Kochanka Norwida Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego

„Jestem kochan­ką Nor­wi­da” oświad­czy­ła mi – ni stąd, ni zowąd – moja mat­ka. Mia­łem jede­na­ście, naj­wy­żej dwa­na­ście lat. Mat­ka od dłuż­sze­go już cza­su ska­za­na była na lecze­nie psy­chia­trycz­ne. Poczu­łem nagle jed­no wiel­kie łomo­ta­nie. Jed­no wiel­kie gra­do­bi­cie. Koniec świa­ta w poję­ciu jede­na­sto­let­nie­go chłop­ca. Nor­wi­da zna­łem z okład­ki szkol­ne­go zeszy­tu, był to Nor­wid z okre­su emi­gra­cji pary­skiej, dogo­ry­wa­ją­cy w zakła­dzie św. Kazi­mie­rza. Otóż mat­ka, spo­glą­da­jąc na tę okład­kę, oświad­czy­ła mi, że jest to ktoś nie­sły­cha­nie jej bli­ski, tak bar­dzo bli­ski, że bez wzglę­du na nie­praw­do­po­do­bień­stwo tej histo­rii – chcia­łem w nią z dnia na dzień uwie­rzyć.

Tak Euge­niusz Tka­czy­szyn-Dyc­ki tłu­ma­czy tytuł swo­je­go tomi­ku Kochan­ka Nor­wi­da. Zbiór ten jest zde­cy­do­wa­nie naj­bar­dziej oso­bi­stym i intym­nym ze wszyst­kich dzieł poety. Może­my sobie zada­wać pyta­nie, czy twór­ca rze­czy­wi­ście się odkry­wa w swo­ich wier­szach, czy mamy do czy­nie­nia jedy­nie z lirycz­ną maską. Jed­nak­że, bez wzglę­du na to, ile praw­dy o poecie z Wól­ki Kro­wic­kiej znaj­dzie­my mię­dzy wer­sa­mi, trze­ba oddać, że książ­ka jest przej­mu­ją­ca, miej­sca­mi doj­mu­ją­co smut­na i spra­wia wra­że­nie obco­wa­nia z praw­dą.

wszyst­ko zaś zaczę­ło się w 1962 roku
kie­dy otrzy­ma­łem oprócz ust nie­zbęd­ną
parę rąk i nóg jak by to powie­dzieć
rąk i nóg nie do uświ­nie­nia

Tka­czy­szyn-Dyc­ki prze­no­si czy­tel­ni­ka do kra­iny swo­je­go dzie­ciń­stwa, małej ojczy­zny, na wschod­nie rubie­że Pol­ski. Mło­dość ta jed­nak pozba­wio­na zosta­ła bez­tro­ski. Wier­sze, wcho­dzą­ce w skład tomu, nie są miły­mi wspo­mnie­nia­mi, do któ­rych chce się wra­cać – to raczej coś, o czym nie moż­na zapo­mnieć. Poeta opo­wia­da histo­rię swo­jej mat­ki, tytu­ło­wej kochan­ki Nor­wi­da, któ­ra wywar­ła wpływ na jego przy­szłą twór­czość. Mamy więc pogra­ni­cze pol­sko-ukra­iń­skie, żoł­nie­rzy, depor­ta­cje i, co chy­ba naj­waż­niej­sze, poszu­ki­wa­nie wła­snej toż­sa­mo­ści.

obu­dzi­łem się w nocy i odkry­łem
praw­dę któ­rej nie chcia­łem
przy­jąć: to nie są moje wier­sze
choć zdą­ży­łem się zakraść

do szkol­nych pod­ręcz­ni­ków i zesta­rzeć
to nie jest moje miej­sce

Nie­waż­ne, dokąd lirycz­ny boha­ter książ­ki dotarł i co stwo­rzył, zawsze powra­cał myślą do rodzin­nej Wól­ki Kro­wic­kiej i do mat­ki; one dwie sta­no­wią refren tomi­ku. Sko­ja­rze­nie z refre­nem wyda­je się być o tyle traf­ne, gdyż cały zbiór moż­na przy­rów­nać do pie­śni życia poety. Życia peł­ne­go wąt­pli­wo­ści, poszu­ki­wa­nia wła­snej dro­gi i miej­sca w świe­cie. Naj­now­szy zbiór wier­szy Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go jest swo­istym prze­wod­ni­kiem po twór­czo­ści poety; pozna­jąc zawar­tość tomi­ku jeste­śmy w sta­nie zro­zu­mieć lepiej, a może raczej w inny spo­sób, doro­bek wiel­kie­go uzur­pa­to­ra pol­skiej poezji, zmie­nia­ją­ce­go twa­rze i nazwi­ska jak ręka­wicz­ki.

Kochan­ka Nor­wi­da Euge­niu­sza Tka­czy­szy­na-Dyc­kie­go dowo­dzi wiel­kie­go talen­tu i potwier­dza sta­tus twór­cy jako jed­ne­go z naj­cie­kaw­szych i naj­ory­gi­nal­niej­szych współ­cze­snych poetów. Licz­ne nagro­dy i nomi­na­cje do pre­sti­żo­wych nagród lite­rac­kich, w tym Nike i dwu­krot­nie Gdy­nia, nie są przy­pad­kiem. Tom ten powi­nien zna­leźć się w roz­kła­dzie jaz­dy każ­de­go miło­śni­ka poezji.