O baw się

O czym opo­wie­dzia­ła dziew­czyn­ka, obu­dzo­na ze zbyt głę­bo­kie­go snu sło­wa­mi „Tali­tha kum”? Co wydo­by­ło się z mil­cze­nia Łaza­rza, kie­dy został przy­wró­co­ny przy­ja­cio­łom dzię­ki łzom jed­ne­go z nich? Jak bar­dzo śmier­tel­ną zabaw­ką jest język, gdy wpra­wia­ją go w ruch baśnio­wi boha­te­ro­wie, któ­rych zbój­cy nie zdo­ła­li stra­cić, a wil­cy stra­wić?

Nie pyta­my o to? Boimy się pytać? Na szczę­ście są tacy, któ­rzy w naszym imie­niu słu­cha­ją roz­mów umar­łych. Tacy, dla któ­rych pismo jest „dziw­nym cmen­ta­rzem”, poezja – „prze­wle­kłą stra­tą”, a każ­da zgło­ska sta­je się po rów­ni koleb­ką i trum­ną. Tacy, któ­rzy muszą prze­kro­czyć zakaz, żeby mogła roz­po­cząć się okrut­na baj­ka.

Nie moż­na pisać wier­szy, któ­re bolą – powia­da zatem zakaz, a Roman Honet pisze je wciąż na nowo. Nie wol­no w ten spo­sób łączyć czu­ło­ści i okru­cień­stwa, baśni i zagła­dy – a on, „dziec­ko chci­we i rzę­si­ste”, nada­je im „ide­al­ne pro­por­cje powa­gi i magii”. Poezja była dotąd z tuszu i papie­ru – więc tom baw się przy­wra­ca ją rze­czom napraw­dę waż­nym. Nie rób tego, sar­ni bra­cisz­ku, będziesz musiał za to sobą zapła­cić. I pła­ci. „Tech­ni­ka – wła­sna, osad krwi na szkle”. Gru­pa krwi poetyc­kiej ma znak RH+.

Joan­na Muel­ler

Roman Honet zapra­sza nas do zaba­wy. Do zaba­wy per­fid­nej i per­wer­syj­nej zara­zem. Mówi: zabaw­my się w zapo­mi­na­nie, zabaw­my się w roz­pad i gni­cie, wejdź­my dla hecy w cia­ło kobie­ty, zre­wi­duj­my prze­ra­że­nie i wszyst­ko to, co groź­ne, nie­po­ko­ją­ce. Nim osta­tecz­nie prze­mi­nie­my i roz­pad­nie­my się na drob­ne ato­my, odczuj­my na wła­snej skó­rze pust­kę. Zabaw­my się w śmierć, zabaw­my się do łez. Per­wer­sja, któ­ra ukry­wa się mię­dzy wier­sza­mi Hone­ta, wyni­ka z kon­cep­tu wymy­ślo­ne­go na potrze­by tomu baw się i kil­ka innych wier­szy o rze­czach waż­nych. Oksy­mo­ro­nicz­ny tytuł wska­zy­wał­by, że mamy do czy­nie­nia z zaba­wą jako zaję­ciem nie­zwy­kle poważ­nym i poży­tecz­nym. Zaję­ciem – o czym prze­ko­ny­wał Huizin­ga – opa­li­zu­ją­cym wie­lo­ma zna­cze­nia­mi i kon­tek­sta­mi. Uko­cha­nie świa­ta, uko­cha­nie natu­ry, uko­cha­nie kobie­ty łączy się tu jed­nak w nie­ro­ze­rwal­ny spo­sób ze świa­do­mo­ścią prze­mi­ja­nia, roz­pa­du cia­ła, kru­cho­ści egzy­sten­cji, wszech­obec­nej śmier­ci wresz­cie.

Jest w tej poezji coś tana­tycz­ne­go, coś groź­ne­go, coś nie­po­ko­ją­ce­go. Wyobraź­nia Hone­ta, któ­ra kar­mi się przy­ro­dą i pej­za­żem, pod­szy­ta jest głę­bo­kim odczu­ciem meta­fi­zycz­nym. Prze­mia­nie – roz­kwi­ta­nia i gni­cia, bycia poże­ra­nym i poże­ra­ją­cym – towa­rzy­szy fascy­na­cja i meta­fi­zycz­ny nie­po­kój. Para­dok­sal­nie, oswo­je­nie i oca­le­nie odby­wa się w ramach tra­dy­cji i głę­bo­kiej świa­do­mo­ści lite­rac­kiej. Jeśli zatem trak­to­wać tę zaba­wę – jako zaba­wę sen­su stric­te – to raczej cho­dzi o sty­li­za­cję Hone­ta. O „uda­wa­nie”. Poeta nie bawi się tema­ta­mi, ile raczej bawi się for­mą i sty­lem wier­sza. Natra­fi­my tu na ciem­ny kata­stro­fizm Cze­cho­wi­cza, sen­su­al­ne pej­za­że duchem z Leśmia­na, sple­cio­ne żywio­ły dio­ni­zyj­skie i kla­sycz­ne absor­bu­ją­ce mło­de­go Iwasz­kie­wi­cza. Honet – zacho­wu­jąc auto­no­mię poetyc­ką w ramach tej sty­li­za­cji – osią­ga naj­wyż­sze poetyc­kie szczy­ty. Bie­rze dla sie­bie to, co w tej zaba­wie naj­lep­sze. Wyklu­cza, nie wyklu­cza­jąc. Pod­wa­ża, nie pod­wa­ża­jąc. Jest sym­bo­licz­ny i kon­kret­ny, este­tycz­ny i kla­sycz­ny zara­zem.

Kon­rad Woj­ty­ła

Książ­ka poetyc­ka Roma­na o iro­nicz­nym tytu­le baw się, jest zbio­rem wier­szy peł­nych opi­sów śmier­ci, roz­kła­du i entro­pii, nasy­co­nych tęsk­no­tą za sma­ka­mi i zapa­cha­mi dzie­ciń­stwa. Moty­wy prze­mi­ja­nia nacho­dzą tu na wspo­mnie­nia cza­ru daw­nych miło­ści. Sen, prze­szłość i teraź­niej­szość spla­ta­ją się w nie­prze­nik­nio­ną, pod­szy­tą absur­dem tajem­ni­cę ist­nie­nia. Poezja Hone­ta jest wyra­zem egzy­sten­cjal­ne­go nie­po­ko­ju jed­nost­ki bro­nią­cej się za pomo­cą iro­nii oraz mani­fe­sta­cją przy­wo­ły­wa­nych wspo­mnień przed gory­czą i zwąt­pie­niem w obli­czu bez­sen­su świa­ta i mil­cze­nia Boga. Pole­cam tę książ­kę wszyst­kim, któ­rzy wadzą się z losem, aby oca­lić samych sie­bie.

Maciej Milach

Jeśli, przy­wo­łu­jąc hasło o zawar­to­ści cukru w cukrze, ist­nie­je mia­ra poezji w poezji, to nowe wier­sze Roma­na Hone­ta są nad podziw – para­fra­zu­jąc Jar­nie­wi­cza – „lirycz­ne, kur­wa, lirycz­ne”. Wpraw­dzie w pod­ty­tu­le tomu o nawo­łu­ją­cym tytu­le baw się mamy pod­ty­tuł i kil­ka innych wier­szy o rze­czach waż­nych, wier­szy wizyj­nych, oscy­lu­ją­cych od debiu­tanc­kiej ali­cji wokół dzie­ciń­stwa, śmier­ci, to w nowym tomie naj­waż­niej­sza jest poetyc­kość obra­zo­wa­nia, zda­nia ujmu­ją­ce swo­im liry­zmem i irre­al­no­ścią. Wie­le w tej książ­ce języ­ko­wych bukie­tów, aro­ma­tów nie­spo­koj­ne­go dzie­ciń­stwa i śmier­ci oswo­jo­nej i pięk­nej, będą­cej już nie jak eses­man, ale jak wyspa, do któ­rej powra­ca się co rok. Być może Honet „nic nie wie o powro­tach”, ale baw się jest wycze­ki­wa­nym powro­tem poety do tema­tów waż­nych, eks­plo­ato­wa­nych już wcze­śniej, ale nigdy tak skoń­cze­nie i wzru­sza­ją­co.

Bar­tosz Sadul­ski

Dłu­go Roman Honet kazał ocze­ki­wać czy­tel­ni­kom na kolej­ną swo­ją książ­kę. Ale jak się oka­zu­je, cze­kać było war­to. Nie tra­cąc nic z moc­no obse­syj­ne­go i zara­zem baśnio­we­go idio­mu, autor testu­je – na nowo i bar­dziej rady­kal­nie niż w poprzed­nich tomach – gra­ni­ce języ­ka, dzię­ki któ­re­mu moż­li­we było­by wyra­że­nie tego, co sytu­uje się pod pod­szew­ką snów, wyobraź­ni i rze­czy. To wier­sze w bez­u­stan­nym ruchu, w któ­rych brzmie­nie sło­wa kon­fron­tu­je się ze sfe­rą ciszy i mil­cze­nia, zna­czą­ce reszt­ki pamię­ci wal­czą o lep­sze z zasko­cze­niem, jakie towa­rzy­szy dozna­niu nie­trwa­łej obec­no­ści świa­ta, a spój­ne doświad­cze­nie egzy­sten­cji ginie w mro­ku przy­pad­ko­wo­ści i wymy­ka­ją­cej się języ­ko­wi pust­ki, któ­ra zastę­pu­je w kon­se­kwen­cji to, co real­ne. Honet poszu­ku­je mitycz­ne­go miej­sca, w któ­rym sło­wo sta­pia­ło­by się w jed­no z ciszą, choć dosko­na­le wie, że jedy­ną moż­li­wo­ścią jest opi­sy­wa­nie stra­ty, jaka wyni­ka z same­go fak­tu mówie­nia. Poezja jest wte­dy zarów­no doj­mu­ją­cą, jak i iro­nicz­ną pró­bą prze­dziw­nej zaba­wy. Jak pod­po­wia­da autor ser­ca, cho­dzi o grę, w któ­rej staw­ką oka­zu­je się moż­li­wość wypo­wie­dze­nia bólu, tego osta­tecz­ne­go dowo­du na poje­dyn­cze ist­nie­nie.

Jakub Mom­ro

- baw się – czy­li honet powra­ca w zadzi­wia­ją­cej for­mie – baw się – choć sam autor nie wyda­je się spe­cjal­nie w nastro­ju do czczej zaba­wy – jed­nak Ty baw się – oto iro­nia, szy­der­stwo, odwró­co­ne zdję­cie – baw się – sko­ro już nic inne­go nie potra­fisz wznieść w górę – tyl­ko pro­mień, bło­to, garść gli­ny – baw się – honet jak mało kto zna zna­cze­nie tych słów i ich lustrza­ne­go krzy­we­go odbi­cia – - —- poeta jest od zakli­na­nia i przy­wra­ca­nia świa­ta, któ­ry już nie ist­nie­je – wyje­chał – roz­mył się w dro­dze – baw się

nie pro­po­nu­je się nam w tej poezji gier i zabaw języ­ko­wych – nie napo­tka­my tu osten­ta­cyj­ne­go humo­ru, kpi­ny, drwi­ny – jest źró­dło —— potę­ga

honet wie, jak ze źró­dła czer­pać – jak źró­dla­ną – nie­ko­niecz­nie świę­co­ną wodą się obmy­wać – aby – baw się – ujrzeć – na nowo – zoba­czyć – dotknąć – i zakląć sło­wo

w swym asce­tycz­nym i peł­nym skrom­no­ści geście odwró­ce­nia się od poetyc­kie­go świa­ta – z każ­dą kolej­ną książ­ką honet wspi­na się coraz wyżej – — – ale co rów­nie waż­ne wcho­dzi tak­że głę­biej w sub­stan­cję wła­sne­go zadzi­wia­ją­ce­go wykre­owa­ne­go świa­ta – któ­ry tym samym sta­je się uni­wer­sal­nym mode­lem każ­dej samot­no­ści

waga słów – obse­sja, któ­ra nad­cho­dzi nocą i zara­ża uczest­ni­ków wspól­ne­go snu – spra­wia, iż ran­ga tego poetyc­kie­go ryzy­kow­ne­go, a miej­sca­mi okrut­ne­go gestu nie pod­le­ga żad­nym poetyc­kim modom ani nego­cja­cjom – ist­nie­je w sobie – w sobie czy­li w lite­ra­tu­rze – - – –        – poka­zu­je, jak w sło­wach się zacho­wać – jak prze­żyć – jak tymi sło­wa­mi rze­czy­wi­stość ozna­czyć, uświę­cić, choć przy oka­zji tę świę­tość kil­ka razy zbru­kać

do ran­gi świę­to­ści bowiem pod­no­si się tutaj uczest­nic­two w wier­szu – któ­ry mimo iż bez­rad­ny – nie­ade­kwat­ny – wciąż posia­da moc zakli­na­nia – - —- wzbudź wia­rę w kamie­niu – baw się

moc słów – moc snu – witaj rom­ku – baw się – i na wód­kę, kie­dy tyl­ko chcesz, przy­by­waj

Bar­tło­miej Maj­zel