Hänsel und Gretel jako metoda

Widzę masze­ru­ją­ce­go żuka, „zło­ty fio­let, sre­brzy­sta zie­leń i czerń”. Żuk idzie przez las, ale nie jest to las wyso­ko­pien­nych sosen i krze­wów, lecz las suchych igieł, opa­dłych gałą­zek, grzy­bów i pnia­ków. Kar­ma, jak poka­zu­je w swo­ich wier­szach Moni­ka Bistu­ła, to przede wszyst­kim kwe­stia per­spek­ty­wy.

Choć wyda­wa­ło­by się, że żuk idzie przed sie­bie, idzie dokądś, w rze­czy­wi­sto­ści pró­bu­je wydo­stać się na zewnątrz, zamknię­to go bowiem w urzą­dze­niu przy­po­mi­na­ją­cym sta­rą, dobrą latar­nię cza­ro­dziej­ską. Żuk – być może roz­pacz­li­wie – pró­bu­je się więc wydo­stać na zewnątrz, nas to jed­nak nie zaj­mu­je – woli­my obser­wo­wać, jak wkra­cza w nastę­pu­ją­ce po sobie tła. Żuk idzie przez las/ żuk idzie po koł­drze śpią­ce­go w poko­ju dziecka/ żuk idzie przez niebo/ żuk idzie przez sen.

Jako poet­ka, Moni­ka Bistu­ła oka­zu­je się w swo­jej meto­dzie poetyc­kiej bar­dzo kon­se­kwent­ną, seryj­ną mini­ma­list­ką. Budu­je wier­sze z małych, skon­den­so­wa­nych cało­stek, któ­re z cichym „pyk” otwie­ra­ją przed czy­tel­ni­kiem kolej­ne sce­ne­rie. To wier­sze foto­gra­ficz­ne, nie­kie­dy fil­mo­we, ale nie mogę oprzeć się wra­że­niu, że poet­ka ukła­da je z nega­ty­wów, któ­re dopie­ro w trak­cie czy­ta­nia zosta­ją gwał­tow­nie wywo­ła­ne – pyk, pyk, pyk – jeden za dru­gim.

Mamy więc do czy­nie­nia z poezją ruchu, któ­ra pro­wa­dzi czy­tel­ni­ka od jed­ne­go obra­zu do dru­gie­go. Był­by to jed­nak opis nie­peł­ny, gdy­by nie dodać, że oprócz ruchu mamy tu do czy­nie­nia z kon­se­kwent­nym prze­ni­ka­niem. Podob­nie jak żuk, któ­ry kro­czy przez kolej­ne obra­zy wier­sza „Kar­ma”, drob­ne, nie­za­leż­ne i samo­wy­star­czal­ne całost­ki, któ­re budu­ją wier­sze Bistu­ły, prze­ska­ku­ją jed­na w dru­gą, two­rząc inną, wyż­szą per­spek­ty­wę, w któ­rej wszyst­ko oka­zu­je się czę­ścią więk­szej cało­ści. To per­spek­ty­wa kar­micz­na, jak zapo­wia­da autor­ka w pierw­szym wier­szu zesta­wu, i ta idea prze­ni­ka­nia się tego, co róż­ne w ramach więk­szej wspól­nej cało­ści, prze­ni­ka wszyst­kie wier­sze.

Tu wła­śnie upa­tru­ję źró­dła głów­nej przy­jem­no­ści, na któ­rą może liczyć czy­tel­nik tego zesta­wu. To wywo­ły­wa­nie kolej­nych mikro­sy­tu­acji i obser­wo­wa­nie, jak poet­ka prze­ska­ku­je od ska­li mikro do makro, od zdję­cia na pla­ży do tęsk­no­ty, o żuka, któ­ry masze­ru­je przez las, do miło­ści.

I to wła­ści­wie mogło­by być wszyst­ko, gdy­by nie to, że ruch wier­sza ma swo­ją przy­czy­nę, któ­ra, jak myślę, nada­je tej poezji wła­ści­wy cię­żar. Pewien chi­lij­ski poeta powie­dział kie­dyś, że w cza­sie swo­ich podró­ży przez kolej­ne kra­je róż­nych kon­ty­nen­tów gubił zęby jak okrusz­ki, któ­re roz­rzu­ca­li w lesie Jaś i Mał­go­sia. Sko­ja­rze­nie było­by, być może, przy­pad­ko­we, ale od kie­dy się poja­wi­ło, nie jestem w sta­nie myśleć o kolej­nych obra­zach w wier­szach Moni­ki Bistu­ły jako o tych wła­śnie, rzu­ca­nych na zie­mię okrusz­kach chle­ba. Jak dobrze wia­do­mo, okrusz­ki nie wska­żą dro­gi do domu – są tyl­ko (i aż) ozna­ką tęsk­no­ty. Jeśli cho­dzi więc o dro­gę, to wiersz nie­uchron­nie gubi trop i pro­wa­dzi nas pro­sto do domu z pier­ni­ka. My wie­my już jed­nak dobrze, że tak napraw­dę nie ma żad­nej cza­row­ni­cy, a w domu z pier­ni­ka dopa­da nas to, co zosta­wi­li­śmy w naszym praw­dzi­wym domu.

Wier­sze Moni­ki Bistu­ły uję­ły mnie oscy­lo­wa­niem wokół tych dwóch sta­nów: foto­gra­ficz­ną lek­ko­ścią i cię­ża­rem baśni. War­to śle­dzić ziar­ni­ste obra­zy tych wier­szy, żeby zoba­czyć, jak prze­ni­ka­ją się, two­rząc – pyk, pyk, itd. – histo­rie, któ­re się­ga­ją coraz dalej.