guajira

„Guaji­rę” napi­sa­łam 24 mar­ca 2017 roku. Mam taki przy­dat­ny zwy­czaj noto­wa­nia dokład­nej daty powsta­nia wier­sza. Zazwy­czaj zapi­su­ję też miej­sce, ten wiersz napi­sa­łam w Kota­ni. „Guaji­ra”, już samo sło­wo nie­sie ze sobą jakąś koją­cą melo­dię. „Guaji­ra guan­ta­na­me­ra” dźwię­cza­ło mi w uszach od jakie­goś cza­su, „y antes de morir yo quie­ro / echar mis ver­sos del alma” i znów „guaji­ra guan­ta­na­me­ra”. Chcia­łam napi­sać wiersz, który będzie „guaji­rą”, pieśnią wiel­bią­cą wieś. „Guaji­ra” to również wiej­ska kobie­ta, dla niej też chciałam coś napi­sać. W ten zim­ny mar­co­wy wieczór, bo dosko­na­le go pamię­tam, sie­dzia­łam na łóż­ku pod kocem i stu­ka­łam pal­ca­mi w kla­wia­tu­rę. Pisząc sło­wa tego wier­sza, wystu­ki­wa­łam rytm.

Wsłuchując się w rytm kla­wi­szy, zasta­na­wiam się, kie­dy prze­sta­li­śmy wsłu­chi­wać się w natu­rę. Czło­wiek jest bar­dzo czę­sto przed­sta­wia­ny jako myśl, idea, a ja chcia­łam pisać o cie­le­sno­ści, o tym, jak bli­sko nam do zie­mi. Inte­re­su­je mnie to, co zmy­sło­we i doty­kal­ne. Ero­ty­ka jako istot­ny ele­ment rela­cji łączą­cej czło­wie­ka z natu­rą. Antro­po­mor­fi­za­cja, a nie spi­ry­tu­ali­za­cja, „Kochaj­cie mnie, kochaj­cie, wy – gęstwy zie­le­ni […]”, pisał Leśmian, u którego „Zie­lo­na Godzi­na” to czas eks­ta­zy i doświad­cze­nia bar­dzo bli­skiej, wręcz ero­tycz­nej jed­no­ści z natu­rą. Pod­miot, który wykra­cza poza same­go sie­bie. Natu­ra, która jest ciałem, ciało, które jest natu­rą. Ta synek­do­chal­na rela­cja zmu­sza do zada­wa­nia sobie pytań o to, gdzie koń­czy się ciało i czy w ogóle ist­nie­je jakaś gra­ni­ca.

Wier­sze wywo­łu­ję ze wspo­mnień, sięgam w prze­szłość i wyobra­żam sobie te sce­ny dokład­nie. Czu­ję, doty­kam, wiem, jaką ma fak­turę, czy się kru­szy, czy lepi, czy jest cie­płe, czy zim­ne, jaki będzie mia­ło smak, kie­dy poli­żę. To nie­przy­jem­ne uczu­cie, kie­dy pia­sek zgrzy­ta w zębach. Czy każ­dy z nas wie, jak sma­ku­je zie­mia? Zachę­cam do tego, żeby­śmy jak naj­czę­ściej wycho­dzi­li, wkła­da­li, liza­li, sma­ko­wa­li, doty­ka­li, wącha­li. Całuj­my się z zie­mią, wyta­rzaj­my się w niej jak dzie­ci, upać­kaj­my smęt­ne twa­rze bło­tem, wybrudź­my dło­nie, zadba­ne paznok­cie, pochyl­my się, przy­łóż­my ucho do powierzch­ni i słu­chaj­my, może stam­tąd wyła­zi wła­śnie wiersz. Im wię­cej doświad­czam, im uważ­niej, tym wię­cej we mnie wier­szy. Żeby napi­sać wiersz o krop­ce, musia­łam tej krop­ki naj­pierw spróbować.

Wykop­ki to był corocz­ny rytu­ał. Całą rodzi­ną jecha­li­śmy do bab­ci, żeby poma­gać, potem dosta­wa­li­śmy od niej kil­ka worków ziem­niaków, pamię­tam, że wystar­cza­ły do następ­nej jesie­ni. Jeź­dzi­li­śmy do Świąt­ko­wej Wiel­kiej, małej wsi poło­żo­nej w Beski­dzie Niskim, gdzie jako dziec­ko spę­dza­łam waka­cje. Bab­cia miesz­ka­ła w leśniczówce, zaraz nad poto­kiem Świerzówka. Przez potok pro­wa­dzi­ła drew­nia­na, próchnie­ją­ca kład­ka, po dru­giej stro­nie wody sze­ro­kim pasem roz­cią­gało się pole, na którym zbie­ra­li­śmy ziem­nia­ki. Naj­lep­sze są jesz­cze cie­płe z masłem i bia­łym serem, wyciągnięte z żaru, bru­dzi­ły dło­nie i twa­rze popio­łem, cza­sem bab­cia pie­kła pro­zia­ki. Pochy­le­ni, zaczy­na­jąc od same­go dołu, wspi­na­li­śmy się na kola­nach po łagod­nym zbo­czu, podą­ża­jąc ku górze, wzdłuż pro­stej linii roz­ko­pa­ne­go rzę­du. Potem kolej­ny rząd i kolej­ny, od świ­tu aż po zmierzch. To są bar­dzo pięk­ne wspo­mnie­nia. Dla­cze­go część ostat­nia? Bo dla mnie coś już się skoń­czy­ło, wraz z odej­ściem bab­ci odszedł rytu­ał.

Tęsk­no­ta za wsią i natu­rą towa­rzy­szy mi codzien­nie. Baba ze wsi wyj­dzie, ale wieś z baby nigdy, o tym też chcia­łam opo­wie­dzieć. W paź­dzier­ni­ku 2016 roku piszę:

opu­ści­łem wieś ale wieś nie chcia­ła mnie opu­ścić
jak wier­na kochan­ka trwa­ła przy mnie
twar­dy­mi pal­ca­mi kaza­ła doić kro­wy gro­dzić pastu­chem
mat­ce zie­mi ubli­żać od nie­płod­nych […]

To moja guaji­ra o przy­wią­za­niu. Teraz mówię już bar­dziej sta­now­czo, jak­by z jesz­cze więk­szym prze­ko­na­niem:

powta­rza­li to w koło jak man­trę że wschód nie może być dzi­ki
że wio­cha z cie­bie że ty z tej wio­chy możesz
ale on z cie­bie za chu­ja
za chu­ja ona z cie­bie nie wyle­zie […]

Jak się ma zie­mię za paznok­cia­mi, trud­no ją wydłu­bać. Jak się taki­mi pal­ca­mi potem wystu­ku­je wiersz, to on też musi być z zie­mi, brud­ny i lep­ki.