wir­tu­oza. Do gło­su w prze­strze­ni miesz­ka­nia docho­dzi inna – nie­wy­bra­na świa­do­mie, a narzu­ca­ją­ca się z zewnątrz – ścież­ka dźwię­ko­wa, koja­rzo­na z wpa­trzo­ną w ekran córecz­ką poety, Marian­ką („w tle rwa­ły się dźwię­ki z kreskówki”[16]). Począ­tek utwo­ru wyda­je się nie­co żar­to­bli­wy, zwłasz­cza gdy przy­po­mni­my sobie, krą­żą­ce w Inter­ne­cie, zdję­cie tego 350-kilo­gra­mo­we­go Hawaj­czy­ka gra­ją­ce­go na uku­le­le albo uświa­do­mi­my sobie „szcze­bio­ty, sko­wy­ty rysun­ko­wej zgrai”. Ta cie­pła i domo­wa, z lek­ka kro­to­chwil­na, atmos­fe­ra pierzch­nie momen­tal­nie, gdy poeta odbie­rze pocz­tę i z listu dowie się, co się wyda­rzy­ło. Decy­zja o spraw­dze­niu pocz­ty poprze­dzo­na jest kon­sta­ta­cją o mil­czą­cym kosmo­sie. Oto­czo­ny dźwię­ka­mi lirycz­ny nar­ra­tor cze­kał na naj­waż­niej­szy dźwięk, któ­ry był­by „sygna­łem z kosmo­su”. Czy mamy tu do czy­nie­nia z topo­sem mil­czą­ce­go nie­ba i nie­obec­ne­go Boga? Być może. W innych utwo­rach tego zbio­ru poja­wia­ją się alu­zje poświad­cza­ją­ce istot­ność tro­pu bra­ku zaufa­nia do osta­tecz­nej instan­cji, któ­rej obec­ność jest ilu­zo­rycz­na i nie­god­na już wia­ry, „choć się cze­ka”. Docze­kać się moż­na co naj­wy­żej kolej­nej wia­do­mo­ści o śmier­ci zaist­nia­łej wśród waż­nych dla boha­te­ra osób.

W tym wier­szu zwra­ca się uwa­gę na to, co zmie­ni­ło się w jed­nej chwi­li, nie­mal z sekun­dy na sekun­dę. Ota­cza­ją­ce pod­miot przy­pad­ko­we dźwię­ki nagle nabra­ły sen­su i powa­gi, a w gita­ro­wej muzy­ce doszły do gło­su mino­ro­we tony: „grał teraz tak, jak­by grał idąc pod górę/ z dzie­cia­kiem na ple­cach i wal­cząc z wichu­rą”. Nie­zna­czą­ce dźwię­ki zaczę­ły zna­czyć, wzno­sząc się na poziom ade­kwat­nej ilu­stra­cji roz­wi­ja­ją­ce­go się sta­nu wzru­sze­nia i wspo­mnie­nia. Już były na miej­scu, mówi­ły coś o życiu i śmier­ci, anty­cy­po­wa­ły w wyobraź­ni poety to, co mia­ło za chwi­lę wyda­rzyć się w sło­wach. W muzy­ce dało się sły­szeć wysi­łek ist­nie­nia – obra­zo­wo spro­wa­dzo­ne­go do wdra­py­wa­nia się na górę, mozol­ne­go zdo­by­wa­nia szczy­tu „z dzie­cia­kiem na ple­cach”. A w następ­nych wer­sach z pozio­mu uogól­nie­nia, meta­fo­ry bycia prze­cho­dzi się do kon­kre­tów segre­gu­ją­cej pamię­ci, opi­su wędrów­ki do domu Fosto­wi­cza posta­wio­ne­go na real­nej, wyso­kiej górze¹⁷. Ale góra już zaist­nia­ła, wcze­śniej zaświ­ta­ła jej wynio­słość w wysi­lo­nej, natę­żo­nej muzy­ce, w empa­tycz­nym unie­sie­niu nasłu­chu­ją­ce­go poety. Jak­że cha­rak­te­ry­stycz­ne jest to gra­ma­tycz­ne przej­ście z wstęp­ne­go „ja” do ogól­no­ludz­kie­go „my”: „któ­ra nam z powro­tem wpy­cha oddech w usta”.

Figu­ra Syzy­fa, ulu­bio­nej posta­ci egzy­sten­cja­li­stów, poja­wia się w tle jako sym­bol tru­du dźwi­ga­nia cze­goś w mar­szu pod górę. Tutaj nie kamień, a dziec­ko. I dodat­ko­wo wiatr spy­cha­ją­cy w dół, chwie­ją­cy ludz­ką posta­cią – jakaś orga­nicz­na prze­ciw­ność „wpy­cha­ją­ca z powro­tem oddech w usta”. Żmud­na wędrów­ka, opór mate­rii, wal­ka z samym sobą, prze­kra­cza­nie – oto para­me­try nasze­go losu, wła­ści­wa treść wypeł­nia­ją­ca praw­dzi­we zna­cze­nie zaim­ka „nas”. Ten maja­czą­cy w dali obraz zbio­ro­wo­ści gene­ru­je wspo­mnie­nia zwią­za­ne z odle­głą wspól­no­tą mło­do­ści. Mło­do­ści w znacz­nym stop­niu okre­śla­nej przez rodzaj wyzna­wa­nych (wciąż żywych mimo napie­ra­ją­cej pust­ki) ide­ałów oraz słu­cha­nej i nie­mal czczo­nej muzy­ki.