Śniadanko na poddaszu

Bar­dzo cie­szy mnie powrót Natal­ki Śnia­dan­ko, jed­nej z naj­cie­kaw­szych obec­nie pisa­rek ukra­iń­skich. Nie to żeby autor­ka Kolek­cji namięt­no­ści gdzieś wyje­cha­ła albo po ode­bra­niu Nagro­dy im. Józe­fa Con­ra­da, przy­zna­wa­nej przez Insty­tut Pol­ski w Kijo­wie dla naj­lep­sze­go pisa­rza przed czter­dziest­ką, zaszy­ła się w swo­im lwow­skim miesz­kan­ku, tłu­ma­cząc Her­tę Mül­ler i innych depre­syj­nych pisa­rzy. Nic z tych rze­czy. Zwy­czaj­nie znik­nę­ła z pol­skich półek księ­gar­skich i to dobrych kil­ka lat temu. Po dwóch cie­ka­wych książ­kach, czy­li wspo­mnia­nej Kolek­cji namięt­no­ści oraz Aha­tan­hel słuch po niej zagi­nął, co dotknę­ło mnie na tyle oso­bi­ście, że dwu­krot­nie w zeszłym roku pro­wa­dzi­łem z pisar­ką spo­tka­nie i jakoś tak głu­pio, czy dokład­niej zbyt powta­rzal­nie pytać o jej ostat­nio wyda­ną w Pol­sce książ­kę z roku… 2008. Wła­śnie.

I zaznacz­my na wstę­pie, Lub­czyk na pod­da­szu rekom­pen­su­je to ocze­ki­wa­nie. Otrzy­mu­je pol­ski czy­tel­nik wszyst­ko, co naj­lep­sze w pro­zie Natal­ki Śnia­dan­ko, do cze­go zdą­ży­ła nas pisar­ka przy­zwy­cza­ić. A co to za rze­czy? Otóż w tej inte­re­su­ją­cej (i zagma­twa­nej) histo­rii zachod­nio­ukra­iń­skiej rodzi­ny nie­ja­kiej Saro­ny dosta­je­my przede wszyst­kim gale­rię cie­ka­wych posta­ci, świet­nie przez pisar­kę spor­tre­to­wa­nych. Nie od dziś wia­do­mo, że Śnia­dan­ko ucho­dzi za mistrzy­nię por­tre­tów psy­cho­lo­gicz­nych. Cha­rak­te­ry­sty­ka poszcze­gól­nych boha­te­rów jest więc tutaj nie tyl­ko dogłęb­na, ale i zapre­zen­to­wa­na w cie­ka­wy spo­sób. Opis hodow­li kró­li­ków ojca Saro­ny czy ogród jej bab­ci mówią wię­cej niż kolej­ne stro­ny dia­lo­gów i wymia­na poglą­dów na „naj­mą­drzej­sze” tema­ty.

Śnia­dan­ko to rów­nież mistrzy­ni w opi­sy­wa­niu szcze­gó­łów. Zarów­no, jeśli cho­dzi o ich pla­stycz­ność, jak i ukry­tą w nich filo­zo­fię, żeby nie powie­dzieć życio­wą praw­dę. Sce­ny posił­ków, zapa­chy ludzi, opis ogro­du, odra­pa­nej ścia­ny kamie­ni­cy czy nawet mil­cze­nie mówią o boha­te­rach wię­cej ani­że­li kil­ku­stro­ni­co­we psy­cho­ana­li­zy. Daj­my na to taka hodo­wa­na przez bab­cię cebu­la jest u Śnia­dan­ko pro­ustow­ską mag­da­len­ką. Zresz­tą w Lub­czy­ku… tych mag­da­le­nek jest set­ki, bo każ­dy kąt czy przed­miot opo­wia­da histo­rię kon­kret­nych ludzi. Przy­po­mi­na to momen­ta­mi wcze­sną pro­zę Manu­eli Gret­kow­skiej, choć Śnia­dan­ko w tym zesta­wie­niu jest zde­cy­do­wa­nie pisar­ką cie­kaw­szą, ponie­waż nie zatrzy­mu­je się na samej cha­rak­te­ry­sty­ce przed­mio­tu codzien­ne­go użyt­ku, żeby w ten spo­sób opi­sać jego wła­ści­cie­la, ale cią­gnie histo­rię dalej, sta­ra­jąc się prze­pla­tać ją mita­mi, histo­ria­mi rodzin­ny­mi, aby zro­zu­mieć takie a nie inne posta­wy, widze­nie świa­ta etc.

I ta cała Saro­na. Nie­tu­zin­ko­wa boha­ter­ka, któ­ra lepiej czu­je się w domo­wym zaci­szu, czy­ta­jąc książ­ki, niż przed pół­ką w super­mar­ke­cie. Saro­na myślą­ca o życio­wych spra­wach w hote­lo­wym poko­ju. Saro­na zako­cha­na. Saro­na zbie­ra­ją­ca rodzin­ne histo­rie, czy dokład­niej odkryw­czy­ni tych histo­rii w pla­mach po jajecz­ni­cy i innych zda­wa­ło­by się nie­istot­nych ele­men­tach, któ­re u Śnia­dan­ko jak zawsze nie są takie oczy­wi­ste.

I na koniec mogę powtó­rzyć tyl­ko to, co napi­sa­łem na począt­ku. Cie­szy mnie powrót na pol­skie pół­ki księ­gar­ski Natal­ki Śnia­dan­ko i mam nadzie­ję, że zago­ści u nas dłu­żej.