Koncept longplej

Sama nie bar­dzo wiem, jak prze­ko­nać Pań­stwa Czy­tel­ni­ków do lek­tu­ry wier­szy Grze­go­rza Smo­liń­skie­go. Nie dla­te­go, żebym sama nie była abso­lut­nie prze­ko­na­na. Rzecz w tym, że atrak­cyj­ność oma­wia­nych tek­stów zasa­dza się w mało uczęsz­cza­nej niszy, w ulicz­ce eks­plo­ro­wa­nej dziś (i zawsze) przez wie­lu mniej lub bar­dziej uzna­nych poetów, lecz wciąż poza main­stre­amo­wym wyobra­że­niem rodem z main stre­ets lite­rac­kich lau­rów roz­da­wa­nych tak hoj­nie przez mia­sta i wio­ski współ­cze­snej pol­sz­czy­zny – pozo­sta­ją­cej zauł­kiem dla wta­jem­ni­czo­nych (lub tych cie­ka­wych „wta­jem­ni­cze­nia”). W ryso­wa­niu map doj­ścia nigdy nie byłam dobra (może dla­te­go, że kie­ro­wa­nie się mapa­mi wszel­kie­go rodza­ju, poza języ­ko­wym gps-em – o tym za chwi­lę – uwa­żam za bez­za­sad­ne i tym samym nud­ne. Tym­cza­sem tra­fiam jed­nak na mapę, któ­ra zamiast pro­wa­dzić do skar­bu, sta­no­wi skarb sam w sobie. Oto Autor pro­po­nu­je nam opo­wieść nie­zno­szą­cą sprze­ci­wu, zapro­jek­to­wa­ną i unie­ru­cho­mio­ną w ramach kolo­ro­fo­nu nar­ra­tor­skich wska­zań; rekwi­zy­to­rium uszy­te (czy raczej „zszy­te”) na potrze­by wypo­wie­dzi . Czym­że jest owa „wypo­wiedź”? Na pozór her­me­tycz­na ukła­dan­ka, nie­bę­dą­ca stric­te poema­tem, cyklem, mno­gim, acz jed­nym (w par­ty­cjach) – oka­zu­je się po pro­stu nar­ra­cją (meta)bieżącą, co tyl­ko na pierw­szy rzut czy­tel­ni­cze­go oka wyda się para­dok­sal­ne.

 Dzie­ło stwo­rzo­ne – dźwięk, zni­ka­ją­cy w chwi­li powsta­nia – z syczą­cym szme­rem odda­la­ją­ce się w prze­szłość ein Ver­schwin­den den des Dase­ins, indem es ist. Nie może­my myśleć o teraź­niej­szo­ści ani pamię­tać, co skła­da­ło się na przed­tem. Ani prze­cho­wy­wać nic na potem. (*)

Dosta­je­my oto histo­rię pew­nej miło­ści (do tej tak­że wró­ci­my, obie­cu­ję). Miło­ści nie­moż­li­wej, bo roz­gry­wa­ją­cej się na kil­ku pozio­mach, miło­ści rodem z trój­wy­mia­ro­wych sza­chów (czy, jak wole­li­by zapew­ne młod­si czy­tel­ni­cy, sza­chów 3D lub 4D). Widzi­my (spe­cjal­nie piszę „widzi­my”) i sły­szy­my (spe­cjal­nie piszę „sły­szy­my”) – „splot mowy i cia­ła”. Chce­cie Pań­stwo dowo­dów, słu­żę, cytu­jąc  rekwi­zy­to­rium Auto­ra, wład­cy syne­ste­zji: „dźwięk jak waga”, „rytm”, „tem­po”, „prze­strzeń”, „kla­mer­ka”, „odstę­py”, „powtó­rze­nia”, „doda­wa­nie powtó­rzeń”, „pręd­kość zda­nia”, „kadr”, „kon­ty­nu­acja”, któ­ra „się zgu­bi”, „mowa zagłę­bia­na jak dwu­kro­pek”, wresz­cie – „mowa wynie­sio­na cia­łem”… Opi­sy „ruchu” w tych wier­szach same są prze­suw­ne, lecz tyl­ko w gra­ni­cach sza­chow­ni­cy nada­nych seman­tyk.

Defi­ni­cja, podob­nie jak poezja, jest przed­się­wzię­ciem pod­ję­tym z zamia­rem oży­wie­nia tego, co zbyt dobrze zna­ne (…). Wyob­co­wa­nie, według Hegla, jest narzę­dziem ćwi­cze­nia świa­do­mo­ści, (…) przy­po­mi­na­nie sobie wyma­ga inte­rio­ry­za­cji języ­ka. (*)

I cóż, moc­no spre­me­dy­to­wa­ne uży­cie przez Auto­ra inter­punk­cji, zapi­su gra­ficz­ne­go, może z począt­ku budzić nie­uf­ność. Czyż­by „język” doma­gał się syn­chro­ni­za­cji z „mową”, i „zapi­sem”?  „Cia­łem”? Czy tak skom­po­no­wa­na histo­ria zawrzeć może w sobie i przez sie­bie „miłość”, zna­czo­ną pięk­nym, bo usche­ma­ty­zo­wa­nym pięk­nie ero­ty­zmem, tę miłość, o któ­rej tak napraw­dę opo­wia­da, w tak wsob­nym i otwar­tym zara­zem dia­lek­cie, Autor?

Czy wier­sze te może­my nazwać i odczy­tać „cyklem”? „Poema­tem”? „Zesta­wem”? „Menu degu­sta­cyj­nym”? Może nazwij­my tę wyjąt­ko­wo doj­rza­łą i samo­rząd­ną pre­zen­ta­cję „pro­jek­tem lite­rac­kim”… Czy raczej sta­no­wi roz­dział jesz­cze nie napi­sa­nej książ­ki bez roz­dzia­łów?

 Język jest żywy i wyra­ża się w cie­le. Dzię­ki temu, w jaki spo­sób ewo­lu­owa­ły nasze cia­ła – aby przy­jąć wypro­sto­wa­ną posta­wę i cho­dzić na dwóch nogach – może­my w ogó­le mówić. A zmy­sły pod­su­wa­ją nam powo­dy do mówie­nia. (*)

PS.: Dopie­ro po wie­lo­krot­nym prze­czy­ta­niu (i prze­ana­li­zo­wa­niu) wier­szy Grze­go­rza Smo­liń­skie­go, dostrze­głam oczy­wi­stą, spryt­ną wisien­kę na pię­tro­wym tor­cie – akro­stych będą­cy final­nym ele­men­tem. Jak kłaść krop­kę nad „i”, to tyl­ko „tak”.

(*) Uży­te w tek­ście cyta­ty i kryp­to­cy­ta­ty pocho­dzą z książ­ki Ale­ny Gra­edon, The word exchan­ge, tłum. Iza­be­li Matu­szew­skiej, Wydaw­nic­two Alba­tros, War­sza­wa 2015.

Dofi­nan­so­wa­no ze środ­ków Mini­stra Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go pocho­dzą­cych z Fun­du­szu Pro­mo­cji Kul­tu­ry