O Bez stempla

Ponie­waż wszyst­ko lub pra­wie wszyst­ko w podej­ściu do poezji róż­ni Pio­tra Kępiń­skie­go i mnie, jego zasad­ni­cze tezy kry­tycz­no­li­te­rac­kie sły­szę szcze­gól­nie wyra­zi­ście. Mia­ła­bym ocho­tę z wie­lo­ma pole­mi­zo­wać, wejść w otwar­ty spór, pokłó­cić się o inter­pre­ta­cje i waż­ność nie­któ­rych auto­rów w pol­skiej poezji. Naj­więk­szej jed­nak pikan­te­rii książ­ce doda­je posta­wa jej auto­ra, któ­ry, pisząc o poezji, czu­je się przede wszyst­kim poetą i pró­bu­je udo­wod­nić, że opi­sy kry­tycz­no­li­te­rac­kie, komen­ta­rze i glos­sy do wier­szy nie są im tak bar­dzo potrzeb­ne, a cza­sa­mi wręcz szko­dli­we. Raso­wy kry­tyk tak się nie zacho­wu­je! Trak­tu­ję więc pisa­nie Kępiń­skie­go jak dywer­syj­ne dzia­ła­nia i wypo­wie­dze­nie woj­ny kry­ty­kom.

Anna Kału­ża

Bez stem­pla Pio­tra Kępiń­skie­go. Przy­znam, że daw­no nie czy­ta­łem książ­ki kry­tycz­no­li­te­rac­kiej, któ­ra była­by napi­sa­na z takim ner­wem i zaan­ga­żo­wa­niem. Kępiń­ski nie tyl­ko czy­ta wier­sze – a czy­ni to wdzięcz­nie i inte­li­gent­nie. On je prze­ży­wa: wyru­sza z nimi w podróż, przy­mie­rza do wła­snych prze­żyć i doświad­czeń, odnaj­du­je w nich klu­cze do wie­lu sytu­acji, któ­re wyda­wa­ły­by się nie mieć z poezją nic wspól­ne­go (mały bazar w Kuź­ni­cy Bia­ło­stoc­kiej, amster­dam­ski kata­ry­niarz wycią­ga­ją­cy z kie­sze­ni jakieś papie­ry). Inter­pre­tu­je wier­sze jak­by oddy­chał – sam zresz­tą zwra­ca się ku tym poetom, któ­rzy „piszą jak­by oddy­cha­li”, jak brzmi tytuł jed­ne­go ze szki­ców. W efek­cie otrzy­mu­je­my kry­ty­kę żywą i zawsze w ruchu, bo kolej­ne lek­tu­ry nakła­da­ją się na kolej­ne frag­men­ty egzy­sten­cji, ta zaś nie daje się unie­ru­cho­mić w żad­nej for­mu­le, w żad­nym zaklę­ciu. Ujmu­je spo­sób, w jaki Piotr Kępiń­ski już w punk­cie wyj­ścia odrzu­ca wsze­la­kie kry­tycz­no­li­te­rac­kie kate­go­ry­za­cje („stem­ple”) i nie ule­ga poku­som wiel­kich syn­tez czy pro­gra­mów. Lek­tu­ra jego tek­stów to doświad­cze­nie wyjąt­ko­wo­ści każ­de­go auto­ra i indy­wi­du­al­ne­go cha­rak­te­ru każ­de­go wier­sza. W tych bły­sko­tli­wie napi­sa­nych szki­cach odnaj­dzie­my nie tyl­ko wyja­śnie­nie wier­sza – choć to odnaj­dzie­my rów­nież – lecz tak­że zachę­tę do kolej­nych lek­tur i odkry­wa­nia poezji po swo­je­mu. A moż­na wie­rzyć Kępiń­skie­mu: jest co odkry­wać, jest po co wra­cać do wier­szy, któ­re wyda­ją nam się dobrze zna­ne. Miłej lek­tu­ry.

Jacek Guto­row

Tom powstał z roz­myśl­nym pomi­nię­ciem bie­żą­cych metod badaw­czych – nie­ja­ko obok głów­ne­go (jeśli taki rze­czy­wi­ście ist­nie­je) nur­tu lite­ra­tu­ro­znaw­cze­go. Autor mówi „przy­szłym kry­ty­kom”: „Nie znaj­dzie­cie tutaj przy­pi­sów ani uni­wer­sy­tec­kich tre­ści. To rzecz o moich auto­rach i o moich lite­rac­kich fascy­na­cjach”. Tak rozu­mia­na, jest lek­tu­rą, któ­rej towa­rzysz duże napię­cie emo­cjo­nal­ne. Ten, któ­ry poezję lubi i ma ocho­tę obja­śniać, swo­ją książ­kę kie­ru­je do tych, któ­rzy mają podob­ny sto­su­nek do lite­ra­tu­ry. I chcą słu­chać. Nie ma wąt­pli­wo­ści: poezja jest waż­ną czę­ścią życia ducho­we­go Pio­tra Kępiń­skie­go.

Adam Wie­de­mann

Kępiń­ski jest otwar­ty zarów­no na intu­icję, impuls, suge­stię, jak i wie­dzę pły­ną­cą z fak­tu, że prze­cież jest współ­twór­cą, bene­fi­cjen­tem, ofia­rą huma­ni­sty­ki współ­cze­snej, że ma za sobą stu­dia polo­ni­stycz­ne i dłu­gie lata prak­ty­ko­wa­nia w roz­ma­itych, tak­że książ­ko­wych cza­so­pi­smach. Zatem jego „czy­ta­nie bez przy­pi­sów” zda­je się bar­dzo świa­do­mym wybo­rem, tyle że, powta­rzam, wybo­rem sie­bie osob­ne­go, nie zaś sie­bie jako przy­wód­cy wyima­gi­no­wa­nej rebe­lii prze­ciw­ko sys­te­mo­wi kry­ty­ki lite­rac­kiej.

Piotr Śli­wiń­ski

Choć autor Bez stem­pla nie mówi tego wprost, wie dosko­na­le, że tam, gdzie pra­gnie się rozu­mieć poezję jako „czy­stą”, prę­dzej czy póź­niej poja­wi się pewien cha­rak­te­ry­stycz­ny postu­lat, naj­do­słow­niej wyra­żo­ny przez roman­ty­ków jenaj­skich: „Poezję kry­ty­ko­wać moż­na tyl­ko przez poezję”. Tak więc, gdy pró­bu­je mówić o pięk­nie, nie robi tego tak, jak mogli­by­śmy spo­dzie­wać się po kry­ty­ku lite­rac­kim. Robi to – zgod­nie zresz­tą z samym sobą, auto­rem sze­ściu tomów wier­szy – jak poeta: pisząc tek­sty, któ­rych głów­nym celem nie jest opi­sy­wa­nie pięk­na (było­by ono według Kępiń­skie­go jego „zepsu­ciem” – wobec cze­go „Nic tu po opo­wia­da­czach poezji?”, s. 74), ale jego kre­owa­nie.

Piotr Boga­lec­ki