Nie ma powrotu

Nie ma powro­tu do mło­dzień­czych rojeń. Albo ina­czej: czy spo­dzie­wa­ny powrót jest szan­są na nowe usta­le­nia w kwe­stii nie­gdy­siej­szych przy­gód pol­skiej poezji? Chce­my – zda­je się – wywo­ły­wać wid­ma, upio­ry, gene­ro­wać wspo­min­ki. A może byli­śmy wszy­scy pija­ni (nadzie­ja­mi na coś nowe­go w poezji?) i nikt dzi­siaj nicze­go dobrze nie pamię­ta. Kry­ty­ka aka­de­mic­ka w kie­run­ku inkry­mi­no­wa­ne­go inte­rio­ru wysła­ła na tra­twach naj­tęż­sze mózgi, orze­ka­jąc, że nicze­go takie­go nie było. A przede wszyst­kim nie było żad­nych bar­ba­rzyń­ców i kla­sy­cy­stów. A więc o kim my tu mówi­my? Czy cho­dzi o parę nazwisk zapro­szo­nych swe­go cza­su przez Artu­ra Bursz­tę do współ­pra­cy?

Ele­men­tar­na uczci­wość mło­do­ści naka­zy­wa­ła war­czeć, jeżyć sierść, poka­zy­wać czar­ne pod­nie­bie­nie. Czy był w tym bar­ba­rzyń­ski bunt, nie wiem. Raczej znu­dze­nie zuży­ty­mi for­muł­ka­mi i chęć powstrzy­ma­nia ich dal­szej eks­pan­sji. Wyda­wa­ło się, że tyle poezji wokół, w potocz­nym języ­ku i codzien­nej obser­wa­cji, mar­nu­je się, ustę­pu­jąc pola cze­muś sztucz­ne­mu, ofi­cjal­ne­mu, mar­twej gada­ni­nie, par­na­si­stow­skie­mu pusto­sło­wiu.

Jako kry­tyk i, prze­pra­szam za sło­wo, poeta czu­łem, że zna­la­złem się mię­dzy dwie­ma siła­mi, któ­re i dzi­siaj wciąż są obec­ne, nie tyl­ko w pol­skiej poezji i kul­tu­rze. Jed­na była na spo­sób naro­do­wy, kato­lic­ki i histo­rycz­no­li­te­rac­ki zacho­waw­cza, dru­ga rwa­ła do przo­du, na róż­ne spo­so­by dba­jąc o wyso­ki poziom suge­styw­nej eks­pre­sji wła­snej, nie­skrę­po­wa­nej i obra­zo­bur­czej. Tak bywa, gdy się chce czu­łość (do świa­ta? do ludzi? do słów?) wypo­wie­dzieć nie­na­iw­nie i niec­kli­we, a może nawet gru­biań­sko. To o ton cho­dzi, a wresz­cie i język.