Mój osobisty Grabaż

Pamię­tam, jak Go pozna­łem. Pamię­tam, jak pierw­szy raz usły­sza­łem spod pun­ko­we­go bru­du, krzy­wo zagra­ne­go, peł­ne­go fał­szu, dyso­nan­sów i rzę­że­nia gitar tekst, któ­ry mnie powa­lił:

My tutaj tacy sła­bi
Tacy jak ci, co go krzy­żo­wa­li
Świę­ci, kaci, ich ofia­ry
A w kwe­stii wia­ry
Poboż­ne baran­ki, błęd­ni ryce­rze
czy­nią posty, odma­wia­ją pacie­rze
że aż cza­sem czu­ję swąd
z inkwi­zy­cyj­nych sto­sów.

Mija ćwierć wie­ku od powsta­nia utwo­ru „Uli­ce jak Styg­ma­ty”, a te sło­wa wciąż robią na mnie pio­ru­nu­ją­ce wra­że­nie. Tekst Krzysz­to­fa Gra­bow­skie­go nie zesta­rzał się. Nie zesta­rza­ła się tak­że genial­na płyt Futu­ri­sta, z któ­rej pocho­dzi pieśń. Bo prze­cież nie pio­sen­ka.

W pierw­szej poło­wie lat 90., będąc pod wpły­wem poetów prze­klę­tych, prze­gry­wa­nych taśm z aku­stycz­ny­mi pio­sen­ka­mi Mać­ka Maleń­czu­ka, poezji Mar­ci­na Świe­tlic­kie­go, twór­czo­ści nowo­fa­lo­we­go zespo­łu Vari­été, dosta­łem od pun­ków zało­gan­tów dwie kase­ty. Prze­gry­wa­ne kopie z kopii. Z nie­wy­raź­ny­mi kse­ro­wa­ny­mi okład­ka­mi. A na nich pra­wie nie­czy­tel­na nazwa zespo­łu: Pidża­ma Por­no. Pomy­śla­łem: śmiesz­nie się nazy­wa­ją. Pew­nie jakiś muzycz­ny kaba­ret, albo inny prze­śmiew­czy punk w sty­lu Lata­ją­cych Odcho­dów czy Sede­su. Nie­za­leż­ną muzy­kę moż­na było wte­dy kupić na sto­iskach pun­ko­wych kon­cer­tów lub Czad Gieł­dzie. Póź­niej poja­wi­ła się wysył­ko­wa dys­try­bu­cja wydaw­nictw nie­za­leż­nych. Muzy­kę każ­dy poży­czał od każ­de­go. Prze­gry­wa­ło się kase­ty na kiep­skim sprzę­cie, a jakość nagrań była nie­mal gara­żo­wa. Muzy­cy Pidża­my Por­no, jeśli moż­na było ich nazwać muzy­ka­mi, bo warsz­tat opa­no­wa­li na zasa­dzie „trzy akor­dy i dar­cie mor­dy”, mie­li w sobie coś, co odróż­nia­ło ich od innych kapel pun­ko­wych. Nie­sa­mo­wi­tą pasję, któ­ra biła po uszach z ich nagrań. Ale nie ma co się okła­my­wać. Naj­waż­niej­szy był ten, któ­ry śpie­wał. Mimo że nie­wy­raź­nie i z manie­rą, to dla jego tek­stów zdzie­ra­ło się kase­ty raz po raz prze­wi­ja­jąc je, żeby ponow­nie usły­szeć takie cudeń­ka, jak:

Oczy swe przy­my­kasz
Gdy two­ja dziew­czy­na
Zdra­dza cię, co noc
Z dzie­ła­mi Leni­na
Wód­ka w gło­wie szu­mi
Mili­cja każe wsta­wać
Czło­wie­ka nor­mal­ne­go
Kolej­ny raz uda­wać
Dzi­wisz się sam sobie
Że wszyst­ko naprzód goni
Prze­cież w nocy byłeś tym
Małym chłop­cem z pla­cu bro­ni.

„Co to za gość?” – pyta­łem pun­ko­wych kole­gów. „Co ty? Gra­ba­ża nie znasz? Pidża­ma Por­no to dzi­siaj naj­lep­szy pun­ko­wa kape­la w Pol­sce.” – usły­sza­łem odpo­wiedź. To był jeden z tych momen­tów, w któ­rych myśląc, że znam się napraw­dę na muzy­ce i co nie­co na lite­ra­tu­rze, oka­zy­wa­ło się, że tak napraw­dę nie wiem nic. Kie­dy po kil­ku dniach słu­cha­nia non stop Pidża­my, zna­łem już na pamięć każ­de sło­wo z kaset: „Uli­ce jak styg­ma­ty”, „Futu­ri­sta” i mojej ulu­bio­nej małej pły­ty: „Zamiast burzy”, kie­dy już chcia­łem zoba­czyć w akcji kape­lę, któ­ra zdą­ży­ła zdo­być sta­tus kul­to­wej w under­gro­un­do­wym śro­do­wi­sku, oka­za­ło się, że gru­pa prze­sta­ła ist­nieć. „No tak się nie robi” – pomy­śla­łem. Prze­cież ten gość wyśpie­wy­wał całe­go mnie. On wyśpie­wy­wał wszyst­kich nas, mło­dych, zbun­to­wa­nych, pogu­bio­nych w życiu, któ­rzy odbi­ja­li się od sza­rej rze­czy­wi­sto­ści nabie­ra­ją­cej wol­no­ścio­wo-kapi­ta­li­stycz­nych barw i nie­bez­piecz­nie przy­spie­sza­ją­cej. Te pierw­sze trzy pły­ty Pidża­my Por­no, to jest mój Gra­baż. Wte­dy prze­ma­wiał do mnie niczym mój oso­bi­sty Jezus. Nawet roz­wią­za­nie kape­li wyda­wa­ło mi się czymś logicz­nym, co wpi­sy­wa­ło się w hasło wykrzy­cza­ne przez The Who: „Mam nadzie­ję umrzeć zanim się zesta­rze­ję”. Pidża­ma umar­ła mło­do, nie­ska­żo­na komer­cją, nie zbru­ka­ła swo­ich ide­ałów. Ode­szła w prze­szłość tak jak odcho­dzi mło­dość i nie­win­ność. Jak odcho­dzi pierw­sza miłość i pierw­sza przy­jaźń. Te trzy kase­ty mam do dzi­siaj, choć nie mam ich już, na czym słu­chać. Nigdy nie kupi­łem sobie wer­sji CD. Szcze­rze mówiąc, nawet nie wiem, czy się uka­za­ły kom­pak­to­we wzno­wie­nia. Póź­niej zespół się reak­ty­wo­wał, jak wszyst­kie legen­dar­ne kape­le z Sex Pistols na cze­le. Stwo­rzy­li bar­dzo dobrą pły­tę „Zło­dzie­je Zapal­ni­czek” z taki­mi lirycz­ny­mi szla­gie­ra­mi, jak: „Gni­ją­ca model­ka w tak­sów­ce”, „Ezo­te­rycz­ny Poznań”, „28 (One Love)”, „Stą­pa­jąc po nie­pew­nym grun­cie”, „Poznań­skie dziew­czę­ta”, „Czas, czas, czas”, „Bal u sena­to­ra ‘93”, „Nasze nogi są jak z gumy”. Wró­ci­li prze­bo­jem. Cała pły­ta była zło­żo­na z hitów. Tele­dy­ski gru­py moż­na było zoba­czyć w tele­wi­zji, utwo­ry bry­lo­wa­ły na listach prze­bo­jów. Zespół z suk­ce­sa­mi kon­cer­to­wał po całej Pol­sce. Nie mniej hiciar­ski oka­zał się kolej­ny album – „Sty­ro­pian”. Gra­baż w swo­im cylin­drze był roz­po­zna­wa­ny przez więk­szość ludzi inte­re­su­ją­cych się muzy­ką i lite­ra­tu­rą. Gra­baż stał się mod­ny. Co chy­ba nie było jego celem, o czym prze­ko­na­li się wszy­scy ci, któ­rzy posłu­cha­li pio­sen­ki „Two­ja Gene­ra­cja”:

Jak ja nie­na­wi­dzę Two­jej gene­ra­cji
Two­ja gene­ra­cja cho­ra od prze­mo­cy
Two­ja gene­ra­cja prze­kleń­stwo fry­zje­rów
Spe­edy i tłu­ste oczy
Jak ja nie­na­wi­dzę Two­jej gene­ra­cji
Zwy­kła nie­na­wiść dymi wam z dyni
Mło­dzi poli­cjan­ci, mło­dzi kibi­ce
Kre­ty­ni kon­tra kre­ty­ni

Rock ‘n’ roll umarł
Rock jest mar­twy sta­ry
Po co koń­czysz to piwo
Masz kara­bin zamiast gita­ry
Ja kie­sze­nie peł­ne cze­re­śni
Hej hej jak nazy­wa się Twój Bóg
Na imię ma zgiełk
Przy­pa­dek czy prze­paść
Hej Twój Bóg
Dziw­ny twór o twa­rzach stu
Mon­strum z cyber­ne­tycz­ne­go nie­ba.

Bez­względ­nie, lider Pidża­my był na fali. Zespół zjeź­dził Pol­skę wszerz i wzdłuż. Radio­sta­cje zarzy­na­ły kolej­ny utwo­ry. Dobie­ga­ły mnie infor­ma­cje, że powsta­wa­ły pły­ty kon­cer­to­we, nowe wydaw­nic­twa z prze­bo­jo­wy­mi, ład­ny­mi pio­sen­ka­mi, kurio­zal­ne wzno­wie­nia jakiś sta­rych krąż­ków, że Gra­baż zało­żył nowy zespół Stra­chy Na Lachy, w któ­rym nie będzie musiał ogra­ni­czać się do muzycz­nej este­ty­ki pun­kroc­ko­wej. I że w koń­cu ponow­nie roz­wią­zał Pidża­mę, kie­dy oka­za­ło się, że SNL osią­gnę­ły komer­cyj­ny suk­ces. Komu jak komu, ale Gra­ba­żo­wi suk­ces w peł­ni się nale­żał. Muzycz­nie nie sym­pa­ty­zu­je z tym, co robi dzi­siaj. Doce­niam w war­stwie lirycz­nej pły­tę Dode­ka­fo­nia. Świet­nym posu­nię­ciem było przy­po­mnie­nie o nie­słusz­nie pomi­nię­tych arty­stach na pły­cie Zaka­za­ne pio­sen­ki. Gra­baż jest naszym dobrem naro­do­wym. Two­rząc inte­li­gent­ną muzy­kę oko­ło­roc­ko­wą, przedarł się do arty­stycz­nej pierw­szej ligi pol­skich wyko­naw­ców, sta­jać się nie mniej popu­lar­ny niż Kazik i Maleń­czuk. Jego tek­sty powin­ny być w pod­ręcz­ni­kach szkół śred­nich. Odbi­ja się w nich Pol­ska ostat­nich trzy­dzie­stu lat i życie, co naj­mniej dwóch, jak nie trzech poko­leń. Nie dzi­wi, że stu­den­ci piszą o nim pra­ce dyplo­mo­we, że kolej­ne pły­ty świę­cą trium­fy, muzyk udzie­la wywia­dów w main­stre­mo­wych mediach, powsta­ją książ­ki, kon­cer­ty są wyprze­da­wa­ne. Na wszyst­ko to w peł­ni Gra­baż zasłu­żył. I nigdy nie dał cia­ła, mimo że żyje w kra­ju, w któ­rym cią­gle ktoś chce go zro­bić w chu­ja, a fani-inter­nau­ci oce­nia­ją go na forach na każ­dym kro­ku. Dzi­siej­szy Gra­baż, to już nie jest „mój” Gra­baż. Jest w tym coś nie­zwy­kłe­go, że każ­dy może mieć swo­je­go Gra­ba­ża. Tego z pierw­sze­go eta­pu Pidża­my, albo nawet jesz­cze z cza­sów gru­py Ręce Do Góry. Lub tego z eta­pu Zło­dziei zapal­ni­czek i Sty­ro­pia­nu, albo jesz­cze inne­go, któ­ry śpie­wał pio­sen­ki typu: „Dzień dobry, kocham cię” i „Nikt tak pięk­nie nie mówił, że się boi miło­ści”. Jed­nak dla mnie Krzysz­tof Gra­bow­ski wiąż będzie „Gościem”, z któ­rym będę sta­wał po stro­nie rebe­lii zdzie­ra­jąc gar­dło przy „Wel­we­to­wych Swe­trach” i tek­stach w sty­lu:

Gdy zosta­jesz u mnie na noc, nie myślę o śmier­tel­nych cza­sach
Patrzę jak nasza miłość spa­ce­ru­je w naszych płasz­czach.

I nawet, jeśli dziś jego obec­na twór­czość do mnie nie tra­fia, a tek­sty już tak nie poru­sza­ją, to na zawsze pozo­sta­nie jed­nym z naj­waż­niej­szych poetów mojej mło­do­ści. I za to chcia­łem podzię­ko­wać Gra­ba­żo­wi z całe­go ser­ca!