Język uwagi

Sek­sta­śmy, dru­ga książ­ka poetyc­ka Kata­rzy­ny Feliń­skiej, to opo­wieść wyła­nia­ją­ca się z dwu­dzie­stu dwóch pocz­tó­wek z na pozór zasty­głej rze­czy­wi­sto­ści – i choć na pierw­szy rzut oka sta­wia ona opór niczym twar­da sko­ru­pa, nale­ży wnik­nąć w nią z nale­ży­tą czu­ło­ścią. Wów­czas dostrze­że­my, że za oszro­nio­ną szy­bą, śnie­żą­cym ekra­nem czy kine­sko­pem, znaj­du­je się zatrzy­ma­ny w teraź­niej­szo­ści świat, w któ­rym mię­dzy ludź­mi prze­ska­ku­ją ostat­nie iskry świa­do­mo­ści. Zauwa­żyw­szy w swo­ich boha­te­rach pozo­sta­ło­ści życia, autor­ka dopi­su­je im kwe­stie i wie­le za nich dopo­wia­da, by za chwi­lę wpra­wić ich w ruch – może dla zaba­wy, a może z czy­stej prze­ko­ry:

[…] Zaczy­na­my marzyć, żeby
nas objął bursz­tyn, tęsk­nić za gablo­tą

wik­to­riań­skiej wil­li, lecz wia­do­mo, że nie zosta­nie­my
splen­dens ani pul­cher, nikt nas nie odkry­je. […]

[„Z pamięt­ni­ka Ire­ny Dwo­ra­kow­skiej”]

Książ­ce Fetliń­skiej przyj­rzeć się moż­na (i nale­ży) wła­śnie dla­te­go, że obra­zy przed­sta­wio­ne w jej ramach są suge­styw­ne, wręcz nama­cal­ne. Sta­ją się taki­mi dzię­ki języ­ko­wi, któ­ry dla poet­ki jest nie tyl­ko narzę­dziem komu­ni­ka­cji, ale przede wszyst­kim cie­le­snym orga­nem, mean­dru­ją­cym w uchu (i oku) zaan­ga­żo­wa­ne­go w lek­tu­rę odbior­cy, odwza­jem­niw­szy się mu intym­ną, zmy­sło­wą piesz­czo­tą.

Zresz­tą, mówie­nie wyłącz­nie o wymia­rze papie­ro­wym Sek­staśm to spo­re nie­do­po­wie­dze­nie, ponie­waż czę­ścią tego wydaw­nic­twa jest pły­ta z nagra­ny­mi przez autor­kę inter­pre­ta­cja­mi wier­szy. Na ostat­nich stro­nach książ­ki znaj­du­je się glo­sa infor­mu­ją­ca o naj­waż­niej­szych dla poet­ki oko­licz­no­ściach towa­rzy­szą­cych powsta­niu tomi­ku – owo posło­wie adre­so­wa­ne jest wszak­że do słu­cha­cza i czy­tel­ni­ka – wła­śnie w tej kolej­no­ści. To pro­sta odau­tor­ska suge­stia mówią­ca o tym, by sku­pić się na ryt­mie wier­sza, jego zestro­ju zgło­sko­wym i tonal­nym. I choć dla mnie, jako czy­tel­nicz­ki, utwór lite­rac­ki ist­nie­je głów­nie na papie­rze – jako swo­ista par­ty­tu­ra, instruk­cja wyobra­że­nio­wa – to uwa­żam, że pre­fe­ro­wa­nie odmien­nych kana­łów odbio­ru przez  poet­kę nie ma więk­sze­go zna­cze­nia. Jak pisze Fetliń­ska na koń­cu książ­ki – oso­ba w jaki­kol­wiek spo­sób przy­swa­ja­ją­ca tre­ści jest przy­naj­mniej w poło­wie auto­rem wier­sza. Odwo­łu­jąc się do kon­cep­cji dzie­ła otwar­te­go, dokład­nie opi­sa­nej cho­ciaż­by przez Umber­to Eco, poet­ka otwie­ra więc sezon polo­wań na sen­sy.

W twór­czo­ści Fetliń­skiej wie­le zna­czy kate­go­ria obra­zu lite­rac­kie­go, będą­ca prze­cież pod­sta­wą kon­cep­tu debiu­tanc­kie­go tomi­ku. W Glos­so­la­liach nazwa każ­de­go z wier­szy była jed­no­cze­śnie tytu­łem kon­kret­ne­go dzie­ła sztu­ki wizu­al­nej, któ­re­go boha­te­rom autor­ka odda­wa­ła głos. Trze­ba przy­znać, że udźwię­ko­wie­nie widzial­no­ści i ilu­stra­cja fonii to obsza­ry, w któ­rych poru­sza się ona coraz zwin­niej. Jak już wspo­mnia­łam, język, któ­ry opi­su­je poetyc­ki świat, jest tak­że narzą­dem sma­ku i doty­ku, co pocią­ga za sobą zmy­sło­we kon­se­kwen­cje – w kon­tek­ście Sek­staśm nale­ży zwró­cić szcze­gól­ną uwa­gę na intym­ność i ero­tycz­ny nastrój tych wier­szy. Oso­bi­stość tej poezji znaj­du­je bowiem potwier­dze­nie nie tyl­ko w dedy­ka­cjach patro­nu­ją­cych nie­mal wszyst­kim tek­stom, lecz przede wszyst­kim w soma­tycz­nym wymia­rze pozna­nia, o któ­rym Fetliń­ska czę­sto  wspo­mi­na, jed­no­cze­śnie zwra­ca­jąc uwa­gę na to, że czło­wiek jest isto­tą czy­sto bio­lo­gicz­ną. Stąd też w utwo­rach zna­leźć moż­na moty­wy nawią­zu­ją­ce do fizjo­lo­gii.

W wier­szach poet­ki drze­mie olbrzy­mia języ­ko­wa i sko­ja­rze­nio­wa poten­cja – wyda­wać by się mogło, że z podob­nym zaple­czem nic nie stoi na prze­szko­dzie tej poezji. Sko­ro świat cha­rak­te­ry­zu­je się nie­skoń­czo­nym bogac­twem, a każ­dą rzecz, każ­de wyda­rze­nie, moż­na opi­sać na nie­skoń­cze­nie wie­le spo­so­bów, to jest to czy­sty lite­rac­ki raj. Para­dok­sal­nie zmy­sło­wa tona­cja w utwo­rach współ­ist­nie­je jed­nak z atmos­fe­rą zagro­że­nia. Potrze­ba odna­le­zie­nia jakich­kol­wiek kon­kre­tów i pew­ni­ków, a nade wszyst­ko zasa­da twar­de­go stą­pa­nia po zie­mi, skła­da­ją się na domi­nu­ją­cy w tej poezji rys. Mimo to, poszu­ki­wa­nie sta­łe­go lądu nie ma na celu sztucz­ne­go upo­rząd­ko­wa­nia świa­ta, w któ­rym wszak­że rzą­dzi przy­pa­dek. Boha­te­ro­wie Fetliń­skiej zmie­rza­ją raczej ku temu, by nadzie­ję na obrót sytu­acji osta­tecz­nie pogrze­bać i tym samym pod­kre­ślić swo­ją nie­po­wta­rzal­ność.

[…] Kocha­nie –
musi­my zaak­cep­to­wać, że nie znaj­dzie­my fik­cji
w zębach ni w żad­nej noc­nej

trans­mi­sji. Ona jest wszyst­kim. Jedy­ne, co zosta­ło,
to pla­ny, tęsk­no­ty i rado­sne wizgi spa­da­ją­cych samo-
lotów. Ofia­ry, pośli­zgi,

tele­fon drżą­cy w pochwie. No, odbierz mnie, a potem
pogrzeb­my razem w ropie i w gło­wach, szu­ka­jąc
resz­tek. Rze­czy­wi­stych.

[„High defi­ni­tion”]

„Jeste­śmy złu­dze­ni” – tak pisze Fetliń­ska w „High defi­ni­tion”, wier­szu-mani­fe­ście otwie­ra­ją­cym tom. To okre­śle­nie dopre­cy­zo­wu­je kli­mat poetyc­ki Sek­staśm. Ludzie, pod­le­gli wyobra­że­niom, wspo­mnie­niom i obiet­ni­com, prze­sta­ją wie­rzyć we wła­sną real­ność i inte­gral­ność. Two­rzą w nie­skoń­czo­ność ilu­zje doty­czą­ce wszyst­kie­go, co ich ota­cza. Jed­no­cze­śnie sta­no­wią pro­dukt wła­snych złu­dzeń. W tym kon­tek­ście zwra­ca uwa­gę powra­ca­ją­cy w czę­ści utwo­rów pod­miot zbio­ro­wy oraz upodo­ba­nie do moty­wu resz­tek pozo­sta­łych po czymś, co jest już utra­co­ne, lecz co nie­gdyś musia­ło ist­nieć napraw­dę – i teraz w cało­ści musi prze­mi­nąć.

Sko­ro mowa o prze­mi­ja­niu, to jed­ną z cie­kaw­szych stron tej poezji jest nie­wąt­pli­wie pró­ba uło­że­nia się z cza­sem, któ­re­go względ­ność wyni­ka z dwo­ja­kiej – i nie do koń­ca spre­cy­zo­wa­nej – funk­cji, jaką w jego obli­czu peł­ni czło­wiek. Posta­ci czę­sto sta­ją się tutaj przed­mio­ta­mi, i to przed­mio­ta­mi oddzia­ły­wa­nia mate­rii nie­oży­wio­nej. Taka sytu­acja ma miej­sce na przy­kład w „Krak­sie”, gdzie cia­ła zako­cha­nych powy­mie­nia­ły się ze swo­im wypad­ko­wym mobi­lem na czę­ści, lub tutaj:

[…] lecz dziś czas nas
oszczę­dza, zro­biw­szy z ciał zegar: wspól­nie sprzę­żo­ne
sprę­ży­ną prze­sta­ły­śmy się spie­szyć, spóź­niać, wra­cać

do prze­szło­ści i w przy­szłość wybie­gać, wie­dząc, że
co  jest, znów nadej­dzie, a co będzie – było. […]

[„Back to the futu­re”]

Sen­su­al­na inten­syw­ność Sek­staśm bie­rze się być może z prze­moż­ne­go poczu­cia pod­mio­tu, że to, co ma miej­sce, jest nie­po­wta­rzal­ne. Wszyst­kie wyobra­że­nia i ocze­ki­wa­nia nie mają, w grun­cie rze­czy, nic wspól­ne­go z przy­szło­ścią. Świat zatrza­śnię­ty w kadrze, ludzie zatrzy­ma­ni w bursz­ty­nie – to jedy­ny dostęp­ny nam, odbior­com, moment. Może­my więc – jako widzo­wie lub boha­te­ro­wie tego świa­ta – marzyć, snuć przy­pusz­cze­nia i domnie­ma­nia, wytwa­rzać fik­cje na wła­sny uży­tek, a i tak pozo­sta­nie­my bez­rad­ni. Mimo tej nie­ja­ko wymu­szo­nej bier­no­ści, pod­skór­ne pięk­no wier­szy, nało­żo­ne na nie tak cien­ką war­stwą, że pra­wie prze­zro­czy­stą, zatrzy­mu­je odbior­cę w ich mate­rii, nie gwał­tem, lecz nie­od­par­cie go przy­cią­ga­jąc. Język uwa­gi, jakim ope­ru­je autor­ka, jest obo­siecz­ny – zarów­no kroi, jak i zszy­wa sen­sy, prze­szcze­pia związ­ki fra­ze­olo­gicz­ne, ryt­my, rymy i zestro­je akcen­to­we. Przy takich zabie­gach zawsze ist­nie­je oba­wa, że powsta­nie fran­ken­ste­in; tym razem jed­nak cię­cia ura­to­wa­ły poetyc­kie życie, nada­jąc mu nową jakość – wzru­sza­ją­cą kru­chość, któ­ra tak bar­dzo chce być.

Nad tor­tem, przy zdmuch­nię­tej świecz­ce,
wśród stęk­nięć i smar­ków wma­wiam sobie, że

to koniec – nie powtó­rzy­my się wię­cej. […]
[„awkwardfamilyphotos.com”]