Niepojęte jak sama poezja

Naj­now­szy tom szki­ców kry­tycz­nych Maria­na Sta­li jest książ­ką nie­zwy­kłą choć­by już z powo­du swe­go pod­ty­tu­łu, któ­ry brzmi: Uryw­ki nie napi­sa­nej książ­ki o poezji i kry­ty­ce. Jak autor może przed­sta­wiać czy­tel­ni­kom tyl­ko uryw­ki cze­goś, co nawet nie powsta­ło? – moż­na by się obu­rzać. Zwłasz­cza kie­dy prze­czy­ta­my począt­ko­we wyzna­nie kry­ty­ka: „Jak to powie­dzieć? Lubię brać do ręki kil­ku­set­stro­ni­co­we książ­ki, zazdrosz­czę auto­rom fun­da­men­tal­nych syn­tez, sam jed­nak wolę pisać szki­ce, notat­ki, inter­pre­ta­cyj­ne dro­bia­zgi. Co wię­cej: sądzę, że nie war­to mówić wszyst­kie­go, co się wie…Zarazem jed­nak: nie tra­cę nadziei, iż spo­za frag­men­tów, okru­chów, nie­dpo­wie­dzeń – prze­świ­tu­je od cza­su do cza­su jakiś głęb­szy zamysł, namysł, sens”. Czym zatem jest więc zbiór zaty­tu­ło­wa­ny Nie­po­ję­te: Jest…? Może wła­śnie naj­le­piej było­by odpo­wie­dzieć, że czymś nie­po­ję­tym…

(…)

Marian Sta­la jest dziś bez wąt­pie­nia jed­nym z naj­lep­szych kry­ty­ków, piszą­cych o poezji, któ­ry zawsze mówi swo­im gło­sem, nie ule­ga­jąc powszech­nie panu­ją­cym lite­rac­kim modom (o czym świad­czy choć­by fakt odmo­wy uczest­ni­cze­nia we wspo­mnia­nej ankie­cie). Potra­fi wska­zy­wać te miej­sca na poetyc­kiej mapie Pol­ski, któ­re wyma­ga­ją więk­szych ana­liz i głęb­szych reflek­sji, przy czym nie­zwy­kle sub­tel­nie narzu­ca swo­je zda­nie i swo­je poetyc­kie gusta. Jak sam mówi, pisa­nie o poezji jest jed­nym z naj­bar­dziej oso­bi­stych życio­wych doświad­czeń. Intym­ny świat poezji jest tak samo nie­po­ję­ty, jak nie­po­ję­ta jest pró­ba jego opi­su. Naj­waż­niej­sze jest bowiem wła­śnie nie mówie­nie wszyst­kie­go wprost, tyl­ko to, cze­go się nie mówi, a co moż­na wyczy­tać pomię­dzy wer­sa­mi nie napi­sa­nej jesz­cze książ­ki.

(…)