Jak wszedłem w posiadanie tych tekstów

Po wyjeź­dzie Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza za gra­ni­cę byli­śmy z Kry­sty­ną jed­ny­mi z (nie­zbyt licz­nych zapew­ne) ludzi, przez któ­rych utrzy­my­wał lite­rac­kie kon­tak­ty z Kra­jem. W kwiet­niu 1976 przy­słał nam dzie­więć­dzie­siąt osiem cie­ka­wych wier­szy, okre­ślo­nych jako „pocho­dzą­ce z poema­tu wol­ne­go pt. «Prze­strze­nie»”, z któ­rych więk­szość (nie wszyst­kie jed­nak) odna­la­zła się póź­niej w utwo­rach z Roz­wią­zy­wa­nia prze­strze­ni.

Spra­wa zamiesz­czo­nych tu tek­stów zaczę­ła się od wia­do­mo­ści z 7 lip­ca 1977 o napi­sa­niu nowej sztu­ki: „Nosi «pogod­ny» tytuł Zoba­czy­cie oni mnie dziś zabi­ją. Za parę dni zro­bię odbit­kę i prze­ślę ją Pań­stwu do poczy­ta­nia”. Przy­słał w liście z 27 sierp­nia 1977 wraz z infor­ma­cją, że prze­kła­da ją nie­miec­ki tłu­macz Kun­st­mann i że będzie zapew­ne reali­zo­wa­na w Niem­czech w for­mie słu­cho­wi­ska, bo ma dużo „aku­stycz­ne­go kodu”.

Bar­dzo szyb­ko prze­ko­na­łem Kazi­mie­rza Brau­na, dyrek­to­ra Teatru Współ­cze­sne­go we Wro­cła­wiu, gdzie pra­co­wa­łem, do jej reali­za­cji. Nowy tytuł, Kie­dy przy­cho­dzi Anioł, został uzgod­nio­ny w roz­mo­wach tele­fo­nicz­nych – a dla mnie zaczę­ła się spra­wa przy­go­to­wa­nia publi­ka­cji teatral­nej towa­rzy­szą­cej spek­ta­klo­wi. W liście z 2 lip­ca 1978 Autor przy­słał pierw­sze mate­ria­ły do tej publi­ka­cji: 2 wier­sze spo­śród 98 już mi zna­nych, z adno­ta­cją: „z poema­tu wol­ne­go pt. «Prze­strze­nie»”, „Śmierć gór­skie­go kozła” i „Potrze­ba lęku”, opa­trzo­nych data­mi: Wro­cław – Iowa City – Chi­ca­go – Ber­lin – Mona­chium 1970–1978. Nie chcia­łem poezji. Kie­dy przy­cho­dzi Anioł był ósmą pozy­cją (siód­mą pra­pre­mie­rą) Kar­po­wi­cza wysta­wia­ną przez Teatr Współ­cze­sny we Wro­cła­wiu i zawsze w pro­gra­mach teatral­nych do tych przed­sta­wień zamiesz­cza­no jego wier­sze. Popro­si­łem Auto­ra o coś inne­go, jakiś nowy pomysł.

Po kil­ku­na­stu dniach przy­słał dwa cykle afo­ry­zmów, zaty­tu­ło­wa­ne „Małe cie­nie wiel­kich czar­no­księż­ni­ków” oraz tekst pt. „Naj­gęst­sza z wszyst­kich masek”: roz­pi­sa­ny na esej nasz aktu­al­ny spór doty­czą­cy moje­go tek­stu „Sytu­acja pol­skiej dra­ma­tur­gii”, któ­ry znał w maszy­no­pi­sie.

W tym przy­pad­ku byłem nie biblio­gra­fem, tyl­ko gospo­da­rzem publi­ka­cji towa­rzy­szą­cej przed­sta­wie­niu teatral­ne­mu. Tekst ese­ju przy­ją­łem, ale pozo­sta­łe mate­ria­ły nie podo­ba­ły mi się, pro­si­łem o inne.

W sierp­niu albo wrze­śniu 1978 dotar­ły do mnie utwo­ry „Raron o poran­ku” i „Anioł gęst­nie­ją­cy”, wią­żą­ce się tema­tycz­nie z tre­ścią sztu­ki – pierw­sze dwa utwo­ry „poema­tu poli­mor­ficz­ne­go «Roz­wią­zy­wa­nie prze­strze­ni»”: roz­pi­sa­ne sta­ran­nie maszy­ną do pisa­nia tek­sty na arku­szach for­ma­tu B4, każ­dy z utwo­rów skła­dał się z 2, 3 a nawet 4 arku­szy for­ma­tu B4, złą­czo­nych bez­barw­ną taśmą kle­ją­cą. W paź­dzier­ni­ku dosta­łem 20 kolej­nych tak zmon­to­wa­nych utwo­rów „Roz­wią­zy­wa­nia prze­strze­ni”, mię­dzy nimi takie, któ­re nie były nigdy dotych­czas publi­ko­wa­ne; pozo­sta­łe w wer­sjach nie­co odmien­nych od opu­bli­ko­wa­nych i zna­nych ze Sło­jów zadrzew­nych. Ich repro­du­ko­wa­nie w warun­kach dostęp­nej mi poli­gra­fii było nie­moż­li­we. Prze­ko­na­łem Auto­ra do wyłą­cze­nia z nich „zło­tych myśli”: para­dok­sal­nych wypo­wie­dzi przy­pi­sy­wa­nych sobo­wtó­rom zna­nych posta­ci. Co wię­cej – chcia­łem je prze­two­rzyć w kwe­stie sce­nicz­ne mówio­ne przez boha­te­rów jakichś, nazwa­nych przez nas robo­czo i pół­żar­tem, „chi­ca­gow­sko-mona­chij­skich Dzia­dów”, na co Autor, przy­sy­ła­ją­cy swe tek­sty z Chi­ca­go bądź Mona­chium, chęt­nie przy­stał.

O dal­szych losach publi­ka­cji zade­cy­do­wa­ła cen­zu­ra, trze­biąc wszyst­kie afo­ry­zmy z wyjąt­kiem kil­ku bła­ho­stek. Nie pozo­sta­ło nic inne­go poza powro­tem do daw­ne­go zwy­cza­ju. Zamie­ści­łem w pro­gra­mie teatral­nym „Śmierć gór­skie­go kozła” i „Potrze­bę lęku”, dwa pierw­sze nade­sła­ne wier­sze.

Pod koniec roku, w listo­pa­dzie albo już w grud­niu, dotar­ły do mnie nowe, skró­co­ne wer­sje dwu cykli „Małych cie­ni wiel­kich czar­no­księż­ni­ków”. Dołą­czy­łem je do mate­ria­łów już goto­wych i odrzu­co­nych przez cen­zu­rę, two­rząc dla wewnętrz­nej satys­fak­cji i wła­snej zaba­wy pro­gram marzeń, cze­ka­ją­cy na lep­szą przy­szłość, i prze­sła­łem go Auto­ro­wi. W teatral­nych szpar­ga­łach odna­la­złem przy­pad­kiem jego kopię, któ­rą poda­ję do dru­ku.

Pra­pre­mie­ra sztu­ki Tymo­te­usza Kar­po­wi­cza Kie­dy przy­cho­dzi Anioł odby­ła się 30 grud­nia 1978. Opis i upo­rząd­ko­wa­nie pozo­sta­łych tu wspo­mnia­nych prze­ze mnie tek­stów wypa­da odło­żyć na póź­niej.