Klisze

Nowy tom Krzysz­to­fa Jawor­skie­go „.byłem”. Tom ukła­da­ją­cy się w rol­kę fil­mo­wą. Stwo­rzo­ny z poje­dyn­czych klisz.

Pierw­sza: Ja widzę:/ uli­cę Plan­ty 7 (miej­sce pogro­mu w 1946),/ szyld restau­ra­cji „Czer­wo­na Rze­ka” (kuch­nia chińska,/ tanio i smacz­nie), rekla­mę fir­my Technics/ (z nie­wy­mu­szo­nym dostojeństwem/ szy­bu­ją­cą nad dwu­pię­tro­wym budyn­kiem NOT‑u).// („Widok z okna”). Sta­wiam – dola­ry prze­ciw orze­chom, jak mawia­ją Ame­ry­ka­nie w kiep­skich fil­mach – że to gór­ne pię­tro kamie­ni­cy przy ul. Pade­rew­skie­go (daw­niej Bucz­ka, daw­niej, daw­niej Focha) albo wie­żo­wiec przy Pano­ra­micz­nej, obok kina Roman­ti­ca, gdzie mia­ła być masar­nia, teraz jest lum­peks, punkt kre­dy­to­wy, salon Kol­por­te­ra. To loka­li­za­cja bar­dzo w sty­lu auto­ra „Draż­nią­cych przy­jem­no­ści”.

To oko cyklo­nu, „zie­mia pry­wat­na” Jawor­skie­go. Budy­nek NOT‑u w cen­trum Kielc, gdzie kie­dyś sprze­da­wa­no pierw­sze w mie­ście fryt­ki, a obok były plac­ki z pie­czar­ka­mi zwa­ne dum­nie piz­zą (cza­sem z kieł­ba­są bez kar­tek). Sta­re-nowe miej­sca w rodzin­nym mie­ście poety, gdzie pozo­sta­je pra­wie nie­zna­nym. Tu Krzysz­tof Jawor­ski jest pry­wat­ny, nie­me­dial­ny.

Kli­sza dru­ga. „Jesień stu­le­cia”: Bło­go­sła­wie­ni, któ­rym Fredric/ Jame­son, myli się z Jenną/ Jame­son, w Auschwitz/ prze­ra­bia­li ludzi na/ masło, a Her­bert Grudziński/ prze­mie­rzył szlak bojowy/ z Armią Andersena.//

Kli­sza trze­cia. Jawor­ski pisze sutry. Pry­wat­ne. O „słod­kich latach 90.”: Nic nie było wyje­ba­ne w kosmos./ Nic nie było zapi­sa­ne na pendrivach./ Wszyst­ko było zapi­sa­ne w gwiazdach.//

Kli­sza czwar­ta i pią­ta. Pan Cogi­to, Tra­we­sta­cje. Paro­die. Iro­nia. Scott McKen­zie. Nie zała­muj się./ Zawsze myśl pozytywnie.// Ta gałąź wytrzyma/ Tablet­ki zadziałają./ Gaz się nie ulotni.// („Myśle­nie pozy­tyw­ne”). Czy jeśli poja­dę do San Francisco/ będę miał we wło­sach kwiat,/ sko­ro już prawie/ nie mam włosów?// („Prze­czu­cia”).

Małe obra­zy. Zna­ne czy­tel­ni­ko­wi „Dusz monet”. Kli­sze ze sta­re­go doku­men­tu. Kli­sze pamię­ci, prze­fil­tro­wa­ne przez popkul­tu­rę, iro­nicz­na obser­wa­cja, świat odcho­dzą­cy w nie­pa­mięć. Mie­sza­nie z plą­ta­niem – boha­te­ro­wie jak­by z „Warzyw­nia­ka” (tom pro­zy Jawor­skie­go z 2009 r.). Coś wie­dzą, wszyst­ko się myli.

Z tomem „.byłem” moż­na podró­żo­wać po kie­lec­kiej „ter­ra inco­gni­ta”, gdzie nie­śmier­tel­ny „Bar Plan­ty” ofe­ru­je naj­lep­sze nad Sil­ni­cą (lokal­na rzecz­ka) „per­shin­gi” obok eks­klu­zyw­nych apar­ta­men­tow­ców. Moż­na, wraz z pod­mio­tem lirycz­nym, odtwa­rzać kli­sze pamię­ci. To jed­nak led­wie pre­lu­dium. „.byłem” – w czę­ści dru­giej – sta­je się poema­tem, poema­tem for­my roz­po­zna­wal­nej, cha­rak­te­ry­stycz­nej dla auto­ra „Do szpi­ku kości”.

„44 lata 33 mie­sią­ce”. Kil­ka­set wer­sów, stru­mień świa­do­mo­ści, mozai­ki – nie zapo­mi­naj­my, że Jawor­ski jest wykła­dow­cą aka­de­mic­kim i znaw­cą poezji futu­ry­stów. Cyta­ty, zasły­sza­ne dia­lo­gi, stra­we­sto­wa­na meto­da Bia­ło­szew­skie­go. I komu­ni­ka­ty – zbli­że­nio­wo, zbli­że­nio­wa nie dzia­ła. To kli­sza ostat­nia. Fabu­ła.

„.byłem” – od iro­nicz­no-nostal­gicz­nych obra­zów po mon­ta­żo­wą mozai­kę tele­dy­sku. Przy­po­mi­na się „Tlen” Iwa­na Wyry­pa­je­wa. I widok z okna na NOT. A może nie?